برخی از سازها مانند تار، سهتار، تنبور و بیشتر سازهای ایرانی از چوب ساخته میشوند. نوع چوبی که در ساختن این سازها به کار میرود، تأثیر زیادی روی کیفیت صدا و نحوهٔ صدادهی آن دارد. به همین دلیل، شناخت چوبهای مناسب میتواند به شما کمک کند تا ساز بهتری انتخاب کنید. همچنین اگر قصد دارید سازسازی را شروع کنید، لازم است با انواع چوبهای مناسب برای این کار آشنا شوید. در ادامهٔ این مطلب در وبلاگ مدیرتولز، شما را با چوبهای مناسب برای ساخت ساز آشنا میکنیم.
چوب های مناسب برای ساخت ساز
اگر بخواهیم از بین انواع چوبها، گزینهای را برگزینیم، باید بگوییم که چوب توت سیاه بهترین انتخاب است. این چوب بسیار کمیاب است و پیدا کردن نوع مرغوب آن کار آسانی نیست.
سازندگان تار معمولاً از چوب توت برای ساخت این ساز استفاده میکنند، زیرا پس از ساخت، ظاهری زیبا و خوشدست پیدا میکند. این چوب در برابر آفات مقاوم است و رگههای طبیعیاش به ساز جلوهای منحصر به فرد میبخشد.
سازهایی که از چوب توت ساخته میشوند، صدایی مخصوص و بینظیر دارند. این ویژگی را استادان قدیمی تشخیص داده و از آن بهره بردهاند. امروزه نیز سازندگان ماهر و با تجربه، بیشتر سراغ چوب توت میروند.
زمان قطع درختان
زمان برش درخت نقش بسیار مهمی در کیفیت چوب و در نتیجه، کیفیت ساز دارد. برای ساخت کاسهٔ تار و سهتار از چوب درختان مختلفی مثل گردو، سنجد، جنگلی و حتی ریشهٔ بعضی درختان استفاده میشود؛ اما بهترین و باکیفیتترین چوب برای ساختن تار، سهتار، دوتار و تنبور، چوب درخت توت است.
بهترین زمان برای قطع درخت، فصل پاییز است؛ زمانی که برگها میریزند و درخت به اصطلاح به خواب میرود و دیگر شیره و مواد غذایی درون آن جریان ندارد. از هر قطعه چوب توت خوب، معمولاً بیش از سه کاسهٔ تار نمیتوان ساخت.
هنگام انتخاب چوب باید دقت کنید که گره نداشته باشد، پوست آن قبلاً جدا نشده باشد، اثر کرمخوردگی در آن نباشد و همچنین میخ یا اجسام فلزی درون آن فرو نرفته باشد، زیرا ممکن است این اجسام در اثر رشد درخت درون چوب پنهان شده باشند.
همچنین بهتر است چوبی انتخاب کنید که حلقههای رشد درون آن هممرکز و موازی باشند. پس از انتخاب چوب مناسب، با یک برش حدود ۵ سانتیمتری در انتهای آن، میتوانید الیاف و رگههای چوب را ببینید. اگر چوب از نظر شما مناسب بود، آنگاه کار ساخت ساز را شروع کنید.
نحوه قطع درخت برای ساخت ساز
حالا باید تنه درخت بریده شده را به تکههای تقریباً ۴۵ تا ۵۰ سانتیمتری تقسیم کنید. بعد، این قطعات را به صورت ایستاده روی زمین بگذارید و به خطوط و نقشهای روی آن دقت کنید.
لازم است بدانید که قسمتهایی از درخت که در زمان رشد رو به آفتاب بودهاند، بافت ریزتر و محکمتری دارند؛ اما بخشهایی که در سایه قرار داشتند، بافت درشتتر و نرمتری پیدا میکنند.
کاسه ساز
در انتخاب چوب برای ساختن تار، دقت کنید که قطر کندهٔ درخت کمتر از ۴۵ سانتیمتر نباشد و در صورت بزرگتر بودن، بهتر است. هنگام برش چوب، قسمت پایین کنده را در سمت کاسهٔ تار قرار دهید.
برای برش نهایی، ابتدا باید قسمت مرطوب و داخلی چوب را از وسط آن خارج کنید. به این صورت که اول کنده را به شکل عمودی از وسط دو نیم کنید، طوری که یک نیمه رو به آفتاب و نیمه دیگر رو به سایه نباشد.
سپس از داخل هر دو نیمه، بخشهای مرکزی و نرم چوب را طوری بردارید که هیچ اثری از رطوبت در قسمت داخلی کنده باقی نماند. این روش برش باعث میشود چوب هنگام خشک شدن به طور یکنواخت جمع شود و هر دو نیمه به یک اندازه باقی بمانند.
اگر این روش نصف کردن رعایت نشود، پس از خشک شدن، دو تکه چوبی که برای ساختن لپههای تار استفاده میشوند، یکی بزرگ و دیگری کوچک خواهد شد.
بعد از خارج کردن بخشهای مرطوب چوب به روش گفته شده، دو نیمه را روی یک سطح صاف قرار دهید و رگههای چوب را به دقت مقابل هم جفت کنید و علامت بزنید. سپس از هر نیمه، یک قطعه به شکل مکعب مستطیل با اندازههای مورد نیاز ببرید.
نتیجه :
سازهای ایرانی مانند تار، سهتار و تنبور را معمولاً از چوبهای گوناگونی میسازند، اما بهترین نوع چوب برای ساخت آنها، چوب درخت توت است. چوب توت خود انواع مختلفی دارد؛ مثل توت سیاه (شاتوت)، توت سفید و توت نرک. از بین اینها، چوب توت سیاه از همه مناسبتر و باکیفیتتر است.
چرا چوب توت اینقدر مناسب است؟ دلایل ساده و روشنی دارد:
– صدای ساز با این چوب، بسیار رسا و دلنشین میشود.
– رگههای چوب توت، بهویژه اگر درست برش داده شود، بسیار زیبا و چشمنواز است.
– این چوب در برابر آفتها و آسیبهای طبیعی مقاوم است و دوام بالایی دارد.
پس اگر قصد خرید ساز دارید، حتماً به جنس چوب آن توجه کنید تا بتوانید انتخاب بهتری داشته باشید و سالها از ساز خود لذت ببرید.