پیشدرآمد، یک فرم ریتمیک در موسیقی ایرانی است و از ساختارهای اصلی برای ساختن و اجرای قطعات در موسیقی کلاسیک ایران به شمار میرود. این قطعه، بخشی ضربی و موزون است که بدون خواننده و تنها با ساز اجرا میشود. به شکل سنتی، پیشدرآمد آغازگر یک اجرای کامل موسیقی کلاسیک ایرانی است و فضای کلی دستگاه یا آوازی که قرار است نواخته شود را معرفی میکند؛ همان نقشی که یک قطعه آغازین در یک سمفونی دارد.
به بیان ساده، پیشدرآمد مانند یک معرفینامه رسمی برای شروع اجرای یک دستگاه موسیقی یا ارکستر سمفونیک است. در ادامه این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با ویژگیهای پیشدرآمد در موسیقی سنتی آشنا خواهید شد.
ویژگی های پیش درآمد در موسیقی سنتی چیست؟
پیشدرآمد قطعهای موسیقایی است که از گذشته توسط استادان موسیقی و ردیفدانان برای نواختن در آغاز یک اجرا ساخته شده است. همانطور که از نامش مشخص است، این قطعه پیش از بخش اصلی (درآمد) اجرا میشود.
نکته مهم دیگر درباره پیشدرآمد این است که برخلاف بسیاری از فرمهای معمول موسیقی سنتی ایران که در آنها موسیقی همراهیکننده خواننده یا رقصندگان است، پیشدرآمد به طور ویژه بر نوازندگان و هنرنمایی آنان تمرکز دارد.
پیشدرآمد گاهی با قالبهای موسیقی غربی مانند روندو و اورتور، و نیز با پیشپرده در نمایشهای تئاتر مقایسه شده است. پیشدرآمدها معمولاً سرعت آهستهای دارند و وزن آنها بر اساس چرخههای تکراری و منظمی است.
ضربآهنگهای رایج در پیشدرآمد
ریتمهای معمول در پیشدرآمد اغلب ششچهار و ششهشتم آهسته هستند. با این حال، رکنالدین مختاری پیشدرآمدهایی با سرعت بیشتر و در وزن دوضربی نیز خلق کرد که به تدریج مورد استقبال قرار گرفت. اگرچه محوریت پیشدرآمد بر مایه اصلی دستگاهی است که قرار است پس از آن نواخته شود، اما حرکت به سمت دستگاهها و آوازهای دیگر نیز در این بخش مرسوم است.
اجرای پیشدرآمد همواره تنها پیش از درآمد دستگاه یا آواز نیست؛ گاهی پیش از اجرای گوشههای دیگر نیز پیشدرآمدی ویژه آن گوشه نواخته میشود. علاوه بر پیشدرآمدهای فراوانی که توسط درویشخان و رکنالدین خان ساخته شده، از دیگر آثار مشهور در این قالب میتوان به پیشدرآمد اصفهان ساخته مرتضی نیداوود و پیشدرآمد اصفهان اثر رضا محجوبی اشاره کرد. این دو قطعه به ترتیب الهامبخش موسیقی تیتراژ مجموعههای تلویزیونی هزاردستان و کیف انگلیسی بودند.