صدای سهبعدی به نوعی از صدا گفته میشود که وقتی به آن گوش میدهید، حس میکنید دقیقاً درون همان فضا قرار گرفتهاید و صداها را از جهتها و فاصلههای گوناگون میشنوید. در این نوع صدا، معمولاً احساس میکنید صدا از جاهایی غیر از بلندگوها — مثلاً پشت سرتان یا از طرفین — به گوش میرسد. این ویژگی باعث میشود تجربهی شنیداری شما بسیار طبیعی و واقعی به نظر برسد. در ادامه با ما در وبلاگ مدیر تولز همراه باشید تا بیشتر با این نوع صدا آشنا شوید.
صدای سه بعدی چیست؟
آیا برای شما هم پیش آمده که وقتی هدفون در گوشتان میگذارید، صداها طوری به نظر برسند که انگار از اطراف شما میآیند؟ اگر چنین تجربهای داشتهاید، در واقع به یک موسیقی سهبعدی گوش دادهاید.
همانطور که با سهبعدی کردن یک تصویر، به آن عمق و بعد میبخشیم، میتوانیم برای موسیقی و صداها هم عمق ایجاد کنیم.
در صداهای معمولی (دو بعدی)، وقتی صدایی پخش میشود ـ مثلاً صدای باز شدن در ـ این صدا از طریق دو بلندگو و از جلوی شما شنیده میشود. اما فناوری صداهای سهبعدی این قابلیت را فراهم میکند که همان صدا را از پشت سر خود نیز بشنوید.
موسیقی سه بعدی از نظر علمی
برای اینکه بتوانیم صدایی را بشنویم، باید یک منبع برای تولید آن صدا وجود داشته باشد و امواج صوتی از آن نقطه پخش شوند. در حالت معمولی و در سیستمهای صوتی ساده، این منابع صوتی درون بلندگوها قرار دارند و به همین دلیل است که همه صداها مستقیماً از خود بلندگوها به گوش ما میرسند.
اما با پیشرفت علم و فناوری، سیستمهای صدای سهبعدی به وجود آمدهاند. در این سیستمها، منبع صدا میتواند در مکانهایی خارج از بلندگوها شکل بگیرد؛ مثلاً پشت سر شما یا در طرفین. این قابلیت باعث میشود که صدا به گونهای به نظر برسد که از همان نقاط خاص، و نه直接从 بلندگوها، در حال پخش است.
اولین صوتهای سه بعدی
شاید برایتان جالب باشد که بدانید ایده اولیه موسیقی سهبعدی، در دهه ۸۰ میلادی توسط فردی به نام هوگو زوکارلی مطرح شد. نکته قابل توجه این است که این سیستم، موفق شد برای اولین بار تجربه شنیداری بسیار نزدیکی به ساختار و عملکرد گوش انسان ارائه دهد.
این فناوری، “هولوفونیک ساوند” (Holophonic Sound) نام دارد و به روش ضبط صدا در آن، “ضبط دوگوشی” (Binaural Recording) گفته میشود. نتیجه استفاده از این تکنیک، شنیدن صداها به شکل یک کره کامل و کاملاً سهبعدی است.
در این حالت، مغز ما به خوبی میتواند فاصله منبع صدا و حتی زاویه قرارگیری آن نسبت به گوشهایمان را تشخیص دهد. بهترین ویژگی هولوفونیک ساوند این است که برای لذت بردن از آن، به دستگاه یا هدفون خاص و پیشرفتهای نیاز ندارید و حتی با یک هدفون معمولی و ساده هم میتوانید این صداهای سهبعدی شگفتانگیز را تجربه کنید.
موسیقی سه بعدی چگونه ساخته می شود؟
موسیقی سهبعدی در واقع همان فایلهای صوتی استریو با فرمتهایی مثل MP۳ یا MP۴ است. این فایلها برای ذخیرهسازی صدا از دو کانال جداگانه استفاده میکنند و هنگام پخش، اطلاعات هر دو کانال همزمان اجرا میشوند.
یکی از روشهای معمول برای ایجاد جلوه سهبعدی در صدا، این است که یک فایل استریو معمولی را با نرمافزارهای ویرایش صدا باز کرده و پخش میکنند. سپس با توجه به ریتم و نوع صدا، میزان بلندی صدا در هر کانال را طوری تنظیم میکنند که در هر لحظه، هر دو کانال به یک اندازه بلند نباشند.
این کار باعث میشود صدای خروجی از دو بلندگو با هم تفاوت داشته باشد و در نتیجه گوش ما این صدا را به صورت سهبعدی حس کند. یکی از نرمافزارهایی که برای این کار استفاده میشود، Gold Wave نام دارد.
موسیقی سهبعدی را میتوان برای انواع اسپیکرهای استریو، سیستمهای پنجکاناله و همچنین هدفونها تولید کرد. در این روش، با قرار دادن فرضی منابع صوتی در اطراف سر شنونده – مثلاً در پشت، بالا یا پایین – مسیر حرکت صدا از سر انسان و بازتاب آن به گونهای شبیهسازی میشود که حس شنیداری سهبعدی ایجاد شود.
هدف اصلی موسیقی سه بعدی
هدف اصلی موسیقی سهبعدی، تقلید و بازسازی صداهای طبیعی و واقعی است. این اتفاق از طریق پردازش امواج صوتی در فضا و چگونگی انتقال آنها به مغز رخ میدهد.
در نهایت، این فرآیند میتواند به نوعی فریب دادن مغز با کمک گوش و سیستم عصبی شنوایی بینجامد، به طوری که هنگام شنیدن، فرد احساس میکند صداها از جهات مختلف و به شکل سهبعدی به گوش میرسند.
نمونه موسیقی سه بعدی
تا به امروز قطعات موسیقی زیادی با تکنیک ضبط هولوفونیک ساخته و پخش شدهاند. یکی از شناختهشدهترین این آثار، آلبوم «The Final Cut» از گروه پینک فلوید است.