سید جواد ذبیحی، صدای آشنا و دلنشین مناجات و اذان بود. او در زمینه مداحی، مناجاتخوانی و تلاوع دعاهای ویژه شیعیان فعالیت داشت و در مراسمهای مذهبی بزرگداشت اهل بیت و همچنین در اجرای آوازهای اصیل ایرانی حضور پررنگی داشت.
ذبیحی از پایان دهه ۱۳۲۰ فعالیت هنری خود را از رادیو ایران آغاز کرد و خیلی زود صدای پرشور و روحانی او در دل مردم جای گرفت. بسیاری از مردم آن دوران، هنوز مناجاتها و اذان زیبای او را به یاد دارند.
در ادامه این نوشته، بیشتر با زندگی و کارهای جواد ذبیحی آشنا خواهید شد.
سید جواد ذبیحی
سید جواد ذبیحی آثار زیادی از خود به جای گذاشته است. بسیاری از این آثار امروزه کمیاب هستند، چون قبلاً از رادیو پخش میشدند. او در برنامهی گلها هم از اولین روزهای شروع آن حضور فعالی داشت و در بیش از شصت برنامه از این مجموعه اجرا کرد.
ذبیحی همانند خواجه عبدالله انصاری، به خواندن مناجاتهای فارسی اهمیت زیادی میداد؛ مناجاتهایی که برای همه قابل درک بود و تأثیر عمیقی بر دلها میگذاشت.
نام سید جواد ذبیحی با مناجاتخوانی در سالهای قبل از انقلاب پیوند خورده است. سبک مناجاتخوانی او بر پایهی ردیفهای موسیقی ایرانی قرار داشت.
اگرچه او به شکل آکادمیک و رسمی موسیقی نخوانده بود، اما با ردیفهای موسیقی ایرانی آشنایی کامل داشت. پدرش، سید اسدالله ذبیحی اهل درکه، از مداحان ساکن روستای درکه در شمال تهران بود. سید جواد ذبیحی نیز از جوانی عمامه بر سر میگذاشت و در مراسم مذهبی تهران و دیگر شهرها شرکت میکرد.
همکاری با اساتید بزرگ
از سال ۱۳۳۶، او با همکاری داوود پیرنیا و هنرمندانی برجسته مانند حسن کسایی، رضا ورزنده، جلیل شهناز، احمد عبادی، مرتضی محجوبی، علی تجویدی، پرویز یاحقی، حسین تهرانی، مهدی خالدی و فرهنگ شریف، به دنیای موسیقی غیرمذهبی قدم گذاشت و آوازهای ماندگاری را همراه با ساز این هنرمندان از خود به جای گذاشت.
روش کار او به این صورت بود که همراه با ساز آواز نمیخواند. ابتدا چند دقیقه نوازندگان به صورت بداهه ساز میزدند، سپس ذبیحی یک آواز کامل را بدون همراهی ساز اجرا میکرد و در پایان، دوباره نوازندگان قطعهای موسیقایی مینواختند.
در سال ۱۳۴۷، مجموعهای از شعرهای انتخابشده توسط او که در مناجاتهایش از رادیو ایران پخش میشد، در ۱۶۵ صفحه با مقدمهای از محیط طباطبائی و توسط انتشارات عطایی منتشر شد. نام این کتاب “نغمههای آسمانی” است.
پس از انقلاب
پیشینه او و فعالیتش در نهادهای حکومتی پیشین باعث شد پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ مورد خشم نیروهای انقلابی قرار بگیرد.
افرادی که به آرشیوهای رادیو دسترسی پیدا کردند، نسخههای یگانهای از صدای او را نابود کردند. به همین خاطر امروزه جز تعدادی ضبط کمکیفیت از برنامههای رادیو و چند نوار که نزد شاگردان و علاقهمندانش باقی مانده، اثر با کیفیتی از او در دسترس نیست.
او پس از انقلاب مدتی زندانی شد و بعد از آزادی، چند نفر به خانهاش رفتند و بهانه برگزاری مراسم دعا و نیایش، او را با خود بردند و به شکلی هولناک به قتل رساندند. عصر همان روز، روزنامه اطلاعات به نقل از گروهی به نام شاهین، گزارشی منتشر کرد که در آن مسئولیت کشتن سید جواد ذبیحی را به دلیل مداحی و مناجاتخوانی در رادیوی حکومت پیشین بر عهده گرفتند.
سالها بعد، صادق خلخالی در کتاب خاطراتش که در سال ۱۳۷۹ چاپ شد، نام سیدجواد ذبیحی را در فهرت افرادی آورد که حکم اعدام آنها را صادر کرده بود.