در هر زمینهای مانند هنر، علم یا جامعه، همیشه کتابهای مهم و معروفی وجود دارد که خواندن آنها برای کسانی که در آن زمینه فعالیت میکنند، لازم است. این کتابها به این دلیل مهم هستند که تقریباً همه کارشناسان در مورد مفید بودنشان توافق دارند و از آنها برای آموزش استفاده میکنند. موسیقی هم از این قاعده مستثنی نیست و کتابهای ارزشمند زیادی دربارهی آن نوشته شده است. اگر میخواهید یک نوازنده یا موسیقیدان موفق شوید، علاوه بر تمرین عملی، باید بخش تئوری موسیقی را نیز به طور جدی دنبال کنید. بهترین راه برای قوی کردن دانش تئوری موسیقی، خواندن کتاب است. به همین دلیل در این نوشته میخواهیم کتابهایی را معرفی کنیم که هر علاقهمند به موسیقی باید آنها را مطالعه کند. برای این که راحتتر باشید، این کتابها را در دو گروه «موسیقی ایرانی» و «موسیقی غربی» دستهبندی کردهایم تا بتوانید کتابهای مرتبط با سبک مورد علاقهتان را سریعتر پیدا کنید. پیشنهاد میکنیم بعد از خواندن این مطلب، به وبلاگ مدیر تولز هم سر بزنید تا مطالب بیشتری در زمینه موسیقی بخوانید.
لیست کتاب هایی که هر موسیقیدان باید بخواند
موسیقی غربی
مبانی بنیادی موسیقی | باربارا وارام
کتاب “مبانی بنیادی موسیقی” اثر باربارا وارام با ترجمه ایلیا بهارلو، از آن دست کتابهایی است که خواندنش برای هر علاقهمند به موسیقی ضروری است. باربارا وارام متولد شهر تورنتو در کاناداست و تحصیلات خود را در مدرسه برانکسون هال و سپس دانشکده موسیقی دانشگاه تورنتو به پایان رساند. او پس از فارغالتحصیلی، در کنار اریک رولینسون به تحقیق و بررسی در زمینه تئوری موسیقی مشغول شد.
ایلیا بهارلو، فرزند محمد بهارلو ـ نویسنده و روزنامهنگار ایرانی ـ درباره این کتاب میگوید: با وجود آنکه پیش از این، کتابهای زیادی در زمینه موسیقی مطالعه کرده بود، اما پس از خواندن کتاب “مبانی بنیادی موسیقی” در سال ۲۰۰۲، برای نخستین بار حس کرد تئوری موسیقی را به شکلی کامل و اصولی فراگرفته است. محتوای کتاب از نظر اطلاعات جدید چیزی به دانش او اضافه نکرد، اما سادگی و روانی بیان آن باعث شد تا تصمیم بگیرد این اثر را به فارسی ترجمه کند.
این کتاب به عنوان یک منبع درسی پایه در رویال کنسرواتوار موسیقی تورنتو نیز تدریس میشود. مهمترین ویژگی کتاب، پوشش دادن کامل مفاهیم اولیه موسیقی مانند گام، فاصله، وزن، شیوه نتنویسی و آکوردهاست. همچنین در پایان کتاب، مجموعهای از تمرینهای کاربردی تئوری موسیقی به همراه پاسخنامه ارائه شده که به درک بهتر و یادگیری عمیقتر کمک زیادی میکند.
تاریخ موسیقی، آنطور که باید تدریس شود ( باخ، بتهوون، و باقی بروبچه ها) | دیوید دبلیو باربر
دیوید دبلیو باربر، یک موسیقیدان، نویسنده، روزنامهنگار و منتقد است که تا به حال بیش از ده کتاب در زمینه موسیقی نوشته است. سبک طنازانه و شوخِ نوشتههایش، باعث شده تا مخاطبان زیادی در سراسر جهان داشته باشد. او در شهر اتاوا بزرگ شده و مدرک دانشگاهی خود در رشته موسیقی را از دانشگاه کوئین در کینگستون دریافت کرده است.
باربر علاوه بر نویسندگی، به عنوان آهنگساز نیز فعال بوده و آثاری مانند دو سمفونی، یک رکوئیم و قطعات فراوانی برای گروههای کر و موسیقی مجلسی خلق کرده است.
حالا که با نویسنده آشنا شدیم، بد نیست نگاهی هم به کتاب محبوبش بیندازیم. کتاب «باخ، بتهوون و باقی بروبچهها» پرفروشترین اثر دیوید باربر است و بسیاری آن را از جمله کتابهای ضروری برای هر علاقهمند به موسیقی میدانند. این کتاب به زندگی، خصلتها، موفقیتها و ناکامیهای آهنگسازان بزرگ جهان میپردازد. اگر مطالعه تاریخ موسیقی برایتان کسلکننده است، این کتاب با نثر جذاب و شیرین خود، این مشکل را برطرف خواهد کرد.
هارمونی | والتر پیستون
کتاب دیگری که خواندن آن برای هر نوازنده و موسیقیدانی لازم است، “هارمونی” اثر والتر پیستون است. پیستون که یک آهنگساز موسیقی کلاسیک، نوازنده ویولن و پیانو، و همچنین مدرس موسیقی در دانشگاه هاروارد بود، در طول زندگیاش موفق به دریافت جوایز معتبری مانند جایزه پولیتزر و گوگنهایم شد. او در سال ۱۹۱۲ وارد مدرسه هنری ماساچوست شد و چهار سال در آنجا به تحصیل پرداخت. سپس در سال ۱۹۲۰ در کالج هاروارد پذیرفته شد و در آن دوران اغلب رهبری ارکستر دانشجویی را بر عهده داشت.
کتاب هارمونی پیستون نخستین بار در سال ۱۹۴۱ منتشر شد و از آن زمان به عنوان یک منبع آموزشی ارزشمند شناخته میشود که به طور کامل هارمونیهای مربوط به سدههای هجدهم و نوزدهم را شرح میدهد. همچنین برای درک بهتر مطالب، تمرینهای کاربردی در این کتاب گنجانده شده است.
موسیقی ایرانی
موسیقی ایران | روحالله خالقی
روحالله خالقی، آهنگساز، موسیقیدان و نوازنده ویولن، از شاگردان برجستهٔ علینقی وزیری بود. او نقش بسیار مهمی در نگهداری و زندهنگاهداشتن موسیقی ایرانی داشت. خالقی در شهر کرمان به دنیا آمد و از کودکی تحت تأثیر پدر و مادرش که اهل موسیقی بودند، به این هنر علاقهمند شد. در جوانی وارد مدرسه موسیقی وزیری شد و از ۱۹ سالگی خودش به تدریس در آنجا پرداخت. او در سال ۱۳۲۸ انجمنی به نام «دوستداران موسیقی ملی» پایهگذاری کرد که بعدها به هنرستان موسیقی ملی تبدیل شد. همچنین، خالقی با نوشتن کتابهای ارزشمند، به عنوان نخستین تاریخنویس موسیقی شهری ایران شناخته میشود.
در کتاب «موسیقی ایران» اثر روحالله خالقی، شما میتوانید سرگذشت موسیقی ایران را از روزگاران قدیم تا زمان معاصر دنبال کنید. در این کتاب به دورههای تاریخی و چهرههای تأثیرگذاری مانند ساسانیان، خسرو پرویز و اردشیر بابکان پرداخته شده است.
تئوری موسیقی | علینقی وزیری
کتاب “تئوری موسیقی” نوشته علینقی وزیری است. او تأثیر چشمگیری در موسیقی سنتی ایران گذاشت و کارهای مهمی مانند ابداع روشی برای نوشتن نتهای موسیقی و تنظیم ردیف انجام داد. وزیری دانشآموخته مدرسه سن لوئی تهران بود و در سن سی سالگی برای یادگیری موسیقی غربی به کشورهای آلمان و فرانسه سفر کرد. کتاب تئوری موسیقی او حدود صد سال پیش نوشته شده، ولی هنوز هم ارزش و اعتبار زیادی دارد. این کتاب چهارصد صفحهای به بررسی هر دو سبک موسیقی ایرانی و موسیقی کلاسیک غربی میپردازد.
کتاب مبانی نظری موسیقی ایرانی | جمعی از نویسندگان
گروهی از هنرمندان موسیقی ایران مانند حسین علیزاده، هومان اسعدی، مینا افتاده، علی بیانی، مصطفی کمال پورتراب و ساسان فاطمی، از تابستان سال ۱۳۸۲ تا پایان مرداد ۱۳۸۳، یعنی بیش از یک سال، با یکدیگر همکاری کردند تا کتاب “مبانی نظری موسیقی ایرانی” را تألیف کنند. این کتاب به طور تخصصی به موسیقی کلاسیک ایرانی، که به آن موسیقی ردیفی نیز گفته میشود، میپردازد.
هدف اصلی از نوشتن این کتاب، ایجاد یک چارچوب نظری برای آموزش موسیقی ایرانی بود. یکی از نقاط قوت مهم این اثر، در نظر گرفتن تفاوتهای بین موسیقی ایرانی در زمان حاضر و گذشته آن است. این کتاب خوشبختانه اصول و قواعد موسیقی را به شکلی که امروزه در اجراهای عملی به کار میرود، مورد توجه قرار داده است.