هزارپاها از حشرات جالبی هستند که بدن بندبند و پاهای زیادی دارند. همانطور که از نامشان پیداست، این موجودات تعداد پاهای بسیار زیادی دارند که به آنها کمک می‌کند تا به سرعت حرکت کنند.
**غذای هزارپاها:**
آنها معمولاً از مواد پوسیده گیاهی مانند برگ‌های خشک شده، چوبهای پوسیده و هوموس خاک تغذیه می‌کنند. برخی از گونه‌ها نیز ممکن است از ریشه گیاهان یا مواد در حال فساد دیگر استفاده کنند. به طور کلی، آنها در چرخه طبیعت نقش تمیزکننده دارند و به تجزیه مواد آلی کمک می‌کنند.
**انواع هزارپا:**
هزارپاها در اندازه‌ها و رنگ‌های بسیار متنوعی دیده می‌شوند. برخی از آنها کوچک و به رنگ قهوه‌ای هستند و در خاک زندگی می‌کنند، در حالی که برخی دیگر بزرگ‌تر و با رنگ‌های تندتر مانند نارنجی یا قرمز در جنگل‌ها یافت می‌شوند.
**روش‌های مبارزه با هزارپاها:**
اگر هزارپاها به صورت آفت در خانه یا باغ شما ظاهر شده‌اند، روش‌های ساده‌ای برای کنترل آنها وجود دارد:
* حفظ خشکی محیط بسیار مؤثر است، زیرا آنها مکان‌های مرطوب را دوست دارند.
* می‌توان از تله‌های چسبنده در مسیرهای عبور آنها استفاده کرد.
* مسدود کردن درزها و شکاف‌های دیوارها و کف‌خانه نیز از ورود آنها جلوگیری می‌کند.
* در موارد خاص، می‌توان از سموم حشره‌کش مخصوص که در مراکز فروش سموم کشاورزی موجود است، استفاده نمود.
طبیعت سرشار از جانداران شگفت‌انگیزی است که گاهی برای ما ناشناخته باقی می‌مانند و هرکدام وظیفه‌ای ویژه در چرخهٔ زندگی بر عهده دارند. یکی از این جانوران، هزارپا نام دارد؛ حیوانی با پاهای زیاد که معمولاً روی زمین می‌خزد و در جاهای گوناگون مانند جنگل‌ها یا حتی زیر خاک زندگی می‌کند. شاید نگاه اول به هزارپا باعث ترس یا ناخوشایندی شود، اما باید بدانیم که حضور آنها برای حفظ تعادل طبیعت بسیار مهم است. این پژوهش، گونه‌های مختلف هزارپا و خوراک آنها را بررسی می‌کند تا شناخت بهتری از زندگی این موجود اسرارآمیز به دست دهد.
ساختار بدنی و ویژگی‌های کلی هزارپاها
هزارپاها متعلق به دسته‌ی حشرات و موجودات بندپا هستند و در گروه چندپایان قرار می‌گیرند. بدن آنها از قطعه‌های زیادی تشکیل شده که در بیشتر موارد، هر قطعه دو جفت پا دارد؛ البته این تعداد بسته به نوع هزارپا ممکن است فرق کند. با وجود اسم آنها، هزارپاها واقعاً هزار پا ندارند و معمولاً تعداد پاهایشان بین ۳۰ تا ۴۰۰ عدد است. بدنشان دراز، تقریباً لوله‌ای شکل و گاهی کمی پهن است و روی آن را پوسته‌ای سخت پوشانده.
هزارپاها چشم‌های پیشرفته ندارند و به خوبی نمی‌بینند، اما با کمک شاخک‌های ظریف و حساس خود، محیط اطراف را حس می‌کنند. آنها بیشتر دوست دارند در جاهای تاریک، نمناک و نسبتاً گرم زندگی کنند و به همین خاطر معمولاً زیر سنگ‌ها، میان برگ‌های خشک و درون خاک‌های نرم دیده می‌شوند.
انواع هزارپاها
هزارپاها انواع بسیار گوناگونی دارند که در گروه‌های مختلفی دسته‌بندی می‌شوند. در ادامه با برخی از معروف‌ترین دسته‌های آنها آشنا می‌شویم.
1- هزارپای معمولی (Diplopoda)
این دسته، معمول‌ترین نوع هزارپاها هستند. بدن آنها از قطعه‌های حلقه‌مانندی ساخته شده که در هر قسمت دو جفت پا قرار دارد. رنگ بدنشان معمولاً قهوه‌ای یا سیاه است و به آهستگی حرکت می‌کنند. این هزارپاها معمولاً خطری ندارند و وقتی احساس خطر کنند، بدن خود را به شکل حلقه جمع می‌کنند تا از خود محافظت کنند.
2- هزارپای مسطح (Polydesmida)
بدن این حشرات چندپا، پهن و شبیه به یک نوار باریک است. بیشترشان دارای غده‌هایی هستند که می‌توانند مواد شیمیایی با بوی بسیار نامطبوع تولید کنند. این بو باعث می‌شود تا حیواناتی که قصد شکار آنها را دارند، فرار کنند. محل زندگی معمول این جانوران، در جنگل‌ها و مکان‌های مرطوب است.
3- هزارپای غول‌پیکر آفریقایی (Archispirostreptus gigas)
یکی از غول‌پیکرترین هزارپاهای دنیاست که اندازه‌اش گاهی از ۳۰ سانتیمتر هم بیشتر می‌شود. این هزارپا در جنگل‌های بارانی آفریقا زندگی می‌کند و بعضی از مردم آن را به عنوان یک حیوان خانگی غیرمعمول و جالب نگهداری می‌کنند. این موجودات کاملاً بی‌آزارند و وظیفه مهمی در چرخه طبیعت دارند؛ چرا که با تجزیه مواد طبیعی، به پاکیزگی و حاصلخیزی خاک کمک می‌کنند.
4- هزارپاهای نورانی (Motyxia)
این گونه از هزارپاها قابلیت درخشش در تاریکی را دارند و نور ملایمی از خود منتشر می‌کنند. این توانایی به آنها کمک می‌کند تا از دست دشمنان طبیعی خود در امان بمانند و آنها را بترسانند. این جانوران بیشتر در مناطق کوهستانی و نمناک در غرب کشور آمریکا مشاهده می‌شوند.
رژیم غذایی هزارپاها
بیشتر هزارپاها از گیاهان و مواد در حال پوسیدن تغذیه می‌کنند. آنها خوراکشان را از میان برگ‌های خشک، چوبهای پوسیده، قارچ‌ها و دیگر مواد مردهٔ طبیعت پیدا می‌کنند. این شیوهٔ تغذیه، باعث شده که آنها نقش مهمی در بازیافت مواد آلی خاک داشته باشند. هزارپاها با خوردن این مواد، به تجزیهٔ سریع‌تر آنها کمک کرده و در نتیجه مواد مغذی دوباره به خاک برمی‌گردد.
البته بعضی از گونه‌های هزارپا همه‌چیزخوار یا حتی شکارچی هستند و ممکن است از حشرات مرده، کرم‌ها و جانوران ریز دیگر هم تغذیه کنند. اما این گونه موارد کمتر دیده می‌شود و در کل، هزارپاها برای غنی‌سازی خاک و تقویت زمین بسیار مفید هستند.
نقش اکولوژیکی هزارپاها
هزارپاها با شکستن مواد پوسیده و کمک به گردش مواد غذایی، نقش بسیار حیاتی در طبیعت دارند. وجود آنها در خاک باعث می‌شود هوا به خوبی در خاک جریان پیدا کند، کیفیت خاک بهتر شود و بقایای گیاهی سریع‌تر تجزیه شوند. علاوه بر این، هزارپاها غذای مناسبی برای پرندگان، قورباغه‌ها و مارمولک‌ها به شمار می‌روند و همین موضوع جایگاه آنها را در زنجیره غذایی بسیار بااهمیت می‌کند.
روش‌های از بین بردن و مبارزه با هزارپاها
برای خلاص شدن از شر هزارپاها، مخصوصاً وقتی که وارد خانه یا فضاهای سربسته می‌شوند، راه‌های مختلفی وجود دارد. این راه‌ها به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند: روش‌های طبیعی و روش‌های شیمیایی. در ادامه، مؤثرترین راه‌ها برای دور کردن و کنترل هزارپاها را به شما معرفی می‌کنیم:
1- کاهش رطوبت محیط
هزارپاها عاشق جاهای نمناک هستند و معمولاً در چنین مکان‌هایی زندگی می‌کنند. پس برای جلوگیری از حضور آنها:
– چکه کردن لوله‌های آب و نشت آب اطراف سینک را کاملاً تعمیر کنید.
– در فضاهای بسته از دستگاه جذب رطوبت استفاده نمایید.
– در حیاط یا اطراف خانه، آبیاری زیاد را کم کنید و از جمع شدن آب جلوگیری نمایید.
2- تمیز نگه داشتن محیط
– برگ‌های خشکیده، چوبهای کهنه، کاه و خاک‌برگ را از اطراف خانه جمع کنید.
– انباری، زیرزمین و گوشه‌های تاریک و نمدار را به صورت منظم پاکسازی نمایید.
– وسایل اضافی و نامرتب در انباری را کم کنید تا مکان اختفای هزارپاها از بین برود.
3- بستن راه‌های ورودی
– تمام سوراخ‌ها، ترک‌ها و فضاهای خالی کنار درها، پنجره‌ها و دیوارها را با کمک درزگیر یا فوم مناسب ببندید.
– نصب توری روی پنجره‌ها و دریچه‌ها می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
– شکاف زیر درها را نیز با نوارهای درزگیر مخصوص بپوشانید.
4- استفاده از مواد طبیعی دفع‌کننده
بعضی از چیزهایی که در طبیعت وجود دارند، بوی تند و تیزی دارند که هزارپاها از آن فراری هستند:
– روغن نعناع فلفلی: چند قطره از این روغن را با آب مخلوط کنید و در جاهایی که احتمال حضور هزارپا هست، اسپری کنید.
– سرکه سفید: یک محلول ساده از آب و سرکه به مقدار مساوی درست کنید و با پاشیدن آن، محیط را برای هزارپاها نامطبوع کنید.
– پودر دیاتومه (خاک دیاتومه): این پودر کاملاً طبیعی است و با خشک کردن بدن هزارپاها باعث از بین رفتن آنها می‌شود. آن را در مسیرهایی که هزارپاها تردد می‌کنند، بپاشید.
5- تله‌گذاری و جمع‌آوری دستی
– در جاهایی که فقط چند تا هزارپا وجود دارد، می‌توانید با پوشیدن دستکش، آنها را بگیرید و بیرون از خانه رها کنید یا از بین ببرید.
– گذاشتن تله‌های چسبی هم در مکان‌های نمناک و تاریک نتیجه خوبی دارد.
6- استفاده از سموم شیمیایی (در صورت نیاز)
اگر تعداد هزارپاها در محیط زندگی شما زیاد شده و باعث آزار است، می‌توانید از مواد شیمیایی مخصوص دفع آفات کمک بگیرید:
– پودر بوریک اسید یا سموم مخصوص حشرات چندپا را روی جاهایی که این حشرات دیده می‌شوند، بپاشید.
– از اسپری‌های حشره‌کش حاوی پیرِترین یا پرمترین در اطراف درها، پنجره‌ها و محل‌های ترک‌خورده استفاده کنید.
– نکته مهم: هنگام استفاده از این سموم باید بسیار مراقب باشید و مطمئن شوید که در جایی دور از کودکان و حیوانات خانگی نگهداری و استفاده می‌شوند.
7- تماس با شرکت‌های سم‌پاشی و کنترل آفات
اگر تعداد هزارپاها خیلی زیاد شده و راه‌حل‌های خانگی نتیجه‌ای نداده، بهتر است از شرکت‌های متخصص در زمینه دفع آفات کمک بگیرید. این شرکت‌ها با استفاده از ابزارها و مواد شیمیایی مخصوص، می‌توانند مشکل را از پایه و برای همیشه برطرف کنند.
نتیجه‌گیری
هزارپاها ممکن است در ابتدا موجوداتی کوچک و گاهی ناخوشایند به نظر بیایند، اما در حقیقت آنها نقش بسیار مهمی در سالم نگه داشتن طبیعت بازی می‌کنند. گونه‌های مختلف هزارپا با شکل بدن و رفتارهای گوناگون، در محیط‌های مختلفی زندگی می‌کنند و کار اصلی بیشتر آنها این است که مواد زنده و مرده را تجزیه کرده و دوباره به چرخه طبیعت بازگردانند. شناخت زندگی و نحوه تغذیه هزارپاها نه‌تنها جالب است، بلکه به ما کمک می‌کند تا بهتر با محیط زیست و ارزش حفظ گونه‌های مختلف آشنا شویم.
در پایان، هزارپاها نماد تعادل و پیوند در دنیای طبیعت هستند؛ آنها بی‌سر و صدا و بدون چشم‌داشت، زمین را پاکیزه‌تر، بارورتر و پرجنب‌وجوش‌تر می‌کنند.
بیشتر بخوانید: همه چیز راجع به بندپایان
انواع هزارپاها و غذای آنها