برای درک بهتر هر سبک موسیقی، آشنایی با گذشته و ریشههای آن بسیار مفید است. دانستن تاریخچه یک موسیقی به ما کمک میکند تا مفهوم و حس نهفته در آن را بهتر بفهمیم. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، قصد داریم نگاهی به پیشینه موسیقی در استان هرمزگان، مناطق جنوبی ایران و سبک نوبان بیندازیم. امیدواریم تا پایان این مطلب با ما همراه بمانید.
موسیقی هرمزگان
ریشههای موسیقی هرمزگان به روزگاری بازمیگردد که کشتیهای بازرگانی، با محمولهای از بردگان سیاهپوست، از خلیجفارس و دریای عمان عبور میکردند تا انسانها را بفروشند.
گاهی برای فروش بردهها و گاهی به دلیل طوفانهای سخت دریا و ناتوانی در ادامه سفر، این کشتیها ناچار میشدند در یکی از بنادر جنوب ایران توقف کنند.
در طول تاریخ، جزیرهها و شهرهای کرانهای خلیجفارس پیوندهای فرهنگی گوناگونی با سرزمینهای دیگر داشتهاند.
یکی از نخستین این پیوندها، آوردن غلامان و بردگان آفریقایی به این مناطق توسط بازرگانان ایرانی و خارجی در سدههای گذشته بود.
سیاهپوستان برای تسکین اندوه و رنج خود، شبها دور هم جمع میشدند و بر پایه آیین و سنت سرزمین مادری خود، ساز میزدند و آواز میخواندند.
این آواها به تدریج در فرهنگ و موسیقی هرمزگان رخنه کرد و با گذشت زمان، از محیط تازهاش الهام گرفت و رنگوبوی محلی پیدا کرد؛ در نتیجه موسیقی بومی هرمزگان و به طور کلی موسیقی کرانه جنوبی ایران پدید آمد.
به مرور شمار سیاهپوستان افزایش یافت، تا جایی که در بندرعباس قدیم، منطقهای به نام محله سیاهان شکل گرفت. این محله امروزه در محلهای دیگر به نام شمیلهای بندرعباس ادغام شده است.
ساز های اولیه
سازهای قدیمی این منطقه را با نام لیوا میشناختند که دربرگیرنده دهلهای بزرگ و یک نوع ساز بادی بود. به نظر میرسد از این سازها در جشنهای شاد و نیز در رقصهای مخصوصی مانند خنجربازی و رقص لیوا استفاده میکردهاند.
با گذشت زمان، سازهای دیگری همچون کلم (نی قلمی)، دهل، کسر و بعدها پیپه نیز به این مجموعه موسیقایی افزوده شد.
موسیقی محلی استان هرمزگان با موسیقی زار و نوبان اگرچه تفاوتهایی دارد، ولی به دلیل درهمآمیختگی فرهنگی، وجوه مشترکی نیز میان آنها دیده میشود.