آتش سوزی در جنگل یکی از رویدادهای طبیعی است که می‌تواند خسارت‌های بزرگی به بار آورد. این آتش‌سوزی‌ها معمولاً به دو شکل رخ می‌دهند: برخی طبیعی هستند و برخی دیگر به دست انسان اتفاق می‌افتند.
در میان علل طبیعی، آتش‌سوزی می‌تواند بر اثر رعد و برق در هوای گرم و خشک ایجاد شود. وقتی صاعقه به درختان یا زمین‌های پوشیده از گیاهان خشک برخورد کند، جرقه ایجاد شده و به سرعت آتش گسترش می‌یابد. همچنین، گرمای شدید و وزش بادهای خشک می‌توانند شرایط را برای شروع و پیشروی آتش مساعد کنند.
اما بخش زیادی از آتش‌سوزی‌های جنگلی توسط انسان‌ها به وجود می‌آید. گاهی این اتفاق عمدی است و گاهی هم به دلیل سهل‌انگاری رخ می‌دهد. روشن کردن آتش در جنگل برای پیکنیک و خاموش نکردن کامل آن، انداختن ته سیگار روی زمین، یا سوزاندن زباله در نزدیکی جنگل می‌تواند جرقه اولیه یک فاجعه باشد. حتی گاهی شکسته شدن شیشه در زیر نور خورشید مانند یک ذره‌بین عمل کرده و علف‌های خشک را آتش می‌زند.
وقتی آتش شروع شود، به سرعت در میان درختان، برگ‌های خشک و علف‌ها پخش می‌شود و کنترل آن بسیار سخت می‌شود. به همین دلیل است که باید در حفظ جنگل‌ها کوشا باشیم و در هنگام حضور در طبیعت، نهایت دقت را به خرج دهیم.
آتش سوزی جنگل
آتش‌سوزی در جنگل‌ها یک حادثه طبیعی بزرگ و مهارنشدنی است که در دل طبیعت اتفاق می‌افتد. در ادامه، بیشتر با این پدیده آتشین آشنا خواهیم شد. همراه ما بمانید.
آتش‌سوزی جنگل فقط به آتش‌سوزی‌هایی که در جنگل رخ می‌دهد گفته نمی‌شود، بلکه این عبارت شامل آتش‌سوزی‌های مشابه در دیگر مناطق طبیعی مانند علفزارها، بوته‌زارها، زمین‌های پوشیده از درختچه و حتی تالاب‌ها نیز می‌شود. اگر آتش به ساختمان‌ها هم برسد، آن‌ها نیز درگیر این آتش‌سوزی می‌شوند. از آنجا که دلایل شروع آتش‌سوزی‌های طبیعی متفاوت است، پیامد و اثری که از خود به جا می‌گذارند نیز هر بار منحصربه‌فرد خواهد بود.
ویژگی آتش سوزی جنگلی
هر آتش‌سوزی با سه مشخصه اصلی تعریف می‌شود: ویژگی‌های ظاهری آن، نوع مواد سوختنی و تأثیر شرایط جوی روی آتش. چگونگی وقوع آتش‌سوزی در جنگل و میزان گسترش آن، به عواملی مانند مقدار سوخت موجود، خصوصیات فیزیکی منطقه و وضعیت آب‌وهوا بستگی دارد.
آتش‌سوزی‌های جنگلی می‌توانند دو شکل کاملاً متفاوت داشته باشند: برخی بسیار بزرگ، ویرانگر و غیرقابل کنترل هستند و مساحتی بین ۰٫۴ تا ۴۰۰ کیلومتر مربع یا حتی بیشتر را می‌سوزانند؛ در مقابل، برخی دیگر کوچک هستند و تنها یک کیلومتر مربع یا کمتر را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
تفاوت آتش سوزی در جنگل ها با سایر آتش سوزی ها
آتش سوزی در جنگل با دیگر آتش‌سوزی‌ها تفاوت زیادی دارد. این نوع آتش می‌تواند بسیار وسیع شود و با سرعت زیادی از نقطه شروع خود گسترش پیدا کند. همچنین ممکن است ناگهان جهت آن عوض شود و حتی از روی موانعی مانند جاده‌ها، رودخانه‌ها و دیگر مناطق غیرقابل اشتعال هم بپرد و به آن طرف سرایت کند. در بررسی این آتش‌سوزی‌ها، به دلایل شروع آتش، ویژگی‌های آن مانند سرعت پخش شدن، نوع مواد سوختنی موجود و همچنین تاثیر شرایط آب و هوایی بر آتش توجه می‌شود.
مناطقی که بیشتر در معرض آتش سوزیهستند
آتش‌سوزی در جنگل‌های استرالیا اتفاقی رایج است. آب و هوای این کشور عمدتاً گرم و خشک است و همین شرایط، جان مردم و سازه‌ها را در تمام طول سال در معرض تهدید آتش قرار می‌دهد. این خطر در فصل‌های بهار و تابستان که هوا بسیار گرم‌تر می‌شود، به مراتب افزایش پیدا می‌کند. در ایالات متحده نیز سالانه بین ۶۰ تا ۸۰ هزار مورد آتش‌سوزی جنگلی رخ می‌دهد که سالانه ۱۳ تا ۴۵ میلیون متر مربع از زمین‌ها را طعمه حریق می‌کند.
جلوگیری از آتش سوزی
روش‌های مقابله با آتش‌سوزی در جنگل‌ها، از جمله پیشگیری، شناسایی و مهار آتش، در طول زمان تغییرات زیادی کرده‌اند. کارشناسان جهانی در زمینه مدیریت آتش‌سوزی‌های جنگلی بر لزوم توسعه فناوری‌های جدید و انجام تحقیقات بیشتر تأکید دارند.
یکی از روش‌های مورد بحث، استفاده از «آتش‌سوزی کنترل‌شده» است. در این روش، آتش‌هایی به صورت عمدی و محدود ایجاد می‌شوند تا مواد قابل اشتعال در جنگل کاهش یابد و از بروز آتش‌سوزی‌های بزرگتر جلوگیری شود. گاهی آتش‌سوزی‌هایی که در مناطق دور از دسترس جنگل رخ می‌دهند، می‌توانند باعث تخریب خانه‌ها و اموال مردم در مناطق مسکونی مجاور جنگل شوند.
عوامل موثر در آتش سوزی جنگل
چهار دلیل اصلی و طبیعی برای آتش‌سوزی در جنگل‌ها وجود دارد: رعد و برق، فوران آتشفشان، جرقه‌های ناشی از برخورد سنگ‌ها به یکدیگر و آتش‌گرفتن خودبه‌خود برخی مواد. همچنین آتشی که در لایه‌های زغال‌سنگ زیر زمین روشن می‌ماند – مثل مواردی که در پنسیلوانیا و کوه سوزان دیده شده – می‌تواند چیزهای خشک و قابل اشتعال اطراف خود را آتش بزند.
با این حال، بیشتر آتش‌سوزی‌های جنگلی توسط انسان‌ها ایجاد می‌شوند. دلایلی مثل آتش‌زدن عمدی، انداختن ته‌سیگار، جرقه‌های تولیدشده از ابزار و ماشین‌آلات و جرقه‌های خطوط برق از جمله این عوامل هستند. برخلاف تصور رایج، شیشه‌های رها شده در طبیعت به‌تنهایی نمی‌توانند باعث آتش‌سوزی شوند.
در مناطقی که کشاورزان به صورت دوره‌ای زمین را تغییر می‌دهند، قطع درختان و سوزاندن پوشش گیاهی، سریع‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه برای آماده‌کردن زمین برای کشت جدید است. این کار باعث می‌شود علف‌های خشک به راحتی آتش بگیرند و جاده‌های قدیمی که در اثر قطع درختان ایجاد شده و حالا با گیاهان پوشیده شده‌اند، مانند مسیری برای گسترش آتش عمل کنند.
آتش‌سوزی‌های سالانه علفزارها در جنوب ویتنام نیز تا حدی نتیجه جنگل‌زدایی‌هایی است که در دوران جنگ ویتنام توسط ارتش آمریکا انجام شد. در آن زمان از مواد شیمیایی، بمب‌ها و ماشین‌آلات برای پاک‌سازی زمین استفاده شد و همین مناطق را در برابر آتش آسیب‌پذیرتر کرد.
منشأ آتش‌سوزی‌های جنگلی در نقاط مختلف جهان متفاوت است. برای مثال، در کانادا و شمال غرب چین، اصلی‌ترین دلیل آتش‌سوزی، رعد و برق است؛ در حالی که در سایر مناطق، انسان عامل اصلی محسوب می‌شود.
در کشورهایی مانند مکزیک، آمریکای مرکزی و جنوبی، آفریقا، جنوب شرق آسیا، فیجی و نیوزلند، فعالیت‌های انسانی مثل دامداری، کشاورزی و سوزاندن زمین‌های زراعی، علت اصلی آتش‌سوزی‌ها هستند.
در چین و مناطق اطراف دریای مدیترانه، بی‌دقتی و سهل‌انگاری مردم عامل بیشتر آتش‌سوزی‌هاست. در آمریکا و استرالیا نیز هم عوامل طبیعی مانند رعد و برق و هم عوامل انسانی مانند جرقه ماشین‌آلات و ته‌سیگارها می‌توانند باعث آتش‌سوزی شوند.
بر اساس آمارهای سالانه، فعالیت‌های انسانی مانند آتش‌های کمپ و آتش‌زنی‌های کنترل‌شده کشاورزی، بیش از شش مورد از هر ده آتش‌سوزی در طبیعت را باعث می‌شوند. با این حال، گاهی مساحتی که در اثر عوامل طبیعی می‌سوزد، بسیار بیشتر از آتش‌سوزی‌های انسانی است و گاهی نیز برعکس.
به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۰ حدود ۵۶۶۰ کیلومتر مربع از جنگل‌ها بر اثر عوامل انسانی و ۸۰۹۰ کیلومتر مربع بر اثر عوامل طبیعی طعمه حریق شدند. اما در سال ۲۰۱۱، آتش‌سوزی‌های ناشی از انسان بسیار گسترده‌تر بود؛ به طوری که حدود ۲۱۸۰۰ کیلومتر مربع توسط انسان‌ها و تنها ۱۳۷۰۰ کیلومتر مربع توسط عوامل طبیعی از بین رفت.
اثرات آتش سوزی در جنگل ها بر سلامتی
دود آتش از ذرات ریز و مواد شیمیایی مختلفی تشکیل شده که می‌توانند تاثیرات نامطلوبی روی سیستم تنفسی ما داشته باشند. نفس کشیدن در هوایی که دود آتش در آن وجود دارد، برای سلامتی مضر است. این دود در واقع از ترکیب موادی مانند دی‌اکسید کربن، مونوکسید کربن، بخار آب، ذرات ریز معلق، مواد شیمیایی آلی، اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات دیگر به وجود می‌آید. در میان این مواد، دو مورد بیشترین خطر را برای سلامت انسان ایجاد می‌کنند: ذرات بسیار ریز معلق و گاز مونوکسید کربن.
تشدید آسم
دود ناشی از آتش‌سوزی می‌تواند برای سلامتی برخی افراد، به‌ویژه کودکان و کسانی که مشکل تنفسی دارند، خطرناک باشد. یکی از دلایل بروز بیماری‌های آلرژیک مانند آسم، آلودگی هواست. در این میان، بعضی از مبتلایان به آسم، بیش از دیگران از داروهای مربوط به سرماخوردگی استفاده می‌کنند.
خطر مونوکسید کربن
یک گاز بیرنگ و بی‌بو که بیشترین مقدار آن نزدیک محل آتش‌سوزی جمع می‌شود. به همین دلیل، نفس کشیدن در هوای حاوی مونوکسید کربن برای آتشنشانان بسیار خطرناک است. دود ناشی از آتش می‌تواند وارد شش‌ها شود و از آنجا به جریان خون راه پیدا کند. این اتفاق باعث می‌شود اکسیژن کمتری به اندام‌های مهم بدن برسد.
بیشتر بخوانید: اهمیت گراز و خرس در جنگل
منبع: ویکی‌پدیا