در نوشتههای قبلی به سازهای زهی و ساختار آنها پرداختیم. اما سازهای زهی خود به دستههای مختلفی تقسیم میشوند. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، قصد داریم انواع سازهای زهی را از نظر روش نواختن بهتر معرفی کنیم. بنابراین دعوت میکنیم تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
انواع سازهای زهی از نظر شیوهٔ نواختن
زهیهایی که با زخمه نواخته میشوند
زهیهایی که با آرشه نواخته میشوند
زهیهایی که با ضربه نواخته میشوند
۱- زهی زخمهای
این سازها به گونهای نواخته میشوند که با کشیدن یا ضربه زدن انگشت یا مضراب روی بخشی که صدا را ایجاد میکند، صوت تولید میشود.
بسیاری از سازهای زهی که با ضربه یا کشیدن نواخته میشوند، در دستهی سازهای بربطگونه قرار میگیرند. نمونههایی از این سازها عبارتند از:
گیتار،
گیتار بیس،
سیتار،
بالالایکا،
بانجو،
ماندولین.
در کنار این سازها، گاهی در سازهای آرشهای نیز به جای استفاده از آرشه، سیمها با انگشت اشاره کشیده میشوند که به این شیوه، اجرای زخمهای یا پیتزیکاتو گفته میشود.
در برخی موارد، نوعی اجرای زخمهای به کار میرود که در آن از ناخن استفاده میشود و به آن زخمهی ناخنی یا فینگرنِیل پیتزیکاتو میگویند.
همچنین روشی از اجرای زخمهای در این سازها وجود دارد که در آن سیم با نیرو به سمت بالا کشیده میشود و هنگام رها شدن به دستهی ساز برخورد میکند. این روش را زخمهی شلاقی یا اسنپ پیتزیکاتو (و گاه بارتوک پیتزیکاتو) مینامند.
نوع دیگری نیز هست که با یکی از انگشتان دست چپ انجام میشود و زخمهی دست چپ نامیده میشود.
سرش زخمهای هم شیوهای از اجراست که در آن همزمان با زخمهزدن دست راست، دست چپ روی دستهی ساز به بالا و پایین حرکت میکند.
۲ – آرشه ای یا کمانه ای:
-
ویولن:
این ساز کوچکترین عضو خانواده خود است و زیرترین محدوده صوتی را دارد. ساختمان آن نسبتاً پیچیده است.
از آنجا که کوک ویولن باید با دقت زیادی انجام شود و برای جلوگیری از ناصافی صدا باید توجه فراوان داشت، بهتر است آموزش آن از سالهای کودکی آغاز گردد.
ویولن روی شانه چپ قرار میگیرد و با یک آرشه که در دست راست نگه داشته میشود، نواخته میشود. به طور کلی ویولن در دو نوع اصلی وجود دارد:ویولن آکوستیک
-
ویولن الکتریک
-
ویولا
این ساز از خانواده ویولن و در دسته سازهای آرشهای جای میگیرد. صدای آن نسبت به ویولن، پایینتر و بمتر است. به همین دلیل، سیمهای آن کلفتتر و سنگینتر هستند و آرشه آن نیز وزن بیشتری دارد.
ویولنسن
از نظر ساختاری بسیار شبیه به ویولن و ویولا است. فرق اصلی آن در اندازه بزرگتر و وزن بیشترش است. صدایش نیز رسا و دلنشین است و معمولاً در موسیقی کلاسیک و جاز به کار میرود.
کمانچه
این ساز یکی از کهنترین و اصیلترین سازهایی است که با آرشه نواخته میشود و در طول زمان از ساز رباب پدید آمده است. شکل اصلی آن یک کاسه گرد و توخالی است که قلب ساز به شمار میرود.
۳- سازهای زهی ضربه ای یا کوبه ای
در این سازها، نوازنده با کوبیدن یا ضربه زدن بر روی سیمها، صدا تولید میکند.
سنتور
از شناختهشدهترین و خوشآهنگترین سازهای کوبهای، سازی است که دو چوب نازک نوازندگی دارد. نوازنده با ضربهزدن این چوبها بر سیمهای ساز، صدای آن را پدید میآورد.
پیانو
این ساز کلیدهایی دارد که با فشردنشان صدا ایجاد میکند. گستره صدایی آن نزدیک به هفت اکتاو است که در مقایسه با سازهای معمول، وسیعترین محدوده صوتی را داراست و همچنین جعبه صوتی بزرگی در آن به کار رفته است.
رباب
این ساز یکی از سازهای قدیمی و بومی نواحی شمال شرق ایران است که با زخمه زدن به سیمهایش نواخته میشود. ساختمان آن از چهار بخش اصلی به نامهای سر، شکم، سینه و دسته شکل گرفته است.
ویژگی متمایز رباب در نحوه قرارگیری پردهها روی دسته آن است. این ساز در مجموع شش سیم دارد که به صورت سه جفت سیم کنار هم قرار گرفتهاند.