سوپرانو نام محدودهای از صدا در موسیقی و نوعی از صدای زیر و بلند در خوانندگی زنان است که در اپرا هم کاربرد دارد. این کلمه ریشه ایتالیایی دارد و از واژهی “Sopra” به معنی “بالا” گرفته شده است. در ادامه این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با این اصطلاح موسیقایی آشنا خواهید شد.
سوپرانو چیست؟
صدای سوپرانو، همانند بالاترین نت در آواز انسان است و اغلب نقشهای کلیدی در اپرا به این صدا سپرده میشود. دستهبندیهای مختلفی برای انواع صدا وجود دارد که بر اساس محدوده صوتی هر فرد تعیین میشود.
محدوده صوتی به فاصله بین پایینترین و بالاترین نتی گفته میشود که یک نفر میتواند بخواند.
به طور کلی، خوانندگان در شش گروه اصلی جای میگیرند:
سه گروه برای بانوان (آلتو، متسو سوپرانو و سوپرانو)
سه گروه برای آقایان (باس، باریتون، تنور)
علاوه بر این، صدای کودکان نیز در دستهای جداگانه قرار میگیرد.
سوپرانو عموماً به صدای زنان اشاره دارد، اما به صورت ویژه برای صداهایی مانند صدای پسران (Boy soprano) نیز به کار میرود. همچنین در نام برخی سازها که بالاترین صدا را در خانواده خود دارند، از واژه سوپرانو استفاده میشود. مانند: ساکسیوفون سوپرانو.
سوپرانو
به زیرترین و بالا ترین نوع صدا در خوانندگی زنان، سوپرانو میگویند. در میان محدودههای صدایی انسان، سوپرانو بالاترین فرکانس را دارد. این محدوده که تقریباً بین نتهای C4 تا C6 قرار میگیرد، نقش بسیار مهمی در موسیقی کلاسیک و اپرا ایفا میکند.
خود سوپرانو نیز به چند دستهی فرعی تقسیم میشود که هر کدام گسترهی صدایی کمی متفاوتی دارند.
بانوان ایرانی دارای صدای سوپرانو
در میان خوانندگان زن ایرانی، افرادی مانند دریا دادور، حمیرا و پری زنگنه دارای صدای سوپرانو هستند.
صدای سوپرانو به گروههای مختلفی مانند کلوراتو، غنایی، دراماتیک و مزو تقسیم میشود. کلوراتو سوپرانو معمولاً صدای بلند و رسایی دارد و در اجرای قطعاتی که تزئینات آوازی زیاد، حرکتهای سریع و تغییرات فراوان دارند، توانمند ظاهر میشود. این سبک اغلب به چابکی و انعطاف بالای صدا نیاز دارد. در اپرا، نقش قهرمان داستان (هروین) معمولاً با صدای کلوراتو سوپرانو اجرا میشود.
وسعت صوتی خواننده زن سوپرانو حدوداً از B3 و A3 شروع میشود و در بالاترین حد، یک سوپرانو معمولی باید بتواند به نتهای بالا مانند soprano C دست پیدا کند. صدای سوپرانو خود به چند دسته تقسیم میشود که به شرح زیر است:
۱- سوپرانوی کولوراتور که خود به دو دسته تقسیم میشود:
الف) سوپرانوی رنگینخوان (لیریک): این نوع صدای زنانه، چابک و سریع است و توانایی اجرای نتهای طولانی و پیچیده را به خوبی دارد. در اپرا، نقشهای فراوانی برای این گروه از خوانندگان نوشته شده است.
ب) سوپرانوی رنگینخوان (دراماتیک): این خوانندگان دارای بلندترین و پرحجمترین نوع صدای سوپرانو هستند. قدرت صدای آنها به حدی است که حتی میتوانند در برابر صدای یک ارکستر کامل نیز به وضوح شنیده شوند.
۲ – سوبرته :
خوانندههایی که صدای روشن و شفاف دارند. صدای آنها نرم و ظریف است. این صداها در اپرا معمولاً نقشهای طنز و خیالانگیز را میخوانند.
رنگ صدا: وقتی یک نت مشخص را ابتدا با یک ساز مینوازند و بعد همان نت را با ساز دیگری میزنند، این تفاوت در کیفیت صدا را «رنگ صدا» یا «تمبر» میگویند.
-۳ سوپرانوی لیریک :
صدایی گرم و شفاف که کیفیت و غنای کامل دارد و حتی میتواند جلوهای فراتر از یک ارکستر بزرگ از خود نشان دهد. در اپرا، نقشهای احساسی و غمگین معمولاً به این نوع صدا سپرده میشود. بر اساس توانایی و استعداد خوانندگی، این صدا را به دو گروه اصلی تقسیم میکنند:
الف) لایت لیریک: این نوع صدا باید با دقت بسیار بالا و توجه کامل به ویژگیهایش، برای نقشهای مناسب در اپرا انتخاب شود.
ب) فول لیریک: این صدا معمولاً پختهتر و رساتر از صدای لایت لیریک است. به همین دلیل، برای نقشهای ساده و سبک چندان مناسب نیست، بلکه برعکس، برای نقشهای سنگین و پیچیده اپرا گزینه بهتری محسوب میشود. همچنین به دلیل حجم و قدرت بالای صدا، میتواند در سالنهای بزرگ نیز به خوبی شنیده شود و تأثیر خود را حفظ کند.
۴ – سپینتو سوپرانو :
نوعی صدای اپران در موسیقی کلاسیک ایتالیا با نام “پوشِد لیـریک” شناخته میشود. این صدا، از نظر محدوده، از سوپرانو لیـریک بالاتر است و رنگ تیرهتر و غنیتری دارد. این ویژگی، آن را برای اجرای لحظات اوج نمایشی و احساسی در نقشهای اپرایی بسیار مناسب میسازد. همچنین، این صدا توانایی خوبی در اجرای تغییرات ناگهانی و ظریف در شدت و قدرت صدا (دینامیک) دارد.
۵ – دراماتیک سوپرانو :
صدایی نیرومند و نافذ که توانایی آن در خواندن از یک ارکستر کامل نیز فراتر میرود. معمولاً (هرچند نه همیشه) این صدا در مقایسه با دیگر انواع سوپرانو، دارای لطافت و ظرافت کمتری است و اغلب برای اجرای نقشهای غمانگیز، تراژیک و حماسی در اپرا به کار میرود.
۶ – واگنرین سوپرانو :
این نوع صدا را میتوان از نادرترین صداهای موجود به شمار آورد. صدایی قدرتمند و استوار که معمولاً به شخصیتهای زن افسانهای و قهرمان سپرده میشود. در طول دهها سال، شاید تنها یک یا دو نفر یافت شوند که دارای چنین کیفیت صوتی باشند.
متسوسوپرانو
در دستهبندی صداهای زنانه، رده دوم به صدای متسو سوپرانو تعلق دارد. این نوع صدا بیشتر برای اجرا در گروههای کر مناسب است تا برای ایفای نقشهای اصلی در اپرا. صدای متسو سوپرانو، یک صدای میانی برای خوانندگان زن محسوب میشود که هم با محدوده صدای آلتو و هم با محدوده صدای سوپرانو همپوشانی دارد. محدوده معمول این صدا از نت A3 تا نت A5 است. در بسیاری از موارد، خوانندگان سوپرانو بخشهای صوتیای را میخوانند که در اصل متعلق به محدوده متسو سوپرانو است، تا زمانی که تقسیمبندی دقیقتری بین بخشهای سوپرانو، متسو سوپرانو و آلتو انجام شود.