آوازهای ایرانی را میتوان به گروههای مختلفی تقسیم کرد. یکی از این گروهها، آواز دشتی است. آواز دشتی از دستگاه شور سرچشمه میگیرد. در ادامه این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با این سبک آوازی آشنا خواهید شد.
آواز یا آهنگ دشتی چیست؟
آواز دشتی یکی از مقامهای آوازی در موسیقی سنتی ایران است و زیرمجموعهای از دستگاه شور به شمار میآید. گمان میرود این آواز از نواحی دشتستان سرچشمه گرفته باشد که امروزه بخشی از استان بوشهر است و با استان فارس همسایه میباشد. با این حال، برخی از بخشهای این آواز شباهت زیادی به موسیقی مناطق شمال ایران، به ویژه موسیقی گیلان، دارد.
آواز دشتی تنها آوازی است که نت اصلی دانگ آغازین آن ثابت نیست و میتواند تغییر کند. به این صورت که اگر چهار نت دانگ شروع دشتی فا، سل، لا و سیبمل باشند، نت لا که نت اصلی شروع است، به لاکرن (یعنی ربع پرده پایینتر) تبدیل میشود. این آواز با وجود غمانگیز و جانسوز بودن، بسیار نرم و ظریف نیز هست.
آواز دشتی روایتگر سادگی و بیآلایشی است؛ آوازی که با دشتها، کوهها و جنگلهای سرسبز ایران هماهنگی دارد، زیبا و بیپایان است. آواز دشتی یعنی زندگی چوپان، به همان سادگی و بیریایی.
آواز چوپانی ایران
آواز دشتی را میتوان آواز چوپانی ایران دانست، همانطور که در یونان باستان نیز آوازهای چوپانی رواج داشت و فرانسویان به آن «آواز چوپانی» میگفتند.
این آواز، غمها و رنجهای روزگار، نالهها و شکوههای عاشقانه را با زبانی نازک و احساسی بیان میکند. گوشههای زیبایی مانند بیدگانی، دیلمان، چوپانی، غمانگیز، مثنوی، گیلکی و گوچهباغی بخشی از آواز دشتی هستند.
بسیاری از تصنیفها و کارهای ماندگار موسیقی ایرانی در آواز دشتی ساخته شدهاند و آهنگسازان بسیاری آثار خود را در این دستگاه خلق کردهاند. سرود «ای ایران» ساخته استاد روحالله خالقی نمونهای از این آثار بهیادماندنی در آواز دشتی است.
همچنین استاد ابوالحسن صبا نغمه «دیلمان» را با الهام از طبیعت زیبای منطقه دیلمان آفریدند و این نغمه زیبا به عنوان یک گوشه در آواز دشتی به مجموعه ردیفهای موسیقی ایرانی اضافه شد.