استاد علینقی وزیری در نهم مهرماه سال ۱۲۶۵ متولد شد. او که با نام کلنل وزیری نیز شناخته میشود، یکی از چهرههای مهم و اثرگذار در تاریخ موسیقی ایران به شمار میرود. وزیری از پیشتازانی بود که قطعات موسیقی ایرانی را برای اجرا توسط ارکستر تنظیم و آهنگسازی کرد. در ادامه این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با زندگی و آثار این استاد بزرگ آشنا خواهید شد.
بیوگرافی علینقی وزیری
این وزیر در شهر تهران متولد شد. به لطف پدرش، در سالهای نوجوانی به ارتش پیوست و از همین راه با موسیقی نظامی آشنا گردید. هرچند که سالهای زیادی از زندگی خود را در مقامهای گوناگون نظامی گذراند و حتی به درجه سرهنگی نیز رسید، اما عشق به موسیقی در نهایت بر علاقه او به کارهای نظامی پیروز شد و بخش عمده عمر خود را وقف موسیقی کرد. او از فارغالتحصیلان مدرسه سن لوئی تهران بود.
مبدع روشی برای نت نویسی
علینقی وزیری به دلیل تأثیرات بزرگی که بر موسیقی ایرانی گذاشت، مشهور است؛ از جمله اینکه روشی برای نوشتن نت و تنظیم ردیف موسیقی ابداع کرد. نام او در دنیای موسیقی ایران بسیار شنیده میشود.
در نگاههای مختلف تاریخی، گاه به عنوان یک قهرمان و گاه به عنوان یک ضدقهرمان دیده شده است. برخی او را نوآور و آزادیبخش میدانند و برخی دیگر او را تحریفکننده و گمراه. به هر حال، او نقشی کلیدی و بیهمتا در جریانهای موسیقی قرن گذشته داشت. او بازیگر اصلی در ایجاد تغییرات مهم اولیه بود و نماد بارز نظامی به شمار میرفت که در میانهٔ همان قرن، معترضان زیادی در برابر آن ایستادند.
او در سن سی و یک سالگی، به مدت پنج سال در شهرهای پاریس و برلین زندگی کرد و به یادگیری و کسب تجربه در دانش رایج موسیقی غرب مشغول شد.
وزیری پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۰۲، مدرسه عالی موسیقی را بنیان گذاشت و کارهایی مانند چاپ کتابهای گوناگون، برگزاری کنسرت و ضبط صفحههای گرامافون را انجام داد.
در این مدت، به پژوهش درباره موسیقی نیز پرداخت. پس از چندی، هیئت علمی دانشگاه تهران، او را به عنوان استاد رشته هنر و زیباشناسی به تدریس در دانشگاه گماشت.
وزیری بعد از شهریور ۱۳۲۰، مسئولیت مدیریت اداره موسیقی کشور، مجله موسیقی و همچنین اداره رادیو را بر عهده گرفت؛ اما به دلیل برخورد با مشکلات و کارشکنیها، به دانشگاه بازگشت و تا پایان عمرش به آموزش مشغول بود.
پدر موسیقی جدید ایران پس از انقلاب مشروطه
وزیری پیشگام و بنیانگذار موسیقی نوین ایران پس از انقلاب مشروطه است و میتوان او را پدر موسیقی جدید ایران دانست. او در ساخت و تنظیم نخستین سرود ملی جمهوری اسلامی ایران نیز نقش داشت.
استاد وزیری نخستین کتاب آموزشی موسیقی ایرانی را با روش علمی، با نام “شیوهنامه تار” نوشت.
او نتنویسی را در موسیقی سنتی ایران رواج داد و دو علامت عرضی “سری” و “کرن” را برای همین کار ابداع کرد. وزیری برای نخستین بار، ردیف موسیقی ایرانی را به صورت نوشته و نت ثبت کرد. او از این راه و همچنین با تربیت شاگردان بسیار، تأثیری پایدار بر موسیقی سنتی ایران گذاشت.
سالها تدریس پرشور کلنل، باعث پرورش شاگردانی شد که بعدها بسیاری از آنان به ستونهای محکم موسیقی ایرانی تبدیل شدند.
از میان مهمترین این شاگردان میتوان از استادانِ روانشاد ابوالحسن خان صبا، روحالله خالقی، موسی معروفی و اسماعیل مهرتاش نام برد.
کلنل وزیری علاوه بر آهنگسازی، نوازندگی تار، نوشتن کتاب و آموزش موسیقی، گاهی آواز نیز میخواند و صفحههایی با صدای او ضبط شده است.
درگذشت
استاد علینقی وزیری سرانجام در هجدهم شهریور ماه سال ۱۳۵۸، در سن نود و دو سالگی چشم از جهان فروبست.