موسیقی ایران از دیرباز مورد علاقه بسیاری بوده است. این محبوبیت را حتی در روایتی تاریخی میان یک ملکه انگلیسی و یک نوازنده نی ایرانی نیز میتوان مشاهده کرد. اما داستان آن نوازنده نی که از ملکه انگلستان هدیهای گرانقدر دریافت کرد، چیست؟ در ادامه این نوشته از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام، این حکایت را خواهید خواند.
ماجرای نی نوازی که از ملکه انگلیس گردنبند گرفت چه بود
ناصرالدینشاه قاجار در سفر خود به انگلیس، نوازندهی ماهری به نام نایب اسدالله اصفهانی را همراه برد. هدف او این بود که هم از نواختن ساز او لذت ببرد و هم هنر ایرانی را به چشم اروپاییها بیاورد. وقتی شاه به انگلیس رسید و با ملکه ویکتوریا دیدار کرد، در لندن جشنوارهای موسیقی در جریان بود. ملکه، ناصرالدینشاه را به این جشنواره دعوت کرد.
در آن مراسم، ارکسترهای گوناگون و نوازندگان بسیار چیرهدست اروپایی برنامه اجرا کردند و اجرای آنها چنان زیبا و گیرا بود که شاه قاجار را شگفتزده کرد. اما پس از پایان برنامهها، ناصرالدینشاه از ملکه درخواست کرد تا به نوازندهی همراهش نیز فرصتی برای نواختن داده شود. سپس از استاد نایب اسدالله خواست تا نی بنوازد.
نایب اسدالله نی را از جیبش بیرون آورد و شروع به نواختن کرد. نوای نی او چنان دلنشین و جادویی بود که همهی حاضران را مبهوت و ساکت کرد. حتی ملکه ویکتوریا نیز عمیقاً تحت تأثیر قرار گرفت. او بیدرنگ گردنبند خود را از گردن باز کرد و آن را به گردن نایب اسدالله انداخت. سپس رو به حضار گفت: “باید اعتراف کرد این مرد ایرانی با چوبی خشک که بیش از چند سوراخ در آن دیده نمیشود چنان غوغایی کرد که تمامی سازهای پیشرفته امروزی را منهدم ساخت”.
بیوگرافی نایب اسد الله اصفهانی
نایب اسدالله اصفهانی پسر نایب حسین خان، استاد نامدار و نوازنده نی در میانههای دوره قاجار است. بسیاری از استادان بزرگ مانند مرحوم حسن کسائی، با یک واسطه، شاگرد او محسوب میشوند. او در سال ۱۲۳۱ خورشیدی در شهر کهن اصفهان از مادری اهل ذوق به نام صاحبجم زاده شد و دلهای شیفتگان موسیقی اصفهان را برای همیشه اسیر نواهای خود کرد. این هنرمند توانا، سالهای کودکی و نوجوانی را نزد پدرش (نایب حسین خان) و استاد آقاباشی که هر دو از نوازندگان بنام نی بودند، سپری کرد و نواختن این ساز را آموخت و در زمانی کوتاه به مهارت چشمگیری دست یافت.
نایب اسدالله نوازنده مورد علاقه ناصرالدینشاه قاجار نیز بود. شاه به همه نوازندگان دربارش لقب «عمله طرب» میداد؛ ولی تنها نایب اسدالله بود که او را با احترام «آقا» صدا میکرد. نایب، پدیدآورنده گوشه موسیقی معروف به «بغدادی نایب» است و مشهور است که هرگاه نی را بر لب میگذاشت و نواختن را آغاز میکرد، گویی در و دیوار نیز همراهی میکردند و هر شنوندهای، از انسان تا حیوان، مجذوب و بیخود میشد.
تاریخ درگذشت این استاد بزرگ به طور دقیق ثبت نشده، اما بر سنگ مزارش در تختفولاد اصفهان، سال ۱۳۰۴ خورشیدی حک شده است.