آشنایی با انواع نخ های بافتنی
اولین قدم برای یادگیری بافتنی، این است که با انواع نخ ها آشنا شوید.
نخ هایی که برای بافتن استفاده می‌شوند، معمولاً در چهار گروه اصلی جای می‌گیرند: نخ های طبیعی (مانند پشم و موی حیوانات)، نخ های گیاهی (مانند کتان)، ابریشم و نخ های مصنوعی. در ادامه، هر کدام از این گروه ها را به طور جداگانه بررسی می کنیم.
**نخ های طبیعی**
نخ های طبیعی معمولاً بر اساس حیوانی که پشم یا مو از آن به دست می‌آید، دسته‌بندی می‌شوند.
**پشم:** پشم گوسفند یکی از بهترین گزینه ها برای درست کردن کامواست. این نوع پوشش بسیار مناسب است و برای دوخت انواع لباس ها از آن استفاده می‌شود. پارچه‌ی پشمی بافت محکم، مقاوم و راحتی دارد و حدود ۸۰ درصد هوا را در خود نگه می‌دارد که همین امر باعث گرم ماندن بدن می‌شود. از مزایای پشم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. ساختار ویژه پشم باعث می‌شود تغییرات آب و هوایی اثر کمتری روی بدن بگذارد. این الیاف با جذب رطوبت بدن، حالت متعادلی ایجاد می‌کنند.
۲. پشم تقریباً ۶۰ درصد بیشتر از دیگر الیاف، هوا را در خود حفظ می‌کند و به همین دلیل بدن در برابر تغییرات آب و هوایی مقاومت بیشتری پیدا می‌کند.
۳. تارهای پشم در مقایسه با دیگر الیاف هم‌سایز خود، سبک‌تر هستند؛ در نتیجه لباس‌های پشمی بسیار سبک خواهند بود.
۴. پشم در برابر عوامل بیرونی بسیار مقاوم است و نسبت به الیاف گیاهی استحکام بیشتری دارد.
۵. الیاف پشم رنگ را به خوبی به خود می‌گیرند و این ویژگی در صنعت نساجی بسیار مهم است.
۶. پشم در برابر صوت عایق خوبی است و این ویژگی در ساخت فرش و موکت پشمی اهمیت زیادی دارد.
۷. پشم به خودی خود آتش نمی‌گیرد، مگر اینکه مستقیم در تماس با شعله قرار گیرد.
۸. پرتوهای ماوراء بنفش از پشم عبور می‌کنند و این موضوع برای سلامتی مفید است.
۹. پشم به راحتی قابل بافتن یا نمدی کردن است.
۱۰. پشم قابلیت کشسانی بالایی دارد و می‌تواند تا ۳۰ درصد بیشتر از اندازه عادی خود کش بیاید، بدون اینکه شکل اصلی خود را از دست بدهد.
آلپاکا
آلپاکا نوعی از حیوانات شبیه به لاما است که در قاره آمریکای جنوبی زندگی می‌کند. این حیوان مانند لاما اهلی شده است، اما برخلاف لاما که گوش‌هایش به شکل موز است، گوش‌های آلپاکا صاف و مستقیم می‌باشد. پشم آلپاکا لطیف‌تر از پشم لاما است و بهترین نوع پشم آن، قیمتی نزدیک به کرک کشمیر مرغوب دارد.
گله‌های آلپاکا معمولاً در ارتفاعات بالای ۳۵۰۰ متر در کوه‌های آند، در کشورهایی مانند اکوادور، جنوب پرو، شمال بولیوی و شمال شیلی پرورش می‌یابند. آلپاکاها جثه کوچک‌تری نسبت به لاما دارند و از آنها برای حمل بار استفاده نمی‌شود؛ بلکه هدف اصلی از نگهداری آنها، استفاده از الیاف پشمشان است.
از پشم آلپاکا برای تولید انواع محصولات بافتنی مانند پتو، جوراب، کلاه، دستکش، شال و پانچو استفاده می‌شود. این الیاف در کشور پرو در ۵۲ رنگ طبیعی، در استرالیا در ۱۲ رنگ و در آمریکا در ۱۶ رنگ مختلف دسته‌بندی شده‌اند.
در صنعت پارچه‌بافی، کلمه آلپاکا معمولاً به یک شیوه خاص بافت اشاره دارد که در گذشته با پشم واقعی آلپاکا انجام می‌شد. اما امروزه در این روش، بیشتر از پشم بزهای نژاد آنگورا که به موهر معروف است، استفاده می‌کنند.
کرک کشمیر که معمولاً به آن کشمیر می‌گویند، نوعی پارچه است که از پشم بزهای کشمیری و برخی بزهای دیگر تولید می‌شود. این پارچه ظریف، محکم، سبک و نرم است و لباس‌های ساخته شده از آن کیفیت بسیار بالایی دارند.
کشمیر به خاطر رشته‌های لطیف و نرمش معروف است که به طور طبیعی پوششی سبک و بدون کرک ایجاد می‌کند. این الیاف به راحتی در انواع مختلف لباس به کار می‌روند و به صورت نخ‌های نازک یا ضخیم بافته می‌شوند. رنگ طبیعی کشمیر بدون رنگرزی، شامل سفید، خاکستری و طیف‌های مختلف قهوه‌ای است. همچنین به پشم نوعی بز به نام آنگورا هم کشمیر گفته می‌شود.
کشمیر یک پارچه طبیعی است. برای شستشوی آن می‌توانید از ماشین لباسشویی با آب سرد و پودر یا مایع شوینده مناسب استفاده کنید. بهتر است بعد از شستن، آن را روی یک سطح صاف پهن کنید تا در هوای آزاد خشک شود. ممکن است پس از مدتی پوشیدن، بر اثر اصطحکاک، روی پارچه گره‌های کوچکی ایجاد شود که با استفاده از شانه‌ی مخصوص پارچه می‌توانید آنها را برطرف کنید.
موهر نوعی پارچه است که از موی بزهای مخصوص و خرگوش‌های آنگورا به دست می‌آید. این الیاف با پشم معمولی گوسفند تفاوت زیادی دارند. روی سطح پشم گوسفند برآمدگی‌های ریز و فلس‌هایی وجود دارد، اما در موهر این فلس‌ها به صورت هموار و منظم به ساقه مو چسبیده‌اند. این آرایش یکدست و صاف باعث می‌شود که نور به خوبی روی آن بازتاب یابد و در نتیجه، موهر ظاهری درخشان و براق پیدا می‌کند.
امروزه کشورهای آفریقای جنوبی، آمریکا، ترکیه، آرژانتین، استرالیا و نیوزیلند از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان موهر در جهان به شمار می‌روند.
موهر از استحکام زیادی برخوردار است و آتش نمی‌گیرد. رطوبت را به سرعت جذب می‌کند و مدت زیادی آن را نگه می‌دارد، کمتر چروک می‌شود، دوام بالایی دارد و رنگش ثابت می‌ماند. به همین دلایل، افراد زیادی طرفدار این پارچه هستند.
قیمت لباس‌های موهری در مقایسه با لباس‌های کشمیری کمتر است و به همین دلیل استفاده از آن نیز رایج‌تر است.
۶- آنقوره
محبوب‌ترین نوع خرگوش برای تولید پشم، نژاد آنقوره است. خرگوش آنقوره حیوانی بسیار آرام است که معمولاً برای استفاده از پشمش پرورش داده می‌شود. این نژاد، مشهورترین نوع خرگوش در جهان به حساب می‌آید که به خاطر موهای بلند و لطیفش معروف است. خرگوشی که در گذشته به عنوان حیوان خانگی نگهداری می‌شد، به دلیل پشم باکیفیت و بلندش برای کاربردهای صنعتی و تولید لباس، آن‌قدر مورد استقبال قرار گرفت که پرورش آن به مناطق مختلف دنیا گسترش یافت.
از پشم خرگوش آنقوره برای تولید پارچه‌های بسیار لوکس استفاده می‌شود. لباس‌هایی که از این پشم ساخته می‌شوند، قیمت بسیار بالایی دارند و در سراسر جهان به فروش می‌رسند. امروزه کشور چین با پرورش نزدیک به ۸ میلیون خرگوش آنقوره، سالانه حدود ۸ تن پشم آنقوره تولید می‌کند که تقریباً ۹۰ درصد از تولید جهانی را تشکیل می‌دهد. علاوه بر چین، کشورهایی مانند فرانسه، ترکیه، استرالیا، آلمان و زلاندنو نیز از تولیدکنندگان این نوع پشم هستند.
کتان از گیاهی به نام فلکس به دست می‌آید. این گیاه هر سال کاشته می‌شود و قد آن تقریباً تا ۱۲۰ سانتیمتر می‌رسد. ساقه‌ی آن نیز معمولاً قطری بین ۱/۸ تا ۱/۱۶ اینچ دارد.
بالای ساقه، شاخه‌های زیادی وجود دارد که گل‌های زیبایی به رنگ‌های سفید، قرمز، بنفش، لاجوردی و آبی روی آنها می‌روید. کیفیت الیاف کتان به خاک خوب و آب‌وهوای مناسب بستگی دارد. این گیاه در هوای خنک و مرطوب و با بارندگی نسبتاً زیاد، بهتر رشد می‌کند.
بذر کتان در اردیبهشت و خرداد کاشته می‌شود و بعد از سه ماه می‌رسد. کشورهایی مانند کانادا، چین، روسیه، هند، انگلیس و آمریکا از تولیدکنندگان اصلی کتان در جهان هستند.
ساختار شیمیایی الیاف کتان، مانند پنبه، از جنس سلولز است؛ اما با وجود این شباهت، از نظر مولکولی در سه بخش تفاوت دارند:
۱. ساختار درونی
۲. خود الیاف
۳. ساختار فیزیکی الیاف
یکی از کاربردهای مهم الیاف کتان، تولید پارچه‌های کتانی است.
ابریشم
ابریشم (که در زبان هندی رِشم نامیده می‌شود) یک نوع نخ طبیعی است. این نخ از پیله‌ی کرم ابریشم به دست می‌آید. ماده‌ی اصلی تشکیل‌دهنده‌ی آن پروتئین است.
از نخ ابریشم برای بافتن پارچه‌های ابریشمی استفاده می‌شود. این پارچه‌ها از نرم‌ترین و مرغوب‌ترین پارچه‌های جهان محسوب می‌شوند.
به خاطر درخشندگی خاص نخ ابریشم، پارچه‌های ساخته‌شده از آن مانند یک منشور عمل می‌کنند. وقتی از زوایای گوناگون به این پارچه نگاه کنید، رنگ‌های متفاوتی را در آن مشاهده خواهید کرد.
نخ‌های ابریشمی هم از نوع طبیعی و هم از نوع مصنوعی تولید می‌شوند. این نخ‌ها گرما را مانند پشم در خود نگه می‌دارند، اما برخلاف پشم، خاصیت کشسانی ندارند و کش نمی‌آیند.
الیاف مصنوعی
با پیشرفت دانش شیمی و ساخت مواد مصنوعی توسط انسان، پژوهشگران به این فکر افتادند که برای پارچه‌بافی هم الیاف دست‌ساز تولید کنند و از آنها نخ مناسب برای بافندگی به دست آورند. پس از کوشش‌های بسیار، موفق شدند این الیاف مصنوعی را تولید کنند و با ترکیب آنها با برخی الیاف طبیعی، نخ‌های تازه‌ای بسازند. معروف‌ترین نخ‌های مصنوعی شامل نایلون، پولیستر و اکریلیک می‌شوند. این نخ‌ها در مقایسه با الیاف طبیعی قیمت کمتری دارند و در مقابل شست‌وشو با ماشین لباسشویی نیز مقاوم هستند.
۱۲- نخ‌های ترکیبی
نخ‌های ترکیبی از مخلوط کردن دو یا چند نوع الیاف مختلف به‌وجود می‌آیند. این کار باعث می‌شود ساختاری تازه با ویژگی‌های جدید و بهتر ایجاد شود.
در تولید این نوع نخ، الیاف گوناگون از نظر جنس، اندازه، ضخامت یا رنگ با هم ترکیب می‌شوند. این فرآیند قبل از مرحلهٔ ریسندگی انجام می‌گیرد. نخ‌های ترکیبی معمولاً استحکام و طول عمر بالایی دارند و از طرفی، با تولید آنها می‌توان هزینه‌های مربوط به ساخت نخ‌های گران‌قیمت را کاهش داد.
برای مثال، می‌توان الیاف طبیعی و مصنوعی مانند پنبه و پلی‌استر را با هم مخلوط کرد، یا حتی الیاف طبیعی مانند پشم و کتان را همراه یکدیگر به کار برد تا نخ‌هایی با کیفیت بهتر و ویژگی‌های بهبودیافته تولید شود.
نخ‌های امروزی انواع مختلفی دارند؛ مانند نخ‌های فلزی، نخی با پوشش خزدار و نخ‌های مارپیچی. این نخ‌ها در رنگ‌ها و بافت‌های گوناگونی تولید می‌شوند. با این حال، چون گره‌های این نوع نخ‌ها به‌راحتی دیده نمی‌شوند، برای افراد تازه‌کار مناسب نیستند.
برای یادگیری بافتنی و قلاب بافی، می‌توانید وسایل و ابزارهای لازم را با کلیک روی عکس‌های زیر تهیه کنید.
۱۴- ضخامت کاموا
علاوه بر نوع نخ که از چه جنسی ساخته شده، هنگام خرید کاموا باید به وزن یا ضخامت آن هم توجه کنید. کامواها از نظر اندازه از انواع بسیار باریک تا بسیار کلفت تقسیم‌بندی می‌شوند.
۱۵- راهنمای اطلاعات روی برچسب کاموا
روی نخ و کامواها معمولاً یک برچسب وجود دارد که اطلاعات مفیدی به شما می‌دهد.
**وزن و طول نخ:** وقتی می‌خواهید کاموا بخرید، حتماً به طول آن دقت کنید. بعضی کامواها با اینکه کلفت و حجیم به نظر می‌رسند، ولی طول کمی دارند. در نتیجه ممکن است مجبور شوید برای پروژه‌تان چندین کلاف بخرید.
**شماره میل یا قلاب پیشنهادی:** روی هر برچسب، معمولاً شماره‌ای نوشته شده که اندازه میل بافتنی یا قلاب مناسب برای آن کاموا را نشان می‌دهد. اگر آن شماره دقیق را ندارید، می‌توانید از میل یا قلابی با شماره نزدیک به آن استفاده کنید.
**کدهای رنگ (Col.No و Lot.No):** این کدها مشخص می‌کنند که رنگ کاموا دقیقاً چه کدی دارد. اگر در وسط کار نختان تمام شد و خواستید همان رنگ را دوباره بخرید، با نشان دادن این کدها می‌توانید مطمئن شوید که رنگ جدید کاملاً با رنگ قبلی یکی است.
**جدول اندازه‌گیری (Gauge):** روی بعضی برچسب‌ها یک جدول کوچک هست که به شما می‌گوید در هر ردیف چند دونه ببافید تا اندازه کارتان درست باشد. این اعداد با در نظر گرفتن جنس نخ و کشش آن محاسبه شده‌اند. اگر به این اعداد توجه کنید، کار بافت شما محکم‌تر و بادوام‌تر می‌شود. این نکته مخصوصاً برای بافت لباس خیلی مهم است.
راهنمای شستشو
روی برچسب نخ، نشانه‌هایی برای نحوه شستن و نگهداری آن وجود دارد.
نمودار تشت، مربوط به شستشو با ماشین لباسشویی است. اگر روی آن علامت ضربدر باشد، یعنی این نخ قابل شستشو نیست.
علامت مثلث، مربوط به استفاده از مواد سفیدکننده است.
علامت اتو، دمای مناسب برای اتوکشی را مشخص می‌کند و اگر روی آن ضربدر باشد، یعنی نباید آن را اتو کرد.
علامت دایره، مربوط به خشکشویی است و نوع مواد شیمیایی مجاز یا غیرمجاز برای خشکشویی را نشان می‌دهد.
ویژگی‌های نخ
وقت خرید نخ، باید به چند ویژگی مهم آن توجه کنیم. این ویژگی‌ها شامل موارد زیر هستند:
**حافظه نخ:**
منظور از حافظه، توانایی نخ برای بازگشت به شکل اولیه بعد از کشیده شدن است. نخ پشمی بهترین حافظه را دارد، اما نخ‌های پنبه‌ای و کتانی معمولاً حافظه ندارند. مثلاً اگر یک لباس پشمی را بعد از پوشیدن بشویید و درست آویزان کنید، دوباره به شکل اول برمی‌گردد و می‌توانید با آن لباس جدیدی ببافید.
**لختی نخ:**
لختی نخ برعکس حافظه عمل می‌کند. نخ‌هایی که حافظه کمی دارند، لختی بیشتری دارند. ابریشم، کتان و پنبه جزو نخ‌های لخت به شمار می‌روند.
**گرمی و سردی نخ:**
بعضی نخ‌ها می‌توانند گرما را نگه دارند و مثل عایق عمل کنند؛ به این ویژگی گرمی می‌گویند. در مقابل، نخ‌های سرد این خاصیت را ندارند. نخ‌هایی مثل مرینو، آلپاکا، کشمیر و موهر گرم هستند، اما پنبه و کتان سرد محسوب می‌شوند. ابریشم هم همزمان هم گرم است و هم سرد.
**هاله نخ:**
بعضی نخ‌ها به دلیل جنس و روش تولیدشان، کرک‌های ریزی دارند که به آن هاله می‌گویند. مثلاً موهر کودک، آلپاکا و کشمیر هاله زیادی دارند.
**خشکی و شکنندگی:**
اگر نخ نتواند به حالت اولیه برگردد، به آن شکنندگی می‌گویند. نخ کتان شکنندگی بالایی دارد.
**نرمی نخ:**
نرمی نخ به ضخامت رشته‌های آن بستگی دارد. هرچه رشته‌ها نازک‌تر باشند، نخ نرم‌تر خواهد بود. برای مثال، کشمیر و آلپاکای کودک از نخ‌های بسیار نرم هستند.
در جدول زیر می‌توانید مشخصات انواع نخ را ببینید.
۱۸- وزن نخ
یکی از نکات مهم هنگام خرید کاموا، وزن آن است. کارخانه‌های سازنده از واژه‌های مختلفی برای نشان دادن وزن کاموا استفاده می‌کنند. بعضی از این موارد در جدول زیر آورده شده است.
