حتماً برای شما هم پیش آمده که بعد از خوردن یک غذای خاص، بودن در یک مکان پرگردوغبار یا حتی تماس با یک ماده، علائم آزاردهنده‌ای مانند عطسه، خارش، کهیر یا آبریزش بینی را تجربه کنید. این واکنش‌ها، نشان‌دهنده‌ی “آلرژی” یا “حساسیت” هستند. اما آلرژی دقیقاً چیست و چرا برخی افراد به آن دچار می‌شوند؟
**آلرژی چیست؟**
به زبان ساده، آلرژی یک واکنش افراطی و اشتباه سیستم دفاعی (ایمنی) بدن است. معمولاً سیستم ایمنی از بدن در برابر عوامل خطرناک مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها محافظت می‌کند. اما در افراد مبتلا به آلرژی، این سیستم حتی در برابر مواد بی‌خطری مانند گرده گلها، برخی غذاها، گردوغبار یا موی حیوانات نیز به مبارزه برمی‌خیزد! به این مواد بی‌ضرر که بدن به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد، “آلرژن” یا ماده حساسیت‌زا می‌گویند.
**علائم آلرژی چگونه است؟**
علائم آلرژی می‌تواند از خفیف تا بسیار شدید متغیر باشد و شامل این موارد است:
* عطسه و آبریزش بینی
* خارش و قرمزی چشم‌ها
* کهیر یا جوش‌های پوستی
* احساس خارش در گلو یا گوش
* در موارد نادر و شدید، یک واکنش خطرناک به نام “شوک آنافیلاکسی” رخ می‌دهد که می‌تواند باعث مشکل در تنفس و افت فشار خون شود و نیاز به درمان فوری دارد.
**راه‌های درمان و کنترل آلرژی**
خوشبختانه روش‌های مختلفی برای مدیریت و درمان آلرژی وجود دارد:
1. **پیشگیری، بهترین راهکار:** مؤثرترین کار این است که ماده حساسیت‌زایی که شما را آزار می‌دهد، شناسایی کنید و تا حد امکان از آن دوری کنید. برای مثال، اگر به گرده گیاهان حساسیت دارید، در روزهای خشک و پرگرده کمتر از خانه خارج شوید.
2. **استفاده از داروها:** پزشک ممکن است داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها، اسپری‌های بینی یا قطره‌های چشمی را برای کاهش علائم شما تجویز کند. این داروها واکنش سیستم ایمنی را کنترل کرده و علائمی مانند عطسه و خارش را کم می‌کنند.
3. **درمان ریشه‌ای (ایمونوتراپی):** در این روش که به “حساسیت‌زدایی” معروف است، پزشک مقادیر بسیار کم و کنترل‌شده‌ای از ماده آلرژن را در مدت زمان چندساله به بدن شما تزریق می‌کند. هدف از این کار، عادت کردن تدریجی سیستم ایمنی به آن ماده و جلوگیری از واکنش شدید بدن در آینده است.
اگر فکر می‌کنید به چیزی حساسیت دارید، بهترین کار مراجعه به پزشک است. او با کمک آزمایش‌های مختلف می‌تواند ماده حساسیت‌زای اصلی را پیدا کرده و بهترین راه درمان را به شما پیشنهاد کند.
آلرژی یا حساسیت چیست؟
حساسیت یا آلرژی، در واقع یک واکنش شدید از طرف سیستم دفاعی بدن به مواد مختلف است. در ادامه نشانه‌ها و راه‌های درمان آن را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.
افرادی که حساسیت دارند، سیستم ایمنی بدنشان بیش از حد فعال است و به موادی که به طور عادی بی‌ضرر هستند—و در محیط زندگی وجود دارند—به شکلی افراطی پاسخ می‌دهد.
به عنوان مثال، گرده‌ی گلها ممکن است سیستم ایمنی یک فرد حساس را به گونه‌ای تحریک کند که انگار بدن در معرض یک تهدید جدی قرار گرفته است. آلرژی یک مشکل بسیار رایج است و تقریباً دو نفر از هر ده نفر به شکلی از آن دچار می‌شوند.
عوامل آلرژی‌زا
بعضی چیزها که وارد بینی و بعد ریه‌های ما می‌شوند، می‌توانند باعث بدتر شدن آسم آلرژیک شوند. این چیزها شامل موارد زیر هستند:
⇐ حشرات
⇐ گردوغبار
⇐ گرده گلها و درختان
⇐ مو، پوست، پر یا آب دهان حیوانات
⇐ هوای سرد
⇐ آلودگی هوا
⇐ دود سیگار و قلیان
⇐ بوی تند مواد شیمیایی
⇐ عطر یا اسپری‌های خوشبوکننده
⇐ احساسات قوی مثل خنده یا گریه شدید
گاهی افراد با لمس کردن، خوردن یا نوشیدن چیزی که به آن حساسیت دارند، دچار علائم آلرژی می‌شوند. در بعضی موارد، این واکنش‌ها می‌توانند بسیار شدید باشند و حتی جان فرد را در خطر بگذارند. برای مثال، در یک واکنش آلرژیک جدی به نام شوک آنافیلاکسی، نفس کشیدن برای فرد بسیار سخت می‌شود.
پزشک برای اینکه بفهمد شما به چه چیزی حساسیت دارید، آزمایش‌هایی روی سیستم ایمنی بدن انجام می‌دهد. در این آزمایش‌ها، معمولاً پزشک مقدار بسیار کمی از ماده حساسیت‌زا را روی پوست شما می‌مالد یا با یک سوزن کوچک زیر پوستتان تزریق می‌کند. سپس پوست شما را از نظر نشانه‌های آلرژی بررسی می‌کند.
اگر به هر دلیلی نتوان آزمایش پوستی انجام داد، پزشک با گرفتن نمونه خون از شما، نوع آلرژی را تشخیص می‌دهد.
علائم حساسیت
علائم حساسیت را می‌توان به سه دسته خفیف، متوسط و شدید تقسیم کرد.
۱. واکنش خفیف: نشانه‌ها فقط در یک قسمت از بدن دیده می‌شوند؛ مثل قرمزی، خارش یا آب آمدن از چشم. این علائم معمولاً به نواحی دیگر بدن سرایت نمی‌کنند.
۲. واکنش متوسط: در این حالت، نشانه‌ها در بخش‌های مختلف بدن پخش می‌شوند. برای مثال، ممکن است خارش چشم به خارش گلو و احساس تنگی نفس تبدیل شود.
۳. واکنش شدید: این حالت که آنافیلاکسی نام دارد، کمتر پیش می‌آید و یک موقعیت اورژانسی و خطرناک پزشکی است. در این شرایط، حساسیت تمام بدن را درگیر می‌کند.
ممکن است ابتدا با خارش چشم و صورت شروع شود و در مدت کوتاهی به تمام بدن گسترش یابد. سپس نشانه‌های جدی‌تری مانند دل درد، انقباض عضلات، حالت تهوع و اسهال ظاهر می‌شود. در همین حال، تورم راه‌های تنفسی و گوارشی به حدی می‌رسد که نفس کشیدن و قورت دادن غذا بسیار سخت می‌شود.
احساس گیجی و منگی هم از دیگر علائم هستند، زیرا در موارد آنافیلاکسی، فشار خون به طور ناگهانی افت شدیدی می‌کند.
شباهت علائم آلرژی و علائم سرماخوردگی
یک نکته مهم درباره نشانه‌های حساسیت این است که این نشانه‌ها خیلی شبیه به علائم سرماخوردگی هستند! به همین دلیل باید با دقت به وضعیت خود توجه کنید تا بفهمید واقعاً کدام یک را تجربه می‌کنید.
مثلاً یکی از تفاوت‌های سرماخوردگی و آلرژی این است که در سرماخوردگی ممکن است بدن‌درد و احساس کسالت داشته باشید (هرچند نه همیشه)، اما در حساسیت معمولاً چنین چیزی وجود ندارد.
یا مثال دیگر: در سرماخوردگی معمولاً کهیر یا خارش پوست اتفاق نمی‌افتد، اما گاهی در آلرژی این علائم دیده می‌شوند. در کل می‌توان گفت این دو مشکل بسیار به هم شبیه‌اند و باید تفاوت‌های کوچک بین آن‌ها را تشخیص دهید.
راه درمان آلرژی و پیشگیری از آن
برای تشخیص درست آلرژی، پزشک ابتدا شما را معاینه می‌کند و در مورد نشانه‌های بیماری از شما سؤال می‌پرسد تا مطمئن شود مشکل شما ناشی از یک عفونت ویروسی نیست. همچنین آزمایش‌های مخصوصی برای تشخیص آلرژی وجود دارد.
مدت زمان آلرژی بستگی به این دارد که چقدر در معرض ماده حساسیت‌زا — مثل یک حیوان خانگی یا یک گیاه — قرار بگیرید. بهترین راه برای خلاص شدن از آلرژی، این است که از آن ماده غذایی، محیط یا هوای محرک دوری کنید.
علاوه بر این، استفاده از داروهای آنتی‌هیستامین و ضدالتهاب — که به شکل اسپری بینی یا دهان موجود هستند — می‌تواند علائم آلرژی را کنترل کرده و به طور موقت از شدت گرفتن بیماری جلوگیری کند.
افرادی که آلرژی دارند بهتر است تحت نظر پزشک، از روش ایمونوتراپی یا واکسن‌های آلرژی (به صورت تزریقی یا خوراکی) استفاده کنند تا به تدریج واکنش نامناسب سیستم ایمنی بدنشان کاهش یابد.
متخصصان آلرژی برای پیشگیری از مواجهه با عوامل آلرژی‌زا، راهکارهای زیر را پیشنهاد می‌دهند:
← در فصل‌هایی که آلرژی شایع است، گزارش‌های هواشناسی را از طریق رادیو، تلویزیون یا روزنامه پیگیری کنید تا از مقدار گرده موجود در هوا آگاه شوید.
← در طول فصل آلرژی، درها و پنجره‌های خانه و ماشین را بسته نگه دارید.
← برای جلوگیری از تماس با گرده‌ها، میزان آن را در هوا بررسی کنید. در بهار و تابستان — هنگام گرده‌افشانی گیاهان و درختان — معمولاً غلظت گرده در شب بیشتر است. اما در اواخر تابستان و اوایل پاییز، بیشترین مقدار گرده در ساعات اولیه روز وجود دارد.
← بعد از برگشتن به خانه، دوش بگیرید، موهایتان را بشویید و لباس‌هایتان را عوض کنید.
← وقتی کارتان بیرون از خانه است، از ماسک فیلتردار استفاده کنید و داروهای تجویز شده را به موقع مصرف کنید.
← ممکن است پزشک یک یا چند دارو برای کنترل علائم شما توصیه کند. بعضی از این داروها بدون نیاز به نسخه نیز در دسترس هستند.
← اگر قبلاً سابقه آلرژی فصلی داشته‌اید، معمولاً متخصص دو هفته قبل از شروع فصل، مصرف داروهایتان را آغاز می‌کند.
درمان آلرژی با طب سنتی
⇐ آب سیب یا کاهو سکنجبین
بر پایه کتاب‌های طب سنتی، نوشیدن آب سیب برای کسانی که حساسیت دارند بسیار سودمند است و پیشنهاد می‌شود. همچنین، مصرف کاهو سکنجبین نیز در کاهش نشانه‌های آلرژی مؤثر است.
⇐ حریره بادام
برای درست کردن این حریره بادام که به کاهش حساسیت کمک می‌کند، ابتدا ده عدد بادام را در آب خیس کنید و سپس پوست آن‌ها را بگیرید. بعد بادام‌های پوست‌کنده را داخل مخلوط‌کن بریزید. یک قاشق غذاخوری عسل را در مقداری آب گرم حل کنید و به بادام‌ها اضافه نمایید. حالا مخلوط به دست آمده را روی شعله کم گاز قرار دهید و مرتب هم بزنید تا قوام پیدا کند و غلیظ شود.
⇐ روغن عصاره ای لیمو
می‌توانید این روغن را به چای یا نوشیدنی‌های دیگر اضافه کنید تا علائم آلرژی را از داخل بدن بهبود بخشید. همچنین با ترکیب کردن نعنا و روغن اسطوخودوس، یک مخلوط ضدآلرژی درست کنید و روی قسمت‌های درگیر بدن بمالید یا به عنوان محلول غرغره از آن استفاده نمایید.
علاوه بر این، از این روغن می‌توانید به عنوان یک ضدعفونی‌کننده طبیعی هوا استفاده کنید تا هوای محیط پاک بماند و از بروز آلرژی‌های ناشی از حشرات و آلاینده‌ها پیشگیری شود. همچنین این روغن را با هر روغن حامل دیگری ترکیب کرده و روی پشت، اطراف بینی و گردن بمالید.
⇐ روغن عصاره ای نعناع
برای استفاده از این روغن، می‌توانید آن را در یک لیوان آب سرد یا گرم بریزید و خوب هم بزنید. همچنین می‌توانید این روغن را با روغن بادام، روغن جوجوبا یا هر روغن پایه دیگری ترکیب کرده و روی پیشانی، سینه یا قسمت‌های دیگر بدن بمالید.
توجه داشته باشید:
استفاده بیش از حد از روغن نعناع ممکن است برای سلامتی مضر باشد.
کسانی که به منتول حساسیت دارند، نباید از این روغن استفاده کنند.
⇐ روغن ریحان
می‌توانید روغن ریحان را با یک روغن پایه مانند روغن نارگیل یا بادام شیرین مخلوط کرده و سپس آن را روی گردن، قفسه سینه و شقیقه‌های خود بمالید. روش دیگر این است که چند قطره از این روغن را در دستگاه پخش کننده قرار دهید یا به کمک بخور از آن استفاده کنید. برای بخور، کافی است چند قطره روغن ریحان را به آب جوش اضافه کنید و بخار آن را چندین بار به آرامی تنفس کنید.
پیشنهاد: اصلی‌ترین دلایل چرب و مرطوب بودن پوست چیست؟