با نگاهی به آهنگهای معروف ایرانی، قطعاً ترانه «جان مریم» یکی از مهمترین و محبوبترین قطعات موسیقی به حساب میآید. این اثر، یکی از کارهای ارزشمند و ماندگار در موسیقی ایران است که با اجرای استاد محمد نوری پدید آمد. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز میخواهیم شما را بیشتر با زندگی و کارهای محمد نوری آشنا کنیم. پس پیشنهاد میکنیم تا پایان این مطلب همراه ما بمانید.
بیوگرافی محمد نوری
محمد نوری که با نام اصلی محمد راهنمایی نوری شناخته میشود، در اول دیماه سال ۱۳۰۸ در شهر رشت به دنیا آمد. او از خوانندگان سرشناس و همچنین استاد آموزش آواز موسیقی ایرانی بود. پیانو ساز تخصصی او محسوب میشد و صدایش در محدودهی بم (باس) قرار داشت.
محمد نوری یکی از محبوبترین خوانندگان و هنرمندان موسیقی ایران است و بسیاری از علاقهمندان به موسیقی، او را با ترانههای ماندگاری مانند «جان مریم» و «ایران ایران» میشناسند. این هنرمند علاوه بر دستاوردهای مهم هنری و دانشگاهی، در سال ۱۳۸۵ نیز به عنوان چهرهای ماندگار در عرصه موسیقی برگزیده و تقدیر شد.
شروع فعالیت در نوجوانی
محمد نوری کار خوانندگی را از سالهای نوجوانی در دهه ۱۳۲۰ شروع کرد. در آن زمان، شعرهای تازهای بر روی آهنگهای رایج غربی و بعضی قطعات کلاسیک آوازی ساخته میشد و او با خواندن همین آثار پا به این عرصه گذاشت. یکی از کسانی که او را به این راه تشویق کرد، ناصر حسینی، افسر موسیقیدان ارتش ایران بود.
نوری دوران دبیرستان را در مدرسه فیروز بهرام گذراند. او علاوه بر تحصیل در رشته ادبیات انگلیسی و نمایش، نزد اسماعیل مهرتاش به یادگیری آواز ایرانی پرداخت. بعد از آن، دانش موسیقی، سلفژ و نوازندگی پیانو را نزد استادان برجستهای مانند سیروس شهردار، فریدون فرزانه و مصطفی کمال پورتراب در هنرستان عالی موسیقی فرا گرفت.
در ادامه، آواز کلاسیک را زیر نظر اولین باغچهبان و فاخره صبا آموخت و در خوانندگی خود از شیوه استادانی مانند حسین اصلانی و ناصر حسینی تأثیر پذیرفت. به تدریج توانست سبک ویژه و منحصربهفرد خود را پدید آورد؛ سبکی که به راحتی در هیچ یک از دستههای معمول مانند پاپ یا کلاسیک جای نمیگیرد. خود نوری میگوید شیوه خوانندگیاش از عمق و ظرافت کاری استادانی چون حسین اصلانی، ناصر حسینی و محمد سریر الهام گرفته است.
پس از انقلاب
محمد نوری پس از انقلاب اسلامی، پس از مدتی دوری از صحنه، در سال ۱۳۶۸ با انتشار آلبوم «در شب سرد زمستانی» به همراه فریبرز لاچینی و احمدرضا احمدی، دوباره کار هنری خود را آغاز کرد. این همکاری بعدها با آلبوم «آوازهای سرزمین خورشید» ادامه پیدا کرد.
او در سالهای بعد، با استفاده از دانش و آموزشهای آکادمیک خود، توانست دیدگاه و سبک شخصیای به آثارش ببخشد. با خواندن قطعات استادان پیشین، فضایی عمیق و فکورانه به خوانندگی خود داد. محمد نوری در طول پنج دهه فعالیت هنری، بیش از سیصد آواز مختلف اجرا کرد.
علاوه بر خوانندگی، او در نوشتن و ترجمه مقاله و نیز سرودن شعر برای ترانهها فعالیت داشت. در سالهای آخر زندگی، چندین کنسرت به نفع بیماران خاص برگزار کرد. از ترانههای معروف او با درونمایه میهنی میتوان به «جان مریم»، «شالیزار»، «واسونک»، «جمعه بازار» و «ایران» اشاره کرد.
سبک محمد نوری در خوانندگی و آهنگسازی
فریبرز لاچینی، آهنگساز و موسیقیدان، از نخستین باری میگوید که صدای محمد نوری را از رادیو در دهه چهل شنید. او در مورد شیوه خاص خوانندگی نوری اینگونه بیان کرده است:
از همان ابتدا، نوری سبک منحصربهفرد و دلنشینی داشت که بسیاری از جوانان و نوجوانان آن دوره، از جمله خودم، مجذوب صدایش شده بودند. در آن سالها، موسیقی پاپ تازه در حال گسترش در ایران بود و شمار خوانندگان فعال در این عرصه چندان زیاد نبود. در این فضا، نوری به دلیل اینکه به سراغ سبکهایی مانند جاز یا بلوز نرفته بود، تفاوت آشکاری با دیگران داشت.
نوری به زبان انگلیسی مسلط بود و برخلاف بسیاری از افراد، قطعات موسیقی غربی را گوش میداد و به خوبی با آنها آشنا بود. میتوان گفت تأثیرپذیری او از آثار اروپایی بیشتر از آثار آمریکایی بود. البته این فقط یک بخش از فعالیتهای هنری او محسوب میشد. آنچه به ترانههایش هویت میبخشید، ریشههای عمیق ایرانی او بود.
او با موسیقی ردیف دستگاهی ایران آشنا بود، روی موسیقی مناطق مختلف و فولکلور ایران کار کرده بود و همچنین شناخت گسترده و عمیقی از ادبیات کلاسیک و معاصر ایران، به ویژه شعر، داشت. همه این عوامل در کنار هم، چهرهای ویژه و منحصربهفرد از او ساخت.
علاوه بر اینها، نوری همیشه مشتاق یادگیری بود و نزد استادان مختلف در زمینه موسیقی و ادبیات درس خوانده و دانش بسیاری کسب کرده بود. از سوی دیگر، مطالعه فراوان او در حوزههای گوناگون هنری و فرهنگی، به آثارش غنای بیشتری میبخشید.
استاد محمد نوری با صدای خود به اشعار نیما رنگ و حال دیگری داد و گویی آنها را از سرزمین ساکت واژهها به قلمرو پرعظمت و پرتحرک آواها راهنمایی کرد. به یاد میآورم که نوری در کارش دقت و حساسیت زیادی داشت و گاهی برای ارائه بهترین تلفظ و لهجه در اجرای ترانه، ماهها وقت صرف میکرد.
درگذشت:
محمد نوری پس از سالها رویارویی با بیماری سرطان و با وجود وضعیت سلامتی دشوار، در شب نهم مردادماه سال ۱۳۸۹ در بیمارستان جم تهران چشم از جهان فروبست. پیکر او در قطعه هنرمندان بهشت زهرا آرام گرفت.