آیا تاکنون برایتان پیش آمده که هنگام صحبت یا اجرا در جمع، احساس ترس یا نگرانی کنید؟ این حس فقط مختص شما نیست و بسیاری از افراد آن را تجربه میکنند. در واقع، به این نوع ترس که ناشی از حضور در برابر دیگران است، «ترس از صحنه» یا «ترس از اجرا» گفته میشود. در ادامه این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با این ترس، نشانهها و راههای غلبه بر آن آشنا خواهید شد.
ترس از اجرا
اضطراب اجرا یا همان ترس از صحنه، نوعی نگرانی و هرش پایدار است که وقتی فرد مجبور میشود در مقابل دیگران – چه به صورت زنده و چه در یک فیلم – اجرا داشته باشد، به سراغش میآید.
ترس، در واقع واکنش طبیعی بدن برای محافظت از ما در برابر تهدیدهاست، اما برخی از ترسها ریشه در فرهنگ و جامعه دارند و ترس از اجرا هم از این دسته است. اجرا کردن برای کسانی که آنها را نمیشناسیم، معمولاً اضطراب بسیار بیشتری نسبت به اجرا برای افراد آشنا ایجاد میکند.
گاهی ممکن است فرد از خود اجرا هراسی نداشته باشد، اما صرفاً به این دلیل که نمیداند مخاطبانش چه کسانی هستند، دچار نگرانی شود. این تنش و فشار عصبی که مدتی قبل از اجرا، موزیسین، سخنران یا بازیگر را فرا میگیرد، «ترس از رفتن روی صحنه» نامیده میشود.
این ترس گاهی آن قدر شدید است که باعث قطع ارتباط بین نوازنده و شنوندگان میشود و حتی در مواردی به کنسل شدن اجرا منجر میگردد.
بررسی پژوهشهای انجامشده نشان میدهد حدود ۵۰ درصد از نوازندگان حرفهای و ۷۰ درصد از دانشجویان موسیقی، چنین ترسهایی را از سر گذراندهاند. به طور کلی، نوازندگان سه تا چهار برابر بیشتر از افراد عادی در معرض تجربهی سطح بالایی از این اضطراب قرار دارند. این ترس ممکن است قبل از اجرا یا در طول آن پدیدار شود.
در برخی موارد، ترس از صحنه بخشی از یک مشکل بزرگتر به نام اختلال اضطراب اجتماعی است. با این حال، بسیاری از افراد بدون داشتن هیچ مشکل خاص دیگری، صرفاً اضطراب اجرا را تجربه میکنند. در اغلب مواقع، این ترس مدتی طولانی قبل از زمان اجرا شروع میشود.
نشانه های ترس از اجرا
برخی از نشانههای ترس یا اضطراب در یک موقعیت خاص عبارتاند از: لکنت زبان، تپش قلب، لرزش دستها یا پاها، عرق کردن کف دست، پرش عضلات صورت، خشکی دهان و احساس گیجی.
این ترس و نگرانی میتواند به دلایل جسمی و روحی مختلفی ایجاد شود. به زبان ساده، وقتی فردی از اجرا یا صحبت در جمع میترسد، دچار اضطراب عملکرد میشود. زمانی که یک نوازنده احساس تردید و کمبود اعتمادبهنفس کند، بخش کنترلکننده بدن در مغز واکنش نشان داده و باعث ترشح بیشتر هورمونهای آدرنالین و نورآدرنالین از غدد فوق کلیوی میشود.
این هورمونها هم تأثیرات مثبت و هم تأثیرات منفی دارند. علائمی مثل لرزش زانوها، افزایش ضربان قلب، عرق کردن، مشکل در تنفس، لکنت زبان و احساس ترس از اثرات منفی این هورمونها محسوب میشوند.
با این حال، اگر این ترس و هیجان به حدی نباشد که توانایی فرد را مختل کند، میتواند مانند یک نیروی محرک عمل کند که اجرا و ارائه را ممکن میسازد.
نخستین نشانههای این اضطراب، مدتها قبل از زمان اجرا، به صورت تغییرات رفتاری مانند عصبانیت، حساسیت زیاد و گوشهگیری خود را نشان میدهد و روابط فرد با دیگران به شدت تحت تأثیر قرار میگیرد.
احساسات درونی نوازنده وقتی این ترس غلبه میکند، بسیار متغیر است. از یک سو با تحت تأثیر قرار دادن شنوندگان و شاد کردن آنها، احساس غرور و شکوه میکند و از سوی دیگر نگران است که نتواند انتظارات خود و دیگران را برآورده کند.
به طور کلی نشانههای اضطراب از صحنه را میتوان در سه گروه زیر قرار داد:
۱- قطع ارتباط بخشی از سیستم عصبی
۲- تأثیر مشکلات روانی بر بدن
۳- ندیدن خود و از دست دادن حس فردیت
درمان
پذیرفتن خودتان به همان شکلی که هستید و رها کردن نیاز به تأیید دیگران، اولین و مهمترین گام برای مقابله با اضطراب در زمان اجرا و ارائه است. همچنین، گاهی اوقات از داروی پروپرانولول برای کاهش این نوع اضطراب استفاده میشود.
بسیاری از نوازندگان برای کنترل این ترس، از داروهای گروه بتابلاکرها استفاده میکنند. اما مصرف مداوم و نادرست این داروها یا روی آوردن به الکل، نه تنها ریشه این ترس را از بین نمیبرد، بلکه به مرور زمان به سلامت هنرمند آسیب زده و تواناییهای فنی و هنری او را نیز کاهش میدهد.