دمام یک ساز کوبهای و به شکل استوانه است که بیشتر مردم ایران آن را در مراسم عزاداری محرم دیدهاند. اما شاید برایتان سوال باشد که این ساز از کجا آمده و تاریخچه آن چیست؟ در این نوشته میخواهیم ببینیم دمام اولین بار در کجا پدید آمد و امروزه در چه مکانهایی استفاده میشود. همچنین، نحوه ساخت و اجزای تشکیلدهنده آن را نیز بررسی میکنیم. در واقع، هر آنچه که لازم است درباره ساز دمام بدانید، در اینجا گردآوری شده است. اگر به شناخت سازهای مختلف علاقهمندید، پیشنهاد میکنیم سری هم به دیگر مطالب وبلاگ مدیر تولز بزنید.
ساز دمام چیست؟
دمام یک ساز کوبهای به شکل استوانه است که هر دو سر آن با پوست پوشیده شده. برای نواختن آن، از یک چوب مخصوص که سر خمیدهای دارد برای ضربه زدن به پوست سمت راست استفاده میشود و پوست سمت چپ نیز با دست نواخته میشود. این ساز معمولاً همراه با سازهایی مانند سنج، نی و نی انبان به صدا درمیآید.
دمام بیشتر در مناطق جنوبی ایران مانند بوشهر، بندر ریگ، آبادان، برازجان، بندر دیر، بردستان و بندرعباس رواج دارد. همانطور که پیشتر اشاره شد، این ساز در مراسم مذهبی مانند محرم و نیز در جشنها و آیینهای محلی جنوب ایران نواخته میشود. مردم جنوب در مناسبتهای مختلف مانند سنج و دمام، مراسم دمدم سحری، زار و نیمههای دریایی از این ساز استفاده میکنند.
تاریخچه دمام به گذشتههای بسیار دور بازمیگردد. این ساز در واقع نوعی طبل محسوب میشود و قدمت طبلها در جهان به حدود ۴۰۰۰ سال میرسد. اگر بخواهیم به طور خاص به پیشینه دمام بپردازیم، باید به سازهای کوبهای آفریقایی و هندی اشاره کرد. گفته میشود این ساز برای نخستین بار از راه دریا به بنادر جنوب ایران وارد شده است.
ساختار ساز دمام
بدنه
بدنه دمام از یک قطعه چوب توخالی و کاملاً صاف شده درست میشود که به آن تنه یا استوانه میگویند. در برخی موارد خاص، به جای چوب از فلز نیز برای ساختن بدنه این ساز استفاده میکنند.
چمبره
چمبره یک حلقه محکم است که از فلز یا شاخههای نازک درختان ساخته میشود. هر دمام چهار چمبره دارد که اندازه آنها کمی از دهانه ساز بزرگتر است و روی پوست دمام قرار میگیرد. کار اصلی چمبره این است که از پوست دمام محافظت کند و مانع آسیب دیدن آن شود. همچنین با کمک همین چمبرهها میتوان با کشیدن آنها، صدای دمام را کوک کرد و تنظیم نمود.
پوست
در قدیم برای درست کردن دمام، از پوست آهو استفاده میشد؛ اما امروزه به جای آن، معمولاً از پوست بز استفاده میکنند.
بند
طناب دمام از رشتههای درخت نارگیل یا درخت خرما درست میشود و بیشتر از کشورهای قاره آفریقا به ایران وارد میگردد.