همانطور که پیش از این در وبلاگ مدیر تولز گفته شد، نقاره یک ساز کوبهای است که از دو طبل تشکیل شده؛ یکی از آنها سطح کوچکتری دارد و نوازنده با دو چوب، هر دو را مینوازد. این ساز قدیمی بیشتر در میدانهای جنگ و مراسم شادی به کار میرفت. اما به مرور زمان و با دگرگونی شیوهی زندگی، کاربرد آن کمتر شد و آیین نقارهزنی نیز رونق گذشته را از دست داد.
منسوخ شدن نقاره
با گذشت سالها و به دلیل کمتوجهی، این رسم کهن در دوره پهلوی از بین رفت و دیگر اجرا نمیشد. امروزه فقط در مشهد و در نقارهخانه حضرت امام رضا علیهالسلام است که این مراسم به شکل رسمی، در زمانهای مشخص و با همان شیوه قدیمی، به طور منظم و همیشگی برگزار میشود.
پیشینه اداری و ساختار نقارهخانه در آستان قدس رضوی
برای آگاهی از تاریخچه و زمان شروع استفاده از نقاره در آستان قدس رضوی، باید به منابع تاریخی مراجعه کنیم. کهنترین سند درباره تشکیلات اداری نقارهخانه در حرم مطهر، مربوط به دوره صفویه است. در آن زمان، با تغییرات بنیادی در مدیریت آستان قدس و با انتخاب میر محمّد صادق به عنوان مهتر نقارهخانه در سال ۱۰۸۵ قمری، این آیین نظم تازهای گرفت.
با وقف اموال و تعیین حقوق ثابت برای نقارهچیان، نقاره و نقارهنوازی به عنوان یک نهاد رسمی در حریم امام رضا علیهالسلام شناخته شد. در دورههای بعد، اهمیت آن بیشتر شد و با تنظیم «طومار علیشاهی»، برای دوازده نفر نقارهچی و یک سرپرست، در مجموع شانزده خروار گندم و یک تومان پول برای هزینههای جاری مانند خرید پوست گاو برای طبلها در نظر گرفته شد.
در آن زمان، علاوه بر حقوق ماهانه، در ماه رمضان هزینه سحری و افطار و در عیدهای فطر، قربان و غدیر، پول و وجه شیرینی و گوسفند نیز به عنوان هدیه به نقارهچیان داده میشد.
ماه رمضان
ماه رمضان از جمله زمانهای مهم سال برای نواختن نقاره است. هنگام غروب آفتاب و فرا رسیدن زمان افطار، نقارهزنها با نواختن سازهای خود، مردم را با آهنگی مخصوص به باز کردن روزه دعوت میکنند. این رسم به یکی از نشانههای ویژه ماه رمضان، بهویژه در شهر مشهد، تبدیل شده است.