Multimeter یا مولتی متر چیست و چه کاربردهایی دارد؟

ابزاری به نام مولتی‌متر وجود دارد که برای سنجش مقادیر الکتریکی مانند ولتاژ، مقاومت، جریان، ظرفیت و موارد مشابه به کار می‌رود. در واقع مولتی‌متر کار سه دستگاه اهم‌متر، ولت‌متر و آمپرسنج را یکجا انجام می‌دهد.

این وسیله در بازار با نام‌های دیگری مثل آوومتر یا مولتی‌تستر نیز شناخته می‌شود. مولتی‌متر یک دستگاه الکترونیکی است که با کمک آن می‌توان مقادیری مانند ولتاژ، مقاومت، جریان و ظرفیت را اندازه گرفت. از این ابزار برای اطمینان از سالم بودن قطعات الکترونیکی یا تشخیص مشخصات فنی آن‌ها استفاده می‌شود. یکی دیگر از کاربردهای مولتی‌متر، آزمایش اتصال و پیوستگی مسیر بین دو نقطه در یک مدار الکتریکی است.

در این مقاله از مجله رونیکس، قصد داریم مولتی‌متر را به شما معرفی کنیم و کاربردهای مختلف آن را مرور نماییم.

رونیکس را بخوانید!

مولتی متر  چگونه کار می‌کند؟!

آشنایی با روش استفاده از مولتی متر کار پیچیده‌ای نیست. به زبان ساده، مولتی متر وسیله‌ای است که چندین ابزار اندازه‌گیری را در یک دستگاه جمع کرده است. بنابراین با یک مولتی متر می‌توانید همزمان مقدار جریان، ولتاژ و مقاومت الکتریکی را بسنجید. این دستگاه در جعبه ابزار شما می‌تواند جایگزین آمپرمتر، ولت‌متر و اهم‌متر شود. برای این کار کافی است — بسته به نوع مولتی متر — صفحه‌ی چرخان روی آن را بچرخانید. با همین حرکت ساده، حالت دستگاه از اندازه‌گیری ولتاژ به اندازه‌گیری جریان یا مقاومت تغییر می‌کند.

مولتی متر به شما اجازه می‌دهد هم ولتاژ مستقیم و هم ولتاژ متناوب را به صورت جداگانه اندازه بگیرید. همین قابلیت برای سنجش جریان نیز وجود دارد.

تاریخچه مولتی مترها به نقل از سایت بهنام رباتیک:

“اولین دستگاه تشخیص جریان در جهان به نام گالوانومتر در سال 1820 با همکاری هانس کریستین، آندره ماری آمپر و لوئیجی گالوانی ساخته شد. در این میان، علی‌رغم تلاش‌های هانس و آندره، نام این وسیله از اسم گالوانی برگرفته شد.

اگرچه گالوانومترها در محیط‌های آزمایشگاهی مفید بودند اما در مجموع برای سنجش تشخیص جریان بسیار کُند و بسیار حجیم و شکننده بودند.”

بیشتر بخوانید: آموزش کار با مولتی متر

انواع مولتی متر

به طور معمول، دستگاه‌های مولتی‌متر را بر پایه‌ی نوع صفحه‌نمایششان به دو دسته تقسیم می‌کنند: مولتی‌متر دیجیتال و مولتی‌متر آنالوگ.

مولتی متر آنالوگ

آوومترهای آنالوگ، در واقع نسل پیشین مولتی‌مترها به شمار می‌روند. این دستگاه‌ها نتیجه اندازه‌گیری را نه به صورت رقم، بلکه با کمک یک عقربه روی صفحه‌ای درجه‌بندی‌شده نمایش می‌دهند.

مولتی متر دیجیتال

در مولتی‌مترهای دیجیتال، سیگنال‌های آنالوگ به داده‌های دیجیتال تبدیل می‌شوند و نتیجه اندازه‌گیری به شکل عدد روی صفحه نمایش نشان داده می‌شود. اگر خواندن مقدار اندازه‌گیری شده برای شما اهمیت دارد و می‌خواهید آن را سریع و راحت بخوانید، مولتی‌متر دیجیتال گزینه بهتری است. همچنین دقت اندازه‌گیری با مولتی‌متر دیجیتال معمولاً بالاتر از نوع آنالوگ آن است.

کاربرد مولتی متر چیست؟

آیا مولتی متر فقط برای محیط‌های صنعتی و حرفه‌ای است یا افراد عادی در خانه هم می‌توانند از آن استفاده کنند؟ در این قسمت، به بررسی موارد مختلف استفاده از مولتی متر می‌پردازیم.

بازرسی خودرو

یکی از کاربردهای اصلی مولتی‌متر در نگهداری خودرو است. با استفاده از این دستگاه می‌توانید میزان شارژ باتری ماشین خود را بسنجید. همچنین می‌توانید برای اطمینان از سالم بودن دینام و بررسی نشتی‌های احتمالی برق یا بازبینی سایر مدارهای الکتریکی خودرو از آن استفاده کنید.

کاربردهای خانگی

با یک مولتی‌متر می‌توانید سلامت پریزهای برق، اتصال سیم‌ها، لوازم خانگی و دیگر مدارهای الکتریکی در خانه را بررسی کنید. هیچ شرکت سازنده‌ای، مولتی‌متری را به طور ویژه برای استفاده در خانه طراحی نکرده است؛ اما این وسیله برای انجام اندازه‌گیری‌های مربوط به ابزار و لوازم خانگی نیز مناسب و کاربردی است.

کاربردهای صنعتی

معمولاً هر مهندس برقی در جعبه ابزار خود یک مولتی‌متر دارد. از این وسیله برای سنجش دمای تجهیزات، انجام آزمایش‌های اتصال و پیوستگی، بررسی میزان جریان و نیز تحلیل مدارها با کمک دوربین‌های تصویربرداری حرارتی استفاده می‌شود.

کاربردهای DIY

مولتی‌مترهای ساده برای کارهایی مثل پروژه‌های خانگی و کاردستی ایده‌آل هستند. از آنجایی که در این کارها نیازی به اندازه‌گیری‌های پیچیده نیست، بهترین انتخاب، یک مولتی‌متر معمولی و ابتدایی است.

تست انواع قطعات الکترونیکی

می‌توان با مولتی‌متر انواع مختلفی از آزمایش‌ها را انجام داد. برای این کار کافی است دستگاه را روی حالت دلخواه تنظیم کنیم. یکی از رایج‌ترین این آزمایش‌ها، روش تست خازن با مولتی‌متر است.

عملکردها و کارایی مولتی متر

مولتی مترها بسته به نوع و مدلشان، قابلیت‌های گوناگونی دارند. مولتی مترهای ساده و ابتدایی می‌توانند میزان ولتاژ، جریان و مقاومت الکتریکی را اندازه بگیرند. همچنین از آن‌ها می‌توان برای تست اتصال و سالم بودن مسیر مدار استفاده کرد. در سوی دیگر، مولتی مترهای حرفه‌ای و پیشرفته وجود دارند که احتمالاً توانایی اندازه‌گیری تمام موارد زیر را دارند:

ولتاژ و جریان AC (جریان متناوب)

ولتاژ و جریان DC (جریان مستقیم)

مقاومت (اهم)

ظرفیت خازنی (فاراد)

رسانایی (زیمنس)

دسی‌بل

چرخه کاری

فرکانس (هرتز)

اندوکتانس (هنری)

دما (سانتی‌گراد یا فارنهایت)

امکانات مولتی متر دیجیتال

دستگاه مولتی‌متر دیجیتال معمولاً در دو نوع اصلی ارائه می‌شود: نوع کوچک و قابل حمل که با دست نگه داشته می‌شود، و نوع بزرگ‌تر که معمولاً روی میز قرار می‌گیرد. بنابراین، پیش از انتخاب، باید در نظر بگیرید که آیا نیاز به قابلیت اندازه‌گیری خودکار محدوده‌ها دارید یا خیر.

مولتی مترهای محدوده خودکار

مولتی‌مترهای امروزی معمولاً قابلیت انتخاب خودکار محدوده اندازه‌گیری را دارند. این ویژگی به این معناست که دستگاه بسته به مقداری که در حال سنجش آن است، به صورت خودکار محدوده مناسب را انتخاب و تنظیم می‌کند.

مولتی‌مترهای دستی

با این نوع مولتی‌مترها، انتخاب محدوده اندازه‌گیری بر عهده شماست. به این معنا که باید خودتان تنظیم کنید که دقت اندازه‌گیری کمتر شود و در عوض، بتوانید محدوده وسیع‌تری را پوشش دهید.

مزایا و معایب مولتی متر

مولتی‌مترها چندین نقطه قوت دارند:

* دقت اندازه‌گیری بالایی دارند.
* امپدانس ورودی آنها زیاد است.
* صفحه نمایش آنها در فاصله‌های دورتر هم به وضوح قابل دیدن است.
* به دلیل فناوری یکپارچه، معمولاً قیمت کمتری دارند.
* می‌توانند نتیجه اندازه‌گیری را به صورت خودکار نشان دهند.
* بسیاری از آنها قطبیت (مثبت و منفی) را به طور خودکار تشخیص می‌دهند.

همچنین، مولتی‌مترها معایبی نیز دارند:

* به منبع تغذیه (مثل باتری) نیاز دارند و باید مسائل ایزولاسیون (جداسازی) در نظر گرفته شود.
* صفحه نمایش ال‌سی‌دی آنها به باتری وابسته است. وقتی باتری ضعیف شود، صفحه نمایش کم‌نور شده و خواندن اعداد روی آن سخت می‌شود.
* محدوده اندازه‌گیری ولتاژ آنها معمولاً از یک ولت شروع می‌شود. اگر ولتاژی بیشتر از حد مجاز دستگاه به آن وارد شود، ممکن است آسیب ببیند.
* باید دقیقاً مطابق با محدوده‌های اندازه‌گیری تعیین‌شده توسط سازنده استفاده شوند. در غیر این صورت، هم خود دستگاه و هم وسیله‌ای که در حال تست آن هستید، ممکن است آسیب ببینند.

از این ابزار بیشتر برقکاران و مهندسان الکترونیک استفاده می‌کنند تا مشکلات الکتریکی در مدارها، موتورها، سیم‌کشی‌ها، منابع تغذیه و لوازم خانگی را پیدا و رفع کنند.

بیشتر بخوانید:معرفی انواع کمپرسور باد

نکات ایمنی کار با مولتی متر

مولتی‌متر ابزار مهمی برای کارهای برقی است، اما اگر درست از آن استفاده نکنید یا نکات ایمنی را رعایت نکنید، ممکن است آسیب جدی ببینید یا حتی جان شما در خطر بیفتد. به همین دلیل، یادگیری اصول ایمنی هنگام کار با این دستگاه بسیار ضروری است. در ادامه چند نکته کلیدی برای استفاده ایمن از مولتی‌متر آورده شده است:

۱. خواندن راهنمای دستگاه

پیش از هر کاری، دفترچه راهنمای مولتی‌متر را با دقت بخوانید. این دفترچه اطلاعات لازم درباره روش کار دستگاه، محدوده‌های اندازه‌گیری و نکات ایمنی که باید رعایت کنید را در خود دارد.

۲. بررسی سلامت دستگاه پیش از استفاده

قبل از روشن کردن مولتی‌متر، مطمئن شوید که بدنه آن سالم است و آسیبی ندیده است. سیم‌ها و پراب‌ها (سرسیم‌ها) نیز باید سالم باشند و هیچ پارگی یا ساییدگی نداشته باشند.

۳. تنظیم درست دستگاه

قبل از شروع اندازه‌گیری، با دقت تنظیمات مولتی‌متر را انتخاب کنید. انتخاب محدوده ولتاژ مناسب و همچنین تنظیم درست دستگاه روی حالت AC یا DC بسیار مهم است.

۴. توجه به حد مجاز ولتاژ و جریان

هر مولتی‌متری یک حد بیشترین ولتاژ و جریان را می‌تواند تحمل کند. اگر ولتاژ یا جریان مدار از این حد بیشتر باشد، ممکن است به دستگاه آسیب برسد و برای شما خطرناک باشد.

۵. پرهیز از اندازه‌گیری در شرایط خطرناک

از اندازه‌گیری در جاهایی که احتمال تماس با برق وجود دارد یا محیط ناامن است، خودداری کنید. همیشه پراب‌ها را به شکل صحیح و در جای مناسب وصل کنید.

۶. استفاده نکردن در جاهای خیس

رطوبت و خیسی می‌تواند به مولتی‌متر آسیب بزند و خطر برق‌گرفتگی را بیشتر کند. همیشه در محیط خشک از آن استفاده کنید و در صورت نیاز از محافظ‌های مناسب بهره ببرید.

۷. خاموش کردن دستگاه پس از کار

پس از پایان اندازه‌گیری، مولتی‌متر را خاموش کنید. این کار هم از هدر رفتن باتری جلوگیری می‌کند و هم احتمال خطر را کم می‌کند.

۸. دقت در اندازه‌گیری جریان

وقت می‌خواهید جریان را اندازه بگیرید، مولتی‌متر باید به صورت سری در مدار قرار گیرد. از اندازه‌گیری جریان‌های خیلی بالا که ممکن است به دستگاه فشار بیاورد، پرهیز کنید.

با رعایت این نکات ایمنی، می‌توانید از مولتی‌متر به شکل مؤثر و بی‌خطر استفاده کنید و نتایج دقیقی از اندازه‌گیری‌های خود بگیرید. البته این موارد زمانی مفید هستند که شما با روش کار مولتی‌متر به خوبی آشنا باشید.

مولتی مترهای رونیکس؛ بی رقیب در کیفیت

مولتی‌متر یک وسیله‌ی پرکاربرد برای سنجش مقادیر مختلف الکتریکی مانند ولتاژ، جریان، مقاومت و ظرفیت خازن است. این ابزار از لوازم ضروری برای مهندسان و تکنسین‌های تعمیرات الکتریکی به شمار می‌رود. رونیکس، به عنوان بزرگ‌ترین سازنده‌ی ابزار در ایران، گونه‌های مختلف مولتی‌متر را تولید و به بازار عرضه کرده است.

مولتی‌متر دیجیتال مدل RH-9602 رونیکس یکی از این محصولات است. این دستگاه با طراحی راحت و امکانات ویژه، دستیار قابل اعتمادی برای متخصصان است. این مولتی‌متر دارای یک صفحه‌نمایش LCD با کیفیت به اندازه‌ی ۷۰ در ۵۰ میلی‌متر است و به دلیل وجود فیلتر پایین‌گذر (LPF)، برای اندازه‌گیری دقیق سیگنال‌های درایو موتور و ترانسفورماتور گزینه‌ی بسیار مناسبی است. همچنین چراغ پس‌زمینه برای کار در محیط‌های تاریک و قابلیت تشخیص جریان AC بدون نیاز به تماس مستقیم با سیم از ویژگی‌های آن است. بدنه‌ی محکم و پوشش ضدضربه از دیگر مزایای طراحی این محصول محسوب می‌شود.

مولتی‌متر کلمپی دیجیتال مدل RH-9603 رونیکس نمونه‌ی دیگری از این خانواده است. این ابزار کاربردی با طراحی ارگونومیک، همراه مطمئنی برای مهندسان می‌باشد. صفحه‌نمایش LCD با ابعاد ۴۳.۶ در ۳۲.۵ میلی‌متر و فیلتر پایین‌گذر (LPF) در آن، امکان سنجش دقیق سیگنال‌های درایو موتور و ترانسفورماتور را فراهم می‌کند. این مدل نیز دارای نور پس‌زمینه برای کار در مکان‌های کم‌نور و توانایی تشخیص جریان AC بدون تماس مستقیم است. استحکام بدنه و محافظت در برابر ضربه از دیگر خصوصیات این مولتی‌متر کلمپی است.

بیشتر بخوانید: ابزار تعمیرات موبایل

انتخاب حرفه‌ای مولتی متر، کلید دقت در اندازه‌گیری

استفاده از ابزارهای باکیفیت و یادگیری روش صحیح کار با آنها، نقش بسیار مهمی در انجام دقیق و بی‌خطای کارهای فنی ایفا می‌کند. برای سنجش مقادیر مختلف الکتریکی مثل مقاومت، ولتاژ، جریان، ظرفیت خازن و موارد مشابه، لازم است از مولتی‌مترهایی استفاده کنید که دقت خوبی دارند و برای مدت طولانی قابل استفاده هستند. این ابزارها از لوازم ضروری برای مهندسان و تکنسین‌هایی است که با دستگاه‌های الکتریکی و یا تعمیر اینورترهای جوشکاری سروکار دارند. وقتی قصد خرید مولتی‌متر دارید، به مواردی مانند دقت اندازه‌گیری، محدوده‌ی اندازه‌گیری، کیفیت قطعات، امکانات جانبی (مثل قابلیت اندازه‌گیری دما یا فرکانس) و نام سازنده دقت کنید. علاوه بر این، خواندن نظرات و تجربیات دیگر کاربران می‌تواند شما را در انتخاب مناسب‌تر یاری کند.

رونیکس به‌عنوان پرتنوع‌ترین برند ابزار در بازار ایران، انواع مختلفی از مولتی‌مترها را طراحی و عرضه کرده تا نیازهای گوناگون شما را برطرف نماید.