گیتار یکی از سازهای پرطرفدار است که خودش انواع گوناگونی دارد. یکی از انواع محبوب آن، گیتار بیس است. صدای گیتار بیس با دستگاهی به نام آمپلیفایر (تقویتکننده) بلندتر و واضحتر میشود. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با گیتار بیس و خصوصیات آن آشنا خواهیم شد.
معرفی ساز گیتار بیس (guitar bass)
گیتار بیس که با نامهای بیس یا گیتار بیس الکتریک هم شناخته میشود، یک ساز زهی است. نوازندگان معمولاً آن را با انگشتان و شست دست راست مینوازند و از تکنیکهایی مانند کشیدن سیم، ضربه زدن با کف دست، پاپ کردن، یا استفاده از مضراب مخصوص (پیک) بهره میبرند.
صدای این ساز توسط یک دستگاه تقویتکننده الکتریکی (آمپلیفایر) بلند میشود و به دلیل تولید فرکانسهای پایین و بم، نقش مهمی در موسیقی دارد.
از لحاظ شکل، گیتار بیس بسیار شبیه به گیتار الکتریک است، اما معمولاً بدنه بزرگتر، دسته بلندتر و تعداد سیمهای کمتری دارد. بیشتر بیسها چهار سیم دارند (گاهی پنج یا شش سیم) و کوک آنها یک اکتاو بمتر از گیتار الکتریک است.
گیتار بیس هم در نوع پردهدار (فِرِتدار) و هم در نوع بدون پرده ساخته میشود، اما در موسیقیهای رایج و پاپ، نوع پردهدار آن کاربرد بیشتری دارد. همچنین گونهای از گیتار بیس به نام بیس آکوستیک وجود دارد که بدنه آن توخالی است.
تاریخچه گیتار بیس
پیش از سال ۱۹۵۰ میلادی، معمولاً از سازی به نام “کنترباس” برای تولید نتهای بم و پایین استفاده میشد. اما از حدود سال ۱۹۵۰ به بعد، به ویژه در سبکهای موسیقی راک و پاپ، گیتار بیس به طور گسترده جایگزین کنترباس شد. امروزه از گیتار بیس به عنوان یک ساز تکنواز نیز در سبکهایی مانند جز، لاتین، فانک و فلامنکو استفاده میشود.
در دهه ۱۹۳۰، پاول توتمارک که یک موزیسین و مخترع اهل واشینگتن بود، نخستین گیتار بیس الکتریک را ساخت. این ساز دارای پردهبندی بود و برای نواختن به صورت افقی طراحی شده بود. شرکت سازندهی او به نام آئودیووکس، در آن زمان مدلی به نام “۷۳۶ Bass Fiddle” تولید کرد که چهار سیم داشت، پردهبندی شده بود و بدنهای توپر به طول ۳۰.۵ اینچ داشت.
تغییر شکل این ساز به فرمی شبیه به گیتار، باعث شد در دست گرفتن آن راحتتر شود و حمل و نقل آن نیز آسانتر گردد. بعدها با افزوده شدن پردههای بیشتر، نوازندگان بیس آزادی عمل بیشتری در اجرا پیدا کردند. در سال ۱۹۴۷، باد توتمارک مدلی مشابه “Fiddle 736” را برای شرکتی به نام سرنادر به فروش رساند. با این حال، اختراعات خانواده توتمارک نتوانست در بازار به موفقیت تجاری چشمگیری دست پیدا کند.
سازندگان اولین گیتار بیس توپر الکتریکی
لئو فندر به همراه جورج فولرتن نخستین سازندگان گیتار بیس الکتریکی با بدنه توپر بودند. این گیتار تازه که “فندر پرسیژن” نام گرفت، در سال ۱۹۵۱ به دنیا معرفی شد و به یک مدل رایج و استاندارد در صنعت موسیقی تبدیل شد.
“پرسیژن بیس” یا همان P-bass که در ابتدا شکلی ساده و تقریباً شبیه به یک تخته سنگ داشت، در مدل بعدی خود به نام “تلکستر” تغییر کرد. این مدل جدید دارای بدنهای خمیده و لبههایی صاف بود که نواختن را بسیار راحتتر میکرد. همچنین روی این گیتار یک پیکاپ چهارقطبی و تکسیمپیچ نصب شده بود.
ساختار گیتار بیس
بدنه گیتار بیس معمولاً از چوب ساخته میشود، اما گاهی از موادی مانند گرافیت یا مواد ترکیبی (کامپوزیت) هم برای ساخت آن استفاده میگردد.
انواع مختلفی از چوبها برای ساخت بخشهای اصلی گیتار بیس مانند بدنه، دسته و صفحه انگشتگذاری مناسب هستند. با این حال، رایجترین نوع چوبها همانهایی هستند که در گیتار الکتریک معمول به کار میروند.
معمولاً برای بدنه از چوب توسکا، زبان گنجشک یا ماهون؛ برای دسته از چوب افرا؛ و برای صفحه انگشتگذاری از چوب رزوود (بلسان بنفش) یا ابونیت استفاده میشود.
اگرچه این انتخابهای مرسوم و سنتی هستند، سازندگان ساز گاهی بنا به دلایل مربوط به کیفیت صدا یا زیبایی ظاهری، از چوبهای گوناگون دیگری نیز در ساخت مدلهای مختلف گیتار بیس بهره میبرند.