در برخی از کنسرتهای موسیقی، شخصی را روی صحنه میبینید که با حرکت دستانش، نوازندگان را راهنمایی میکند. اما این شخص چه کسی است و چه مهارتهایی دارد؟ در ادامه این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با رهبر ارکستر، کسی که نقش پدر معنوی در اجرای موسیقی دارد، آشنا خواهید شد.
رهبر ارکستر به چه کسی گفته میشود؟
رهبر کسی است که یک گروه موسیقی یا ارکستر را هنگام اجرا هدایت میکند. او مسئولیت راهنمایی نوازندگان و خوانندگان را بر عهده دارد و نشان میدهد که قطعه موسیقی چگونه باید نواخته شود. به این هنر و شیوهٔ هدایت گروه موسیقی، رهبری گفته میشود.
وظیفه رهبر
کار رهبر فقط این نیست که چوبدستی خود را تکان دهد و یک اجرای خوب روی صحنه ارائه کند و سپس برود. وظیفه اصلی رهبر، ارتقای سطح گروه است. رهبر باید نوازندگان یا خوانندگان را هماهنگ کند تا قطعهای موسیقی را با دقت، کامل و به شایستگی اجرا کنند.
رهبر باید سازها یا صداهای گوناگون را به تعادل برساند، طوری که مثلاً هیچ نوازنده یا خوانندهای صدای ساز یا آواز خود را نسبت به دیگران خیلی بلند یا خیلی آهسته اجرا نکند.
رهبر ارکستر باید با تمام سازها آشنا باشد و بداند هر کدام از آنها چگونه میتوانند صداهای متنوعی تولید کنند.
هدف نخستین یک رهبر، ارائه قطعهای است که بهصورت یک کل یکپارچه شناخته شود و تا جای ممکن با ایدهها و مقصودی که رهبر در ذهن دارد، هماهنگ باشد. ارکسترها، گروههای کر و دیگر دستههای موسیقی معمولاً رهبر دارند.
دستور چگونگی اجرای یک اثر موسیقی، از طریق نشانهها و حرکتهای بدنی رهبر ارکستر — که به شکل قراردادی و پذیرفتهشدهای انجام میشود — به نوازندگان منتقل میگردد.
چوب رهبر
چوب رهبری، یک وسیله باریک و دراز است که هنگام سکوت، برای هدایت و دادن فرمان به نوازندگان به کار میرود.
از حدود آغاز سده پانزدهم میلادی، برای راهبری گروههای آوازی معمولاً از چند صفحه کاغذ لولهشده استفاده میکردند که به آن «سل فا» میگفتند. این واژه برای نامیدن روش آموزشی «سلفژ» هم کاربرد دارد. اما به مرور، برای تمرین بخشهای ریتمیک موسیقی، از یک چوب کوتاه که با آن به میز میکوبیدند و همزمان با پا به زمین ضربه میزدند، استفاده شد.