سازهایی هستند که در ساخت آنها از سیم استفاده شده و با کمان نواخته میشوند. در گروه سازهای ویولن، میتوان نمونههایی با اندازههای مختلف یافت که هر کدام نام و ویژگیهای منحصر به فرد خود را دارند. این سازها به ترتیب از صدای زیر تا بم عبارتند از: ویولن، ویولا، ویولنسل و کنترباس و … . در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، میخواهیم شما را با ساز کنترباس آشنا کنیم. تا پایان این مطلب با ما همراه بمانید.
معرفی ساز کنترباس
کنترباس بزرگترین و کمارتفاعترین ساز در خانواده سازهای زهیای است که با آرشه نواخته میشوند. این ساز را معمولاً یا با کشیدن آرشه بر روی سیمها مینوازند یا با انگشت به سیمها زخمه میزنند.
در موسیقی کلاسیک اروپایی، کنترباس امروزه بخش مهمی از گروه سازهای زهی ارکستر به شمار میرود. این ساز علاوه بر موسیقی کلاسیک، در سبکهای دیگر موسیقی مثل جاز، بلوز و راک اند رول نیز به کار میرود.
کوک سیم های کنترباس
سیمهای این ساز از نازک به کلفت، یا از زیر به بم، به این ترتیب کوک میشوند: سیم اول سل، سیم دوم ر، سیم سوم لا و سیم چهارم می.
این ساز بزرگترین عضو در بین سازهای زهی است که با آرشه نواخته میشود. به دلیل اندازه بزرگ آن، نوازنده ساز را روی زمین میگذارد و خود به حالت ایستاده آن را مینوازد.
کنترباس بزرگترین و بم ترین ساز زهی آرشهای
همانطور که پیش از این اشاره شد، کنترباس بزرگترین و بمترین ساز در خانواده سازهای زهی آرشهای است و معمولاً چهار سیم دارد. با این حال، در بیشتر ارکسترهای امروزی حداقل دو یا سه عدد از کنترباسها پنج سیم دارند که سیم اضافی معمولاً روی نت سی یا دو کوک میشود.
کارکرد این ساز در ارکستر تنها ایجاد عمق و قدرت در بخش بمها نیست، بلکه اساس و پایه ریتمیک قطعه نیز اغلب توسط کنترباس شکل میگیرد. از کنترباس به عنوان «باس ادامهدار» نیز استفاده میشود؛ به این معنا که خط بم در طول قطعه پیوسته اجرا میشود و با کمک اعدادی که زیر نتها نوشته میشوند، فواصل و آکوردهای همراهی را مشخص میکند.
قطعات تکنوازی (سولو) یا کنسرتو به ندرت برای کنترباس نوشته شدهاند و یکی از دلایل اصلی آن، قدرت صدای نسبتاً کم این ساز در فضاهای بزرگ مانند سالنهای کنسرت است.
صدای تکنوازی کنترباس معمولاً ضعیف و گاهی دور به گوش میرسد، اما هنگامی که چندین کنترباس با هم به صورت گروهی مینوازند، صدایی غنی و رسا تولید میکنند. در اجراهای تکنوازی، معمولاً سیمهای کنترباس یک پرده بالاتر کوک میشوند تا رنگ صوتی شفافتر و درخشانتری داشته باشد.
ویژگی های کنترباس
کنترباس بزرگترین و بمترین ساز در گروه سازهای زهیای است که با آرشه نواخته میشود.
سیمهای آن از زیر به بم به ترتیب نتهای سُل، ر، لا و می کوک میشوند.
برخلاف ویولن، سیمهای کنترباس به صورت معکوس کوک میگردند.
صدای این ساز در عمل یک اکتاو بمتر از نتی است که روی کاغذ نوشته میشود و برای نوشتن نتهای آن از کلید فا در خط چهارم استفاده میکنند.
کنترباس معمولاً چهار سیم دارد، ولی نوع پنج سیمه آن نیز ساخته شده که میتواند چهار نت بمتر از نوع چهار سیمه را اجرا کند.
فاصلهی کوک بین سیمهای کنترباس یک فاصلهی چهارم درست است و زیرترین صدا مربوط به سیم اول آن میباشد.
نوازندگی کنترباس
نوازنده با دست راست آرشه را روی سیمها میکشد و باعث لرزش آنها میشود.
تندی کشیدن آرشه و مقدار فشاری که روی سیمها وارد میکند، بلندی صدا و کیفیت آن را مشخص میکند.
تعیین زیروبمی صداها به عهده دست چپ است؛ نوازنده با فشار دادن نقاط گوناگون سیم روی دسته ساز، طول بخش لرزان سیم را کم و زیاد کرده و در نتیجه صدای زیر یا بم تولید میکند.
به این عمل «انگشتگذاری» گفته میشود. به این شکل، بخشی از سیم که بین انگشت و گوشیهای ساز قرار میگیرد، دیگر نمیلرزد. با این روش از هر یک از چهار سیم ویولن میتوان محدوده مشخصی از صداهای زیر و بم را ایجاد کرد.
برای نواختن کنترباس، نوازندگان این ساز از دو گونه آرشه استفاده میکنند:
آرشه آلمانی
آرشه فرانسوی
از نظر ساختمان، در آرشه فرانسوی فاصله بین قسمت نگهدارنده آرشه و چوب آن، کمتر از آرشه آلمانی است. (آرشه فرانسوی شباهت زیادی به آرشه سازهای زهی دیگر دارد). هر یک از این دو نوع آرشه، روش نواختن مخصوص به خود را دارند.