با بیماری کبد چرب بیشتر آشنا شوید!
بیماری کبد چرب به شرایطی گفته می‌شود که در آن چربی زیادی در سلول‌های کبد جمع می‌شود و باعث التهاب آن می‌گردد. این وضعیت معمولاً قابل درمان است. در برخی از نقاط جهان، مصرف الکل دلیل اصلی این بیماری است، اما در ایران این مشکل اغلب به دلیل دیگری رخ می‌دهد و به آن “کبد چرب غیرالکلی” می‌گویند. این نوع از بیماری معمولاً در افرادی که مشکلاتی مانند دیابت، چاقی یا تغذیه نامناسب دارند دیده می‌شود. همه افراد به طور طبیعی مقداری چربی در کبد خود دارند، اما وقتی این مقدار از ۵ تا ۱۰ درصد وزن کل کبد بیشتر شود، بیماری کبد چرب تشخیص داده می‌شود.
کبد که دومین عضو بزرگ بدن انسان است، کار بسیار مهمی بر عهده دارد: مانند یک فیلتر عمل می‌کند و تقریباً هر چیزی که می‌خوریم یا می‌نوشیم را پردازش می‌کند. وظیفه آن این است که مواد مضر موجود در خوراکی‌ها را بگیرد و آن‌ها را به شکل بی‌خطری به قسمت‌های دیگر بدن بفرستد. کبد به طور طبیعی توانایی ترمیم و پاکسازی خود را دارد، اما اگر مقدار مواد مضری که وارد آن می‌شود خیلی زیاد باشد، این توانایی را از دست می‌دهد.
همانطور که گفته شد، وجود چربی در کبد همه افراد طبیعی است، اما وقتی این مقدار به ۵ تا ۱۰ درصد برسد، دیگر طبیعی نیست و به آن کبد چرب می‌گویند. این بیماری می‌تواند به مرور زمان به بدن آسیب برساند و مشکل بزرگ اینجاست که در مراحل اولیه، هیچ نشانه واضحی ندارد تا به فرد هشدار دهد.
آمارها نشان می‌دهد که بین ۱۰ تا ۲۰ درصد از مردم آمریکا به کبد چرب مبتلا هستند. این عدد برای مردم ایران بسیار نگران‌کننده است و تا حدود ۴۰ درصد می‌رسد. این آمار بالا یک زنگ هشدار جدی برای سلامت جامعه ایران محسوب می‌شود.
علائم و نشانه های کبد چرب چیست؟
احساس خستگی زیاد و بی‌حوصلگی
کم شدن وزن بدن و تمایل نداشتن به غذا
حالت تهوع
ضعف بدنی کلی
احساس درد در میانه یا قسمت راست بالای شکم
بیمار علاوه بر موارد فوق گاهی با علایم زیر نیز مواجه می‌شود:
کبد بزرگ شده
تغییر رنگ پوست به تیرگی یا ایجاد لک‌های صورت، جوش‌هایی که اغلب در ناحیه گردن یا زیر بغل ظاهر می‌شوند.
سفیدشدن سطح زبان
بوی ناخوشایند دهان
بروز کهیر و واکنش‌های حساسیت پوستی
خارش بدن
تعریق زیاد
بوی نامطلوب و تند بدن
سیاهی یا حلقه‌های تیره زیر چشم
زردی چشم‌ها
قرمزی، ورم و خارش چشم‌ها (آلرژی چشمی)
آکنه در بزرگسالی (روزاسه) ـ شامل جوش‌های قرمز در اطراف بینی، گونه‌ها و چانه
پیدایش خال‌ها و لک‌های قهوه‌ای رنگ روی پوست، مثل لک صورت (خال‌های کبدی)
قرمز شدن کف دست و پا که ممکن است با خارش و التهاب همراه باشد.
سرخ شدن صورت یا بیشتر دیده شدن رگ‌های خونی ریز روی صورت (مویرگ‌ها)
سردرد، احساس گیجی و در برخی موارد مشکل در تنفس
انواع کبد چرب
بیماری کبد چرب به چند شکل اصلی دیده می‌شود:
**کبد چرب غیرالکلی**
این مشکل زمانی پیش می‌آید که کبد نتواند چربی‌ها را به خوبی پردازش کند. در نتیجه، چربی در سلول‌های کبد جمع می‌شود. این بیماری ربطی به نوشیدن الکل ندارد و وقتی تشخیص داده می‌شود که حداقل ۱۰ درصد از وزن کبد از چربی تشکیل شده باشد. این بیماری مراحل مختلفی دارد و در موارد پیشرفته، می‌تواند به سیروز کبدی یا ایجاد زخم در کبد منجر شود و در نهایت کارکرد کبد را با مشکل جدی روبرو کند.
**کبد چرب الکلی**
این نوع، نخستین مرحله از آسیب کبدی ناشی از مصرف الکل است. وقتی الکل زیاد نوشیده شود، به کبد آسیب می‌زند و توانایی آن برای تجزیه چربی‌ها از بین می‌رود. اگر شخص نوشیدن الکل را کاملاً قطع کند، این نوع کبد چرب به تدریج بهبود می‌یابد. اما اگر به مصرف الکل ادامه دهد، بیماری ممکن است بدتر شود و به سیروز کبدی تبدیل گردد.
**کبد چرب در بارداری**
این نوع از کبد چرب اگرچه کم‌شمار است، اما انباشت چربی در دوران بارداری می‌تواند هم برای مادر و هم برای جنین بسیار خطرناک باشد. این عارضه ممکن است باعث نارسایی کبد و کلیه، عفونت‌های شدید یا خونریزی شود. اگرچه دلیل دقیق آن هنوز به طور کامل روشن نیست، اما به نظر می‌رسد که هورمون‌های دوران بارداری در بروز آن نقش دارند. نشانه‌های بیماری معمولاً در سه ماهه پایانی بارداری ظاهر می‌شود و شامل احساس تهوع، استفراغ، درد در بخش راست و بالای شکم، زردی پوست و احساس ناخوشی عمومی می‌شود. بانوان باردار باید آزمایش‌های لازم را برای بررسی این بیماری انجام دهند. خوشبختانه، بیشتر مادران پس از به دنیا آوردن نوزاد، رو به بهبود می‌روند.
دلایل ابتلا به کبد چرب
یکی از رایج‌ترین علت‌های بروز کبد چرب، مصرف زیاد و وابستگی به نوشیدنی‌های الکلی است. علاوه بر این، استفاده از برخی داروهای خاص و مشکلات مربوط به سوخت‌وساز بدن نیز از عوامل دیگر این بیماری محسوب می‌شوند. در بسیاری از مواردی که فرد الکل مصرف نمی‌کند، پزشکان دلیل دقیق بیماری کبد چرب را نمی‌دانند؛ اما عواملی وجود دارند که ممکن است باعث ایجاد کبد چرب یا افزایش احتمال ابتلا به آن شوند. این عوامل عبارت‌اند از:
– داشتن اضافه وزن یا چاقی
– ابتلا به دیابت نوع ۲
– فشار خون بالا
– مصرف داروهایی مانند آسپرین، داروهای استروئیدی، تاموکسیفن و تتراسیکلین
– بارداری
– مسمومیت
– عفونت‌های ویروسی مانند هپاتیت A و سایر ویروس‌ها
– سوءتغذیه
– بالا بودن سطح کلسترول خون
– کم‌کاری تیروئید
– انجام جراحی بای‌پس معده
نحوه تشخیص بیماری کبد چرب
برای تشخیص بیماری کبد چرب، پزشکان از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که عبارتند از:
* **آزمایش خون:** در این روش، با بررسی نمونه خون، میزان آنزیم‌های کبدی اندازه‌گیری می‌شود.
* **تصویربرداری:** در این بخش، با کمک دستگاه‌های پیشرفته‌ای مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی (MRI)، از کبد عکس گرفته می‌شود.
* **نمونه‌برداری از کبد:** در این روش، با استفاده از یک سوزن مخصوص، بخش بسیار کوچکی از بافت کبد برداشته شده و برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
درمان کبد چرب
در حال حاضر هیچ درمان قطعی و ویژه‌ای برای بیماری کبد چرب وجود ندارد. برای بهبود این بیماری، باید سایر مشکلات سلامتی مرتبط با آن مانند دیابت یا کلسترول بالا را درمان کرد. راهکارهای رایج برای کنترل کبد چرب شامل موارد زیر است:
– پرهیز از مصرف الکل
– کنترل سطح کلسترول خون
– کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن
– مدیریت و کنترل قند خون
برای دریافت داروهای مناسب و راهنمایی‌های تخصصی درباره چگونگی کنترل سایر بیماری‌هایی که منجر به کبد چرب می‌شوند، لازم است به پزشک مراجعه کنید.
درمان خانگی و تغییرات سبک زندگی در کبد چرب
با انجام راهکارهای زیر می‌توانید بیماری کبد چرب را مدیریت کرده و بهبود ببخشید. این راهکارها عبارتند از:
**کم کردن وزن:** اگر وزن شما بیشتر از حد طبیعی است یا چاق هستید، با کم کردن کالری روزانه و بیشتر کردن تحرک بدنی، وزن خود را کاهش دهید. انتخاب یک برنامه غذایی سالم نیز در این زمینه به شما کمک زیادی خواهد کرد.
**ورزش منظم و افزایش فعالیت:** سعی کنید روزانه حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید. اگر قصد دارید وزن کم کنید، می‌توانید مدت زمان ورزش را بیشتر کنید.
**کنترل دیابت و چربی خون:** اگر دیابت یا کلسترول خون بالا دارید، حتماً آن را کنترل کنید و به دستورات پزشک خود عمل نمایید.
**مراقبت از کبد:** از انجام کارهایی که به کبد آسیب می‌رسانند، مانند مصرف نوشیدنی‌های الکلی یا استفاده خودسرانه از داروها، پرهیز کنید.
درمان کبد چرب با طب جایگزین
اگرچه هیچ‌کدام از روش‌های طب مکمل برای درمان کبد چرب از نظر علمی تأیید نشده‌اند، اما برخی ترکیبات طبیعی می‌توانند در بهبود این بیماری مفید باشند. یکی از این مواد، ویتامین E است.
بر پایه نظریه‌ها، ویتامین E و دیگر ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان ممکن است به سلامت کبد کمک کنند. اما از آنجا که مصرف ویتامین E می‌تواند با عوارضی مانند افزایش خطر مرگ در مردان یا بالا بردن احتمال سرطان پروستات همراه باشد، لازم است پیش از مصرف این ویتامین و برای تعیین مقدار مناسب آن، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
پیشگیری از ابتلا به کبد چرب
برای پیشگیری از بیماری کبد چرب، رعایت نکات زیر بسیار مفید است:
**تغذیه سالم** – استفاده از یک برنامه غذایی مناسب که در آن میوه، سبزی، غلات کامل و چربی‌های مفید گنجانده شده باشد، می‌تواند احتمال ابتلا به کبد چرب را کم کند.
**کنترل وزن** – اگر دچار اضافه وزن یا چاقی هستید، کم کردن وزن به سلامت کبد شما کمک می‌کند. اگر هم وزن مناسبی دارید، سعی کنید با رعایت رژیم غذایی و فعالیت بدنی، وزن ایده‌آل خود را حفظ کنید.
**فعالیت بدنی منظم** – ورزش کردن در بیشتر روزهای هفته توصیه می‌شود. اگر مدت زیادی است ورزش نکرده‌اید، بهتر است پیش از شروع با پزشک خود مشورت کنید.
**پرهیز از الکل** – اگر از نوشیدنی‌های الکلی استفاده می‌کنید، ترک آن می‌تواند از بروز کبد چرب الکلی جلوگیری کند.