پاساژ در موسیقی به بخشی از یک قطعه گفته میشود. این بخش گاهی میتواند به تنهایی و مستقل معنا داشته باشد و گاهی نیز بخشی از یک کل بزرگتر است. معنای واژهی پاساژ در فرهنگ لغت، گذر یا راه عبور است. در ادامه با هم بیشتر به بررسی این مفهوم در دنیای موسیقی میپردازیم.
مفهوم پاساژ در موسیقی
در آموزش موسیقی، پاساژ (بدون در نظر گرفتن مفهوم تخصصیتر آن) به بخشی از یک قطعه موسیقی گفته میشود که مانند یک پل، دو قسمت مهم آهنگ را به هم وصل میکند.
گاهی اوقات هم این واژه به بخشهایی از قطعه اشاره دارد که بیشتر برای نمایش مهارت و چابکی نوازنده است تا بیان ایده یا خلاقیت موسیقایی.
مثلاً اجرای یک سری نت پشت سر هم مانند گام یا آرپژ در میان قطعه را میتوان یک پاساژ نامید. در واقع، پاساژ دو بخش اصلی موسیقی را با حرکتی پیوسته و ردیفی از نتها به هم متصل میکند.
یک معنای دیگر پاساژ در دانش هارمونی مطرح است. در آنجا، نت پاساژ، حرکتِ پرشیِ آهنگ را به یک حرکت آرام و قدمبهقدم تبدیل میکند.
گاهی پاساژها حالت نمایشی و تکنیکی پیدا میکنند که نوازنده از آن برای نشان دادن تسلط و مهارت خود استفاده میکند.
در موسیقی ردیف ایرانی نیز، گذرها یا پاساژها معمولاً برای ایجاد ارتباط بین دو جمله یا دو گوشه موسیقی به کار میروند.
به گفته یکی از موسیقیدانان بزرگ، پاساژها برای موسیقی پاپ مانند سقف برای یک خانه هستند.
در واقع، پاساژ تغییراتی است که در بخش ریتم (درام) یا ملودیهای یک قطعه ایجاد میشود تا فضای آهنگ را از یکنواختی خارج کند.
اصولا پاساژ ها به دو گونه هستند:
۱ – پاساژ ریتمی: این نوع پاساژ طوری طراحی میشود که ریتم اصلی قطعه (مخصوصاً درامها) را تغییر دهد و رایجترین نوع پاساژ به شمار میرود.
۲ – پاساژ ملودیک: این پاساژ به شکلی ساخته میشود که ریتم یا هارمونی نتهای آکورد یا همراهی قطعه را دگرگون کند.