چه درگیر ساختوساز باشید، چه در حال نماکاری یا پاککردن نمای ساختمان؛ چه آتشنشان باشید یا در حال رنگآمیزی و رنگزدایی ساختمانهای بلند — کار در ارتفاع چهارمین شغل پرخطر جهان محسوب میشود. اصلیترین خطری که افراد در این مشاغل را تهدید میکند، سقوط افراد یا ابزار از ارتفاع است. البته کار در ارتفاع فقط به این مشاغل محدود نمیشود. بسیاری از حرفهها در دنیا وجود دارند که کار در ارتفاع بخشی ضروری و جدانشدنی از آنهاست.
بر اساس آییننامه ایمنی کار در ارتفاع، هر فعالیتی که در ارتفاع بیش از ۱٫۲ متر از سطح مبنا انجام شود، کار در ارتفاع به شمار میرود و باید دستورالعملهای ایمنی مربوط به آن رعایت گردد.
اگر شغل شما نیز در گروه مشاغل مرتبط با کار در ارتفاع قرار دارد، برای پیشگیری از خطرات احتمالی، رعایت اصول ایمنی ضروری است. در این مقاله از مجله رونیکس، ضمن مرور ۱۱ اصل ایمنی، نکات مهم برای کار بیخطر در ارتفاع را با شما در میان میگذاریم.
رونیکس را بخوانید!
رعایت الزامات عمومی کار در ارتفاع توسط کارفرما، مجری، پیمانکار و سایر عوامل اجرایی
در آییننامه ایمنی کار در ارتفاع، رعایت یک سری قوانین کلی لازم است که در ۲۴ ماده بیان شدهاند. در اینجا برخی از نکات کلیدی آن را مرور میکنیم:
کارفرما باید خطرهای احتمالی در محیط کار را شناسایی و بررسی کند و سپس اقدامهای لازم برای ایمنسازی آن محل را انجام دهد.
همچنین با توجه به ماده ۸۸ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، همهی تولیدکنندگان، واردکنندگان، عرضهکنندگان، فروشندگان و کسانی که از ابزار، دستگاه و وسایل کار در ارتفاع استفاده میکنند، باید استانداردهای ساخت این تجهیزات و نکات ایمنی و حفاظتی مربوط به آن را رعایت نمایند.
جابجایی، نصب، جمعآوری، انبارداری و کار با ابزار، ماشینآلات و دستگاهها در ارتفاع نباید هیچ خطری برای کارگران و دیگر افراد حاضر در محیط ایجاد کند.
آموزش نکات ایمنی کار در ارتفاع
کارکنان باید به شکل منظم و دورهای، آموزشهای مربوط به رعایت نکات ایمنی هنگام کار در ارتفاع را ببینند. معمولاً در این دورههای آموزشی موضوعات زیر آموزش داده میشود:
شناسایی خطرات احتمالی در محیط کار
روشهای ایمنسازی محیط و پروژه برای انجام کار در ارتفاع
آشنایی با روشهای کاری، ماشینآلات و ابزارهای ایمنی مخصوص کار در ارتفاع
شناخت علائم و تابلوهای هشداردهنده ایمنی
آشنایی با وسایل و تجهیزات محافظت شخصی
آموزش روشها و ابزارهایی برای جلوگیری از افتادن ابزار و مصالح از ارتفاع
واکنش صحیح و بهموقع در موقعیتهای اضطراری
استفاده از کلاه ایمنی، حافظ جان کارکنان
کلاه ایمنی یکی از ضروریترین وسایل محافظتی است که در محل کار مورد استفاده قرار میگیرد. هدف اصلی آن جلوگیری از آسیبهای احتمالی به سر در هنگام حوادث است.
کلاه ایمنی رونیکس
در محلهای ساختوساز، پروژههای عمرانی، آتشنشانی و هر شغلی که نیاز به کار در بلندی دارد، استفاده از کلاه ایمنی اهمیت بسیار زیادی پیدا میکند. این نوع کلاه با کلاه ایمنی معمولی مهندسی فرق دارد؛ اغلب محکمتر و بادوامتر است و لبه ندارد تا دید فرد هنگام کار کاملاً باز و بدون مانع باشد. این کلاهها با توجه به میزان مقاومتی که در برابر برق دارند، در سه دستهی A، B و C قرار میگیرند.
کمربند ایمنی برای کنترل ارتفاع
کمربند ایمنی یکی از ابزارهای حیاتی و ضروری در دستورالعملهای ایمنی هنگام کار در ارتفاع است. این وسیله از ناحیه کمر کاربر محافظت میکند و پشتیبانی لازم را برای بدن فراهم میآورد. جنس آن معمولاً از الیاف طبیعی یا مواد مصنوعی پلیمری است. کاربرد اصلی کمربند ایمنی زمانی است که فرد نیاز دارد به شکل کنترلشده و ایمن، از ارتفاع پایین بیاید. از جمله مدلهای مختلف این تجهیزات میتوان به کمربند تک قلاب بزرگ، کمربند ایمنی دو قلاب، کمربندهای جذبکننده ضربه، کمربندهای سبدی یا پاراشوتی و انواع دیگر اشاره کرد.
طناب برای حداکثر ایمنی
برای کار کردن در ارتفاع، از طنابهای مختلفی استفاده میشود تا در صورت سقوط، ضربه و نیروی ناگهانی کمتری به فرد وارد شود. این طنابها شامل انواع تکیهگاهی، عملیاتی، دینامیکی، ایمنی، پشتیبان و نیمهاستاتیک هستند.
حالا ممکن است این سؤال پیش بیاید که اگر این نکات ایمنی در کارهای ارتفاع رعایت نشود، چه اتفاقی میافتد؟ پاسخ اینجاست:
حادثه سقوط در یک پروژه ساختمانی
در یک شهر بزرگ، کارگری به نام امیر روی یک ساختمان نیمهکاره مشغول کار بود. او در طبقه ششم مشغول نصب سقف بود که ناگهان از ارتفاع سقوط کرد و درگذشت. بررسیها نشان داد که علت اصلی این اتفاق، بسته نبودن کمربند ایمنی توسط او بوده است.
جزئیات این رویداد نشان میدهد که در آن محل، نردههای محافظ به درستی نصب نشده بود و تجهیزات ایمنی کافی وجود نداشت. در چنین شرایطی، استفاده از کمربند ایمنی برای امیر کاملاً ضروری بود. اما او به جای بستن کمربند، تنها به نردههای موقتی که محکم نبودند تکیه کرد و این تصمیم غمانگیز به قیمت جانش تمام شد.
لایف لاین، سیستم ایمنی برای حفاظت از جان افراد
برای کسانی که روی داربست یا در ارتفاع کار میکنند، لایفلاین یک انتخاب حیاتی برای حفظ جانشان است. لایفلاین یا خط نجات، از طنابها یا کابلهایی به صورت عمودی یا افقی تشکیل شده که در نهایت به تجهیزات ایمنی فرد متصل میشود.
لایفلاین هنگام سقوط، فرد را در هوا نگه میدارد و از افتادن کامل جلوگیری میکند. از نوع عمودی آن معمولاً در دکلهای نفتی، مخابراتی و برق استفاده میشود. نوع افقی آن نیز بیشتر برای سطوح شیبدار، اسکلتهای ساختمانی، لبههای خطرناک و روی نمای شیشهای ساختمان به کار میرود.
فرود نرم و ایمن با توری ایمنی
توریهای محافظ در ساختمانهای مرتفع و پروژههای عمرانی، به دلیل انعطاف و کشسانی که دارند، هنگام سقوط افراد از ارتفاع، فرودی ایمن و کنترلشده را فراهم میکنند. این سیستمهای جلوگیری از سقوط که با استفاده از توریهای ایمنی کار میکنند، معمولاً در چهار گروه اصلی دستهبندی میشوند:
در سیستم S، توری ایمنی در قسمت زیرین سازه نصب میگردد.
در سیستم T، توری به شکل یک محافظ و سپر در اطراف ساختمان قرار میگیرد.
در سیستم U، توری ایمنی روی لبههای خطرناک و پرتگاهها کار گذاشته میشود.
در سیستم V، توری از افتادن اشیا یا افراد جلوگیری کرده و آنها را متوقف میسازد.
نکات ایمنی بالابرها
بالابر برقی رونیکس مدل RH-4136
بالابرها وسایل مهمی برای انجام کار در ارتفاع میباشند. برای ایمنی بیشتر، این دستگاهها باید دارای ویژگیهایی مانند سنسور تشخیص وزن بار، سنسور حرکت و همچنین دکمهی توقف اضطراری و سیستم محدودکنندهی ارتفاع باشند. علاوه بر این، افراد نباید در زیر بالابر جمع شوند. حفظ تعادل بالابر هنگام کار در ارتفاع نیز نکتهی بسیار مهمی است که باید رعایت شود.
بر اساس اطلاعات سایت کیوپیکت:
کار در ارتفاع میتواند خطرناک باشد و رعایت نکات ایمنی برای پیشگیری از حوادث ضروری است. این موارد شامل استفاده از وسایل محافظتی مثل کمربند ایمنی، نردههای حفاظتی و تورهای ایمنی و همچنین آموزش کارگران برای آشنایی با روشهای صحیح کار است. قوانین کار در ارتفاع در کشورها و صنایع مختلف متفاوت است، اما هدف همهی آنها کاهش خطرات و حفظ سلامت افراد است. هر فعالیتی که در ارتفاع بیش از ۱.۲۰ متر از سطح زمین انجام شود، کار در ارتفاع محسوب میشود.
نکات ایمنی نردبانها
بر اساس قوانین ایمنی برای کار در ارتفاع، نردبان باید ویژگیهای مشخصی داشته باشد. در ادامه، برخی از این موارد مهم را مرور میکنیم:
کاربرد نردبان در شرایط زیر مجاز نیست:
– قرار دادن نردبان روی داربست یا سکوی کار در ارتفاع
– استفاده از نردبان به جای تیر یا تخته به عنوان زیرپا
– به کارگیری نردبان به عنوان پل برای عبور بین دو سکوی کار در ارتفاع
بیشترین طول مجاز برای نردبانهای قابل حمل، ده متر است.
فاصله بین پلههای نردبان باید یکسان و بین ۲۵ تا ۳۵ سانتیمتر باشد.
استفاده از نردبانهایی که پلههای آنها از طناب ساخته شده، مجاز نیست. تنها در صورتی میتوان از این نوع نردبان استفاده کرد که هیچ نوع نردبان دیگری برای انجام آن کار در دسترس نباشد.
نکات ایمنی داربستها
داربستها بر اساس قوانین ایمنی برای کار در ارتفاع باید ویژگیهای مشخصی داشته باشند. در ادامه، برخی از این موارد مهم را مرور میکنیم:
کارفرما باید یک پلاک مشخصات روی داربست نصب کند. روی این پلاک، نام و اطلاعات شرکت، نام و نام خانوادگی مدیر مسئول و مدیر فنی نوشته میشود.
فاصله بین دو ستون عمودی یا دهانه داربست نباید بیشتر از ۲.۴ متر باشد.
داربست باید توانایی تحمل حداقل ۴ برابر وزن وارد شده بر خود را داشته باشد.
سکوی کار روی داربست باید حداقل یک متر پایینتر از بالاترین نقطه ستونهای عمودی قرار گیرد.
در صورت نامساعد بودن شرایط آب و هوایی، کار روی داربست باید متوقف شود.
نکات ایمنی جایگاه کار
بر اساس قوانین ایمنی برای کار در ارتفاع، هنگام استفاده از جایگاه کار باید اصول ایمنی مربوطه کاملاً رعایت شود. در ادامه، برخی از این اصول مهم را مرور میکنیم:
جایگاه کار باید همیشه تمیز باشد و هیچ ماده لیز و خطرناکی روی آن نباشد. این کار کمک میکند تا هم وسایل از ارتفاع نیفتند و هم تعادل افراد حین کار به هم نخورد.
در نقطهای که افراد به جایگاه کار وارد یا از آن خارج میشوند، باید یک محافظ یا درپوش ایمن و لولادار وجود داشته باشد.
اطراف جایگاه کار باید با نرده یا حفاظ مناسب بسته شود تا با توجه به نوع فعالیت، ایمنی لازم فراهم شود. همچنین، هم جایگاه کار و هم کارگران باید از سیستمهای ضد سقوط استفاده کنند.
برای پیشگیری از حوادث ناگهانی، سطح جایگاه کار باید عاری از هرگونه سوراخ، برآمدگی، فرورفتگی یا مانع مشابه باشد.
طنابهای جایگاه کارِ آویزان باید به مرکز تیرهای باربر متصل شوند و نیروی این اتصال به طور کامل به قرقره منتقل گردد.
تشویق کارکنان به رعایت ایمنی در ارتفاع
ایمنی در کارهای مرتفع فقط به بستن کمربند و استفاده از ابزارهای محافظتی ختم نمیشود. باید یکسری روشهای خاص و قواعد ایمنی نیز به دقت رعایت شوند. برای ایمن ماندن در ارتفاع، باید به چندین عامل توجه کرد: آموزش درست به کارگران، استفاده صحیح از وسایل ایمنی مثل کمربند و طناب نجات، و رعایت اصول طراحی ایمن برای داربست و نردبان. علاوه بر این، بررسی آبوهوا، نظارت بر سلامت فنی تجهیزات و انجام کارها مطابق با دستورالعملهای ایمنی، از کارهای ضروری برای پیشگیری از حوادث است. در کل، دنبال کردن این نکات به شکل کامل، باعث افزایش ایمنی و کاهش ریسکهای احتمالی میشود.
برای اینکه کارکنان در بهبود ایمنی مشارکت کنند و خطرات را گزارش دهند، باید فضای مثبتی در مورد فرهنگ ایمنی در محل کار ایجاد کرد و اهمیت رعایت اصول کار در ارتفاع را برای همه روشن ساخت. برگزاری کلاسهای آموزشی منظم درباره اصول ایمنی در ارتفاع و نحوه گزارشدهی خطرات، آگاهی کارکنان را بالا میبرد. همچنین، طراحی سیستمهای ساده و محرمانه برای گزارش مشکلات، به کارگران اجازه میدهد بدون نگرانی موضوعات را مطرح کنند. دادن پاداش و تشویق به افرادی که در این زمینه فعال هستند، انگیزه بیشتری ایجاد میکند. جمعآوری منظم گزارشها و دادن بازخورد درباره اقدامات انجامشده نشان میدهد که ایمنی برای مدیران اهمیت واقعی دارد. تشویق کار گروهی و حمایت از پیشنهادهای کارکنان نیز از راههای مؤثر دیگر است که میتواند شرایط ایمنی کار در ارتفاع را بهتر کند و محیط کاری امنتری برای همه بسازد.
سخن آخر
برای حفظ جان و جلوگیری از خسارتهای مالی، رعایت نکات ایمنی هنگام کار در ارتفاع بسیار مهم است. همچنین، داشتن بیمه حوادث برای محیط کار، اقدامی هوشمندانه برای پوشش دادن ضررهای احتمالی ناشی از اینگونه فعالیتهاست. در این نوشته از مجله رونیکس، به یازده قاعده اصلی ایمنی در کارهای ارتفاعی پرداختیم. به نظر شما چه موارد دیگری در زمان کار در ارتفاع باید رعایت شود؟ میتوانید دیدگاههای خود را در بخش نظرات همین صفحه با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
لنیارد چیست و چه کاری انجام میدهد؟
لنیارد یک نوار یا طناب مخصوص است که برای اتصال فردی که در ارتفاع کار میکند، به یک نقطه اتکا، طناب اصلی یا سازه ثابت به کار میرود. این وسیله طوری طراحی شده که کمترین مانع و محدودیت را برای حرکت کاربر ایجاد کند.
حداکثر وزن مجاز برای استفاده از هارنس چقدر است؟
بیشترین وزن کاربر برای استفاده از هارنس، با توجه به شرکت سازنده آن، معمولاً تا ۱۴۰ کیلوگرم میباشد.
شوکگیر چیست و چه فایدهای دارد؟
شوکگیر وسیلهای است که در روشهای ایمنی کار در ارتفاع مورد استفاده قرار میگیرد. کار آن کاهش نیروی ناگهانی و ضربه ناشی از سقوط است تا از آسیب به کاربر جلوگیری کند.