ضرب آهنگ یا ریتم یکی از مفاهیم پایه و بسیار مهم در دنیای موسیقی است و یادگیری آن از اولین گامهای ورود به این هنر محسوب میشود. ریتم در واقع به توالی منظم ضربهها در یک قطعه موسیقی گفته میشود که به آن نظم و وزن میبخشد.
به زبان سادهتر، وقتی حرکتی پایدار در بازههای زمانی مشخص تکرار شود، در موسیقی به آن وزن یا ریتم میگویند. برای آشنایی بیشتر با این موضوع، ادامه مطلب را در وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام دنبال کنید.
تعریف ریتم
به هر حرکت یا کاری که به صورت منظم تکرار شود، ریتم میگوییم. در حقیقت ریتم یک الگوی تکرارشونده است. اغلب مردم از کارهایی که نظم و ریتم مشخصی دارند، بیشتر لذت میبرند.
ریتم و شکلهای گوناگون آن در همهی پدیدههای طبیعت، رویدادها و انرژیهای موجود در اطراف ما، و حتی در اندیشهها و تصورات ذهنی ما نیز حضور دارد.
هر آنچه که وجود دارد، دارای یک ضربآهنگ درونی است و در مسیر رشد خود با ریتمهای بیرونی نیز همراه میشود و در نهایت، مجموعههای منظم و بزرگتری را پدید میآورد.
این ریتمها دارای انرژیهایی هستند که اگر با ریتمهای اطراف هماهنگ باشند، در هم تنیده شده و انرژیهای بزرگتر و همجهتی را آزاد میکنند. اما اگر با هم هماهنگ نباشند، در برخورد با یکدیگر آسیب میرسانند و در حرکت هم اختلال ایجاد میکنند.
ریتم در موسیقی
حتماً برای شما هم پیش آمده که به تپش قلب خود دقت کنید و نظم دقیق بین هر ضربه را احساس کنید. این نظم چیزی نیست جز همان “ضربآهنگ” یا “ریتم” که در طبیعت و همه جای زندگی ما جریان دارد. در موسیقی هم از این ریتم استفاده میشود تا آهنگها هماهنگ و پرانرژی شوند.
ما به عنوان شنونده، این نظم را به شکلهای مختلف درک میکنیم. به همین دلیل گاهی وقتی موسیقی میشنویم، ناخودآگاه دست میزنیم، پا میکوبیم یا سرمان را تکان میدهیم.
مستقل ترین عنصر موسیقی
ریتم، بنیادیترین و طبیعیترین بخش موسیقی برای ما انسانهاست. این عنصر، هسته مستقل موسیقی به شمار میرود، اما همین مفهوم به ظاهر ساده میتواند به شکلهای متنوع و پیچیدهای خود را نشان دهد.
هر سبک موسیقی، ریتم ویژهای دارد که حتی در شناساندن آن سبک نیز نقش مهمی ایفا میکند. ریتم مانند نیرویی نادیدنی است که موسیقی را به پیش میراند و باعث میشود همه صداها از یک نظم مشترک پیروی کنند.
برای اینکه بتوانیم ساختارهای گوناگون و گاه پیچیده ریتم را بفهمیم، باید اجزای تشکیلدهنده آن را بشناسیم. هر یک از این اجزا میتوانند ریتم را متناسب با سبک و حالوهوای یک قطعه موسیقی تغییر دهند.
ضرب آهنگ یا ریتم چیه؟
میتونید ریتم رو مثل ضربان قلب یک آهنگ در نظر بگیرید. یه الگوی تکرارشونده از ضربههای قوی و ضعیفه که به موسیقی نظم و حرکت میده. وقتی دست میزنید یا پا میکوبید، در واقع دارید ریتم آهنگ رو دنبال میکنید. ریتم چارچوب زمانی موسیقیه و مشخص میکنه که نتها و سکوتها چطور در طول زمان کنار هم قرار میگیرن. درک ریتم کمک میکنه تا بتونید با موسیقی همراه بشید و حسش رو بهتر درک کنید.
اجزاء اصلی ریتم موسیقی :
ریتم در موسیقی از دو بخش اصلی تشکیل میشود.
این دو بخش عبارتند از:
ضرب یا تمپو (tempo)
میزاننما (meter signature/ time signature)
به عنوان مثال، ممکن است میزاننمایی مانند «سهچهارم» داشته باشیم و تمپو برابر با ۱۲۶ باشد. میزاننما (مثل سهچهارم) دو چیز را مشخص میکند:
تعداد ضربهایی که در هر میزان وجود دارد و اینکه هر ضرب معادل کدام نت است.
به بیان ساده، عدد بالایی در میزاننما نشان میدهد در هر میزان چند ضرب جای میگیرد و عدد پایینی مشخص میکند که هر ضرب معادل کدام نت است (یعنی کدام نت، مدت زمان یک ضرب را تشکیل میدهد).
Allegro
الگرو، یک واژه ایتالیایی است که معنی تند، شتابدار و شاد را میرساند. بسیاری از اصطلاحات موسیقی از زبان ایتالیایی گرفته شدهاند. این واژه به این معناست که هنگام اجرای قطعه، سرعت ضربها باید بین ۱۲۰ تا ۱۳۹ ضرب در دقیقه باشد.
تقسیمات ضرب
ضربهای اصلی یک آهنگ، چهارچوب ریتمی و پایه آن قطعه را میسازند.
هر ضرب اصلی میتواند به دو یا چند ضرب کوچکتر با زمان برابر تقسیم شود. این تقسیمبندی معمولاً بر اساس سیستم «دو دویی» انجام میشود و به این ترتیب، ساختار ریتم کاملتر و دقیقتری شکل میگیرد.
وقتی هر ضرب به بخشهای کوچکتر تقسیم میشود، ریتم پویاتر میشود و فضایی ایجاد میکند که میتوان ملودیها و ترانهها را به شکلهای گوناگون روی آن اجرا کرد.
از طریق همین تقسیمبندیهاست که الگوهای ریتمیک مختلف مانند میزانهای متداول ۲/۴، ۴/۴، ۳/۴، ۶/۸ و دیگر حالتها پدید میآیند. در واقع این میزانها، دستهبندیهای گوناگونی از ضربهای ایجادشده هستند.