زانوی ضربدری که به آن پای ضربدری هم می‌گویند، شرایطی است که در آن وقتی فرد با پاهایش می‌ایستد، زانوهایش به هم نزدیک و قوزک پاهایش از هم فاصله دارند. در نتیجه، پاها شکلی شبیه به ضربدر به خود می‌گیرند.
**چه چیزی باعث ایجاد زانوی ضربدری می‌شود؟**
این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود:
* در کودکان خردسال، زانوی ضربدری معمولاً بخشی از روند طبیعی رشد است و معمولاً خودبه‌خود برطرف می‌شود.
* کمبود ویتامین‌هایی مانند ویتامین D و کلسیم می‌تواند استخوان‌ها را ضعیف کند و به ایجاد این مشکل کمک کند.
* اضافه وزن فشار زیادی به پاها وارد می‌کند و می‌تواند شکل قرارگیری پاها را تغییر دهد.
* گاهی اوقات آسیب‌دیدگی زانو یا بیماری‌های خاص استخوان نیز می‌توانند دلیل آن باشند.
**چگونه می‌توان زانوی ضربدری را تشخیص داد؟**
نشانه اصلی آن، شکل ظاهری پاهاست که در آن زانوها به هم چسبیده اما مچ پاها از هم جدا هستند. علاوه بر این، ممکن است فرد علائم دیگری نیز داشته باشد:
* احساس درد در ناحیه زانو، لگن یا مچ پا
* تغییر در نحوه راه رفتن (لنگیدن)
* احساس سفتی یا ناراحتی در مفاصل پا
* مشکل در دویدن یا انجام برخی فعالیت‌های بدنی
زانوی ضربدری چیست؟
زانوی ضربدری، نوعی ناهنجاری در مفصل زانو است که در آن فرد نمی‌تواند هر دو زانو و مچ پاهایش را همزمان به هم بچسباند. در اصطلاح پزشکی به این مشکل «ژنو والگوم» می‌گویند. در ادامه بیشتر با این نوع زانو آشنا خواهید شد. همچنان با مدیر تولز همراه باشید.
ویژگی های زانوی ضربدری
در حالت ایستاده و طبیعی، وقتی زانوها چسبیده به هم باشند، معمولاً قوزک‌های پا نیز بدون فاصله و به هم چسبیده هستند. اما اگر زانوها به هم بچسبند ولی بین قوزک‌های پا فاصله ایجاد شود، این حالت را “پای ضربدری” می‌نامند. در این وضعیت، استخوان ساق پا نسبت به حالت عادی، انحراف بیشتری به سمت بیرون پیدا می‌کند.
علل ایجاد
عوامل مختلفی می‌توانند باعث بروز مشکل زانوی ضربدری شوند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
* رشد نامتعادل صفحات رشد در کودکان
* بیماری‌هایی که باعث ضعیف شدن و کاهش مواد معدنی در استخوان‌ها می‌شوند (مانند بیماری نرمی استخوان یا راشیتیسم)
* آسیب‌های ناگهانی، به ویژه اگر به صفحات رشد در کودکان وارد شود
* ساییدگی و فرسودگی مفصل زانو (آرتروز)
* پاره شدن رباط‌های زانو
* بیماری آرتریت روماتویید
* شکستگی‌های قسمت پایینی استخوان ران که به درستی بهبود نیافته‌اند
* شکستگی‌های قسمت بالایی استخوان ساق پا (درشت‌نی) که به شکل نامناسبی جوش خورده‌اند.
انواع زانوی ضربدری
دو گونه اصلی از پای ضربدری وجود دارد:
۱. پای ضربدری طبیعی:
این حالت بسیار شایع است و در بیشتر کودکان، بخشی از روند طبیعی رشد محسوب می‌شود. این نوع از پای ضربدری معمولاً پس از رسیدن کودک به سن ۷ یا ۸ سالگی، خودبه‌خود برطرف می‌شود.
۲. پای ضربدری بیماری‌زاد:
این نوع از پای ضربدری به دلیل مشکلات و بیماری‌های دیگر مانند راشیتیسم، ناهنجاری‌های متعدد غضروف مفصلی (مالتیپل اپی فیزیال دیسپلازیا) یا شکستگی‌های قبلی در قسمت بالایی استخوان ساق (نزدیک زانو) ایجاد می‌شود.
پای ضربدری در کودکان بیشتر از دو سال
پای ضربدری در کودکان بین سه تا پنج سال، یک حالت رایج و معمولاً بی‌خطر است. این مشکل که به آن والگوس زانو نیز می‌گویند، اغلب با صافی کف پا نیز همراه می‌باشد. استفاده از کفش‌های مخصوص می‌تواند به اصلاح این حالت کمک کند. خوشبختانه در بیشتر کودکان، این مشکل تا سن شش سالگی به‌خودی‌خود برطرف می‌شود. با این حال، بهتر است برای اطمینان از عدم وجود هرگونه بیماری زمینه‌ای، کودک توسط پزشک معاینه شود.
عوارض زانوی ضربدری
1. شکل ظاهری نامتناسب پاها
2. کوتاه شدن قد
3. به هم خوردن حالت طبیعی راه رفتن
4. ساییدگی و درد مفصل زانو در سنین پایین
5. مستعد شدن زانو برای آسیب‌دیدگی
6. احساس درد در ناحیه زانو که دو دلیل اصلی دارد:
– درد در بخش داخلی زانو به خاطر کشیدگی عضلات و بافت‌های نرم
– درد در بخش خارجی زانو به خاطر فشرده شدن استخوان ران و درشت‌نی به یکدیگر
7. ایجاد مشکلات ساختاری در پا و مچ پا مانند صافی کف پا و چرخش پاشنه به سمت بیرون
علائم و نشانه‌ها
فردی که پای ضربدری دارد، نمی‌تواند به طور کاملاً صاف بایستد و وقتی پاهایش را کنار هم قرار می‌دهد، زانوهایش با هم تماس پیدا می‌کنند اما قوزک‌هایش از هم فاصله دارند. اگر این فاصله حدود ۱۰ سانتیمتر یا کمتر باشد، معمولاً جای نگرانی نیست و این مشکل با گذشت زمان خودبه‌خود برطرف می‌شود.
با این حال، در صورت مشاهده هر یک از نشانه‌های زیر، لازم است فرد توسط پزشک یا متخصص فیزیوتراپی معاینه شود:
⇐ فاصله بین دو قوزک داخلی پا بیش از ۱۰ سانتیمتر باشد.
⇐ در حالت ایستاده، بخش پایینی پاها فاصله زیادی از هم داشته باشند.
⇐ زانوها به شکل غیرطبیعی به سمت داخل یا خارج انحراف داشته باشند.
⇐ فرد در ناحیه زانو احساس درد کند.
⇐ در راه رفتن یا ایستادن مشکل داشته باشد.
روش‌های درمانی زانوی ضربدری در کودکان
برای کودکانی که به بیماری‌هایی مانند نرمی استخوان (راشیتیسم)، اسکوربوت و مشکلات مشابه دچار شده‌اند، بسیار مهم است که غذاهای مقوی و سالم دریافت کنند. این کار به بدن آن‌ها کمک می‌کند تا کمبودهای بدنشان جبران شود و بر بیماری غلبه کنند. وقتی این کمبودها برطرف شود، مشکل پای ضربدری نیز به مرور بهتر می‌شود. همچنین، انجام فیزیوتراپی با راهنمایی متخصص می‌تواند روند درمان را سرعت ببخشد.
معاینه دقیق و کامل کف پا نیز اهمیت زیادی دارد. اگر کودک مشکل صافی کف پا دارد، باید این مشکل برطرف شود. برای درمان صافی کف پا معمولاً از کفی طبی (ارتز) داخل کفش استفاده می‌شود. این کفی از فشار بیش از حد به پا جلوگیری می‌کند و احتمال شکستگی استخوان را کم می‌کند. با رفع صافی کف پا، راه رفتن کودک نیز بهبود پیدا می‌کند و کمتر هنگام راه رفتن خسته می‌شود.
همچنین، اگر کودک اضافه وزن دارد، این موضوع فشار بیشتری به زانوهایش وارد می‌کند. بهتر است ورزش‌هایی به او آموزش داده شود که باعث فشار آمدن به زانوها نشود.