شاید برایتان جالب باشد که بدانید سهتار هم نوع الکتریک دارد. ثبت اختراع سهتار الکتریک به سال ۱۳۸۸ خورشیدی برمیگردد. این ساز، نخستین ساز الکترونیکی با ریشه ایرانی به شمار میآید. در ادامه این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با این ساز آشنا خواهیم شد.
**آشنایی مختصر با ساز سهتار**
سهتار یکی از سازهای زهی مضرابی در موسیقی ایرانی است که مواد به کار رفته در ساخت آن معمولاً چوب، فلز، زه یا نخ نایلونی است. محدوده صدایی سهتار نزدیک به سه اکتاو است. معمولاً برای نواختن سهتار از مضراب استفاده نمیشود و با ناخن انگشت سبابه نواخته میشود. سهتار و سازهای مشابه آن مانند تنبور، دوتار و چگور، در مناطق مرکزی آسیا و خاورمیانه رواج داشتهاند.
سه تار الکتریک
همانطور که هر سبک موسیقی، خودش انواع گوناگونی دارد، ساز سهتار نیز در مدلهای مختلفی ساخته میشود که هر کدام ویژگیها و زیباییهای منحصربهفرد خود را دارند. سهتار افکت که با نام سهتار الکتریک شناخته میشود، یکی از سازهای ارزشمند ایرانی است که حتی قادر به تولید صداهای مربوط به موسیقی غیرایرانی نیز هست.
سهتار الکتریک نخستین ساز الکتریکی ایرانی محسوب میشود که علاوه بر ایجاد طیف گستردهای از صداها، دارای بیشترین دامنه و وسعت صوتی در میان سازهای ایرانی است. شایان ذکر است که مراحل آزمایش و تکمیل این ساز نزدیک به یازده سال زمان برده است.
مخترع ساز سهتار الکتریک :
سلمان محمدی از هنرمندان ایرانی است که در سال ۱۳۷۶ ایده ساخت سهتار الکتریک را در ذهن پروراند. او کار خود را با خرید یک سهتار ساده و کمهزینه شروع کرد و کوشید با ایجاد دگرگونیهایی در این ساز، آن را به یک سهتار الکتریکی تبدیل کند.
سهتار الکتریک در گروه سازهای سهتار جای میگیرد و صدای آن به کمک یک تقویتکننده الکتریکی دگرگون میشود.
پیشینه این ساز به هشتم دیماه ۱۳۸۸ بازمیگردد و سلمان محمدی آن را با شماره اختراع ۵۸ ۵۱۴ به ثبت رسانده است. سهتار الکتریک برای نخستین بار در نمایشگاه سازهای ابداعی ایران توسط استاد محمدرضا شجریان نواخته شد. این ساز در سه گونه ساخته شده است:
سهتار الکتریک گونه A
سهتار الکتریک گونه B
سهتار الکتریک گونه C
این ساز از بخشهای گوناگونی تشکیل شده و اجزای آن عبارتند از: بدنه، پیچ، آبمغناطیس، خرک، سیمها، خروجی صدا، دسته، شیطانک، سردسته، پیچهای کوک، گوشیها، پردهها و جز اینها.
معرفی قسمت های مختلف سه تار الکتریک:
بدنه
به بخش چوبی و اصلی ساز که شکلی مانند قطره اشک دارد و حالت تخت و مسطحی دارد، بدنه میگویند. این قسمت، بخش مرکزی ساز است و قطعاتی مانند پیکاپ و خرک روی آن نصب میشوند.
پیکاپ مغناطیسی
یک وسیله دارای سیمپیچ و خاصیت آهنربایی است که روی بدنه و درست زیر سیمهای ساز قرار میگیرد. هنگامی که سیمها با نواختن به لرزه درمیآیند، این لرزشها توسط پیکاپ دریافت و به سیگنال الکتریکی تبدیل میشوند.
خرک
خرک قطعهای است که برای نگهداری و مهار سیمهای ساز به کار میرود.
سیمها
سیمهای این ساز از فولاد نرم ساخته شدهاند که هم مقاومت خوبی دارند و هم صدای مناسبی تولید میکنند. تعداد این سیمها چهار عدد است. سیم آخر علاوه بر جنس فولادی، یک روکش فنری نیز دارد.
**خروجی صدا**
روی بدنه ساز یک سوراخ وجود دارد که تا محل پیکاپ ادامه پیدا میکند. سیم مربوط به پیکاپ از داخل این روزنه رد میشود و در انتها به یک فیش وصل میشود. از این فیش برای اتصال سیم رابط بین ساز و آمپلیفایر استفاده میشود.
**دسته**
دسته، بخش بلند ساز است که محل قرارگیری نتهای موسیقی روی آن با خطوطی به نام پرده مشخص شده است. دسته از دو قسمت تشکیل شده: قسمت پایینی که به بدنه ساز متصل است و بخش اصلی محسوب میشود، و قسمت بالایی که روی بخش پایینی سوار میشود.
**شیطانک**
این قطعه در انتهای مسیر سیمها قرار دارد. برای استحکام بیشتر، آن را از جنس استخوان میسازند. شیطانک دارای یک شیب ملایم به سمت سر دسته است.
**سر دسته**
بعد از شیطانک، بخشی به نام سر دسته آغاز میشود که انحنای خاصی دارد. سیمها در این قسمت به پیچهای کوک متصل میشوند.
برای گسترش دانش خود، به مقاله متن آهنگ ” آخ تو شب یلدای منی” سر بزنید.
برای اطلاعات بیشتر، به مقاله مسابقه یلدایی مدیر تولز مراجعه کنید.
**پیچهای کوک یا گوشیها**
این پیچهای دندهدار روی سر دسته نصب شدهاند. هر سیم به یکی از این پیچها وصل است و با چرخاندن آنها میتوان سیم را سفت یا شل کرد و ساز را کوک نمود.
اگر سوالاتی دارید، مقاله مخترع گیتار کیست؟ به شما کمک خواهد کرد.
**بند ساز**
بند، قطعهای جداگانه است که با دو گیره به بدنه ساز وصل میشود و روی شانه نوازنده قرار میگیرد. جنس این بند معمولاً از الیاف مصنوعی است.
ویژگیهای سه تار الکتریک
۱ – به دلیل استفاده از گوشیهای چرخدندهای، این ساز با دقت بسیار بالایی کوک میشود و به آسانی از کوک خارج نمیگردد. در حالی که در سهتارهای قدیمی، به علت استفاده از گوشیهای چوبی، نگهداری کوک کاری سخت و دشوار بود و همچنین به دلیل قطر بیشتر گوشیها، دقیق کردن کوک نیز مشکلتر بود.
۲ – به خاطر طراحی حسابشده، این ساز در هر شرایط آبوهوایی صدای مناسب و مطلوبی ارائه میدهد و این یکی دیگر از ویژگیهای مثبت آن است. اما در سهتارهای مدل قدیم، به دلیل استفاده از مواد طبیعی و خام، صدا به شدت تحت تأثیر تغییرات هوا قرار میگرفت.