محمدتقی مسعودیه یک هنرمند موسیقی، آهنگساز و مدرس موسیقی بود که ایدههای تازه و زیادی به موسیقی ایرانی اضافه کرد. خیلی از درسهایی که امروز در دانشگاههای موسیقی یاد داده میشود، اولین بار را او به محیط آکادمیک معرفی کرد. او از بااستعدادترین و دانشآموختهترین چهرههای موسیقی در دوره خود به شمار میرفت و در زمینه آموزش و نوشتن کتابهای موسیقی بسیار موفق عمل کرد. اگر میخواهید اطلاعات بیشتری از فعالیتهای هنری این استاد موسیقی به دست آورید، در ادامه این نوشته در وبلاگ مدیر تولز همراه ما بمانید.
تولد و کودکی محمدتقی مسعودیه
محمدتقی مسعودیه در سیویکم فروردینماه سال ۱۳۰۶، در خیابان نصرتالملک شهر مشهد به دنیا آمد. پدر و پدربزرگ او از فعالان جنبش مشروطه بودند و در خانوادهشان به موسیقی اهمیت داده نمیشد. محمدتقی نخستین کسی در خانواده بود که از سنین کم به موسیقی علاقه پیدا کرد. او ساعتها کنار گرامافون مینشست یا وقتی از خانه همسایه صدای موسیقی میآمد، بیتاب میشد. در کودکی، سعی میکرد با سوت زدن، نغمههایی را که میشنید تقلید کند. اشتیاق او به موسیقی به هر شکلی خودش را نشان میداد؛ اما پدرش موسیقی را مانند یک اعتیاد مضر میدانست و با آن مخالف بود. محمدتقی در فضایی عاری از موسیقی بزرگ شد و دوران دبستان را از سال ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۹ در مدرسه علمیه مشهد گذراند.
نوجوانی
در دوران نوجوانی، محمدتقی مسعودیه اولین بار با موسیقی آشنا شد و آن را وارد زندگی خود کرد. زمانی که شانزده سال داشت، بدون این که پدرش بداند، یک ویولن از یکی از نزدیکانش به نام محمد فضائلی، که نوازنده ویولن بود، خرید.
او در سال ۱۳۲۲ نزد حسن جوان، که در آن زمان تنها استاد ویولن در مشهد محسوب میشد، رفت و آموزش موسیقی را آغاز کرد. به دلیل مخفیکاری از پدر، مجبور بود در زیرزمین خانه تمرین کند تا کسی متوجه نشود.
محمدتقی در خرداد سال ۱۳۲۴ به همراه خانواده به تهران نقل مکان کرد و در مدرسه دارالفنون ثبت نام کرد. او در نهایت توانست دیپلم ادبی سال ششم متوسطه را دریافت کند.
تحصیلات
محمدتقی مسعودیه بر اساس خواست پدر، در رشتهٔ حقوق قضایی در دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شروع به تحصیل کرد؛ اما در کنار آن، علاقهٔ شخصی خود به موسیقی را نیز در هنرستان عالی موسیقی پیگیری نمود. او در شهریور ۱۳۲۹ موفق شد مدرک لیسانس حقوق قضایی و نیز دیپلم هنرستان موسیقی را بگیرد؛ با این حال تصمیم گرفت رویای اصلی خود از دوران کودکی، یعنی موسیقی، را به شکل جدی دنبال کند.
مسعودیه در سال ۱۳۳۱ به فرانسه رفت و در کنسرواتوار ملی موسیقی پاریس، نواختن ویولن را نزد لین تالوئل، هارمونی را نزد ژرژ داندلو و کنترپوان را نزد نوئل گالان آموخت. او در سال ۱۳۳۵ نخستین ایرانی شد که موفق به دریافت مدرک فوق لیسانس در رشتهٔ هارمونی از کنسرواتوار ملی موسیقی پاریس گردید.
او برای مقطع دکترا به شهر لایپزیک در آلمان رفت و با کمک بورس تحصیلی اتحادیهٔ بینالمللی دانشجویان ایرانی، در رشتهٔ آهنگسازی به تحصیل ادامه داد. سرانجام در ۳۶سالگی موفق به دریافت مدرک دکترای خود شد.
محمدتقی مسعودیه؛ پدر علم موسیقی شناسی قومی در ایران
محمدتقی مسعودیه پس از گرفتن مدرک دکترا، هنوز عطش یادگیری در دلش بود. او این بار در سال ۱۳۴۳ به دانشگاه کلن رفت تا دانش موزیکولوژی (موسیقیشناسی تاریخی) را زیر نظر کارل گوستاو فلرر و نیز رشته موسیقیشناسی قومی را نزد ماریوس اشنایدر بیاموزد. ایشان در اردیبهشتماه ۱۳۴۷ موفق به دریافت دکترای تخصصی در رشته موسیقیشناسی قومی شد و پایاننامه خود را با موضوع «تغییر و تحول ملودی در موسیقی هنری ایران» به نگارش درآورد. به همین دلیل، او را به عنوان بنیانگذار و پدر موسیقیشناسی قومی در ایران میشناسند.
مهمترین فعالیتهای تدریس و تالیف کتاب
در زمستان سال ۱۳۴۸، به عنوان استادیار، با دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران همکاری کرد.
در زمستان سال ۱۳۵۶ به همراه دوستش یوزف کوکرتز، در دانشگاه کلن به تدریس پرداخت.
در تابستان سال ۱۳۶۴ نیز به عنوان استاد موسیقیشناسی تطبیقی در دانشگاه آزاد برلین مشغول به کار شد.
او در طول سالهای تدریس خود، شاگردان سرشناسی همچون محمدرضا لطفی، محمدرضا درویشی، پرویز مشکاتیان، شهرداد روحانی، کامبیز روشنروان و عباس خوشدل را پرورش داد.
در سال ۱۳۶۵، یکی از آثار مهم خود به نام «مبانی اتنوموزیکولوژی (موسیقیشناسی تطبیقی)» را منتشر کرد که بسیاری آن را از برجستهترین کتابهای حوزه موسیقی قومی در جهان میدانند.
مسعودیه همچنین عضو «گروه مطالعاتی مقام» در شورای بینالمللی موسیقی سنتی بود و برای سالهای طولانی با این شورا همکاری داشت.