وقتی از سازهای معروف و محبوب صحبت میکنیم، بیشک نام پیانو در میان آنها دیده میشود. اما این ساز چطور به وجود آمد و چه کسی آن را ساخت؟ در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، با کریستوفوری؛ کسی که اولین پیانو را اختراع کرد، آشنا خواهید شد.
پیانو
همانطور که میدانید، پیانو یکی از سازهای کلاویهای و پرآوازهترین آنها به شمار میرود. صدای این ساز از ضربهی چکشهای کوچکی به سیمهای فلزی درون جعبهی چوبی آن پدید میآید. این چکشها با فشرده شدن کلیدهای ساز به حرکت درمیآیند. سیمهای پیانو به صفحهای به نام «صفحه صدا» وصل شدهاند که نقش آن، تقویت و غنیتر کردن صدای سیمهاست.
پیانو در میان سازهای معمول – به جز ارگ کلیسا – بیشترین گسترهی صوتی را دارد. این ساز در شکل کنونیاش معمولاً هشت اکتاو دارد و میتواند فرکانسهایی از حدود ۲۷ تا ۴۱۸۶ هرتز تولید کند. در مقایسه، ساز ویولن تنها حدود پنج اکتاو صدا تولید میکند و حتی بهترین خوانندهها هم فقط در محدودهی حدود سه اکتاو توانایی خواندن دارند.
کریستوفوری؛ مخترع اولین پیانو
بارتولومو کریستوفوری، فردی ایتالیایی، سازنده اولین پیانو شناخته میشود؛ البته دیگران نیز در این اختراع نقش داشتند. او که در سال ۱۶۵۵ به دنیا آمد و در سال ۱۷۳۱ درگذشت، در ابتدا نوعی پیانوی میزی ساخت. با استفاده از دانش خود درباره سازهای کلاویهای، توانست این ساز را به تدریج بهبود بخشد.
تاریخ دقیق ساخت نخستین پیانو هنوز مشخص نیست، اما پژوهشها نشان میدهد که در سال ۱۷۰۰، یک نمونه از آن در خانه یک خانواده ثروتمند دیده شده است. به همین دلیل گمان میرود که پیانو حدود سال ۱۶۹۸ برای اولین بار ساخته شده باشد. کریستوفوری سه پیانو از خود به جای گذاشته که هنوز موجودند و مربوط به سال ۱۷۲۰ هستند.
پیانوی ساخته شده توسط کریستوفوری کمی با پیانوهای امروزی تفاوت داشت. او در طراحی ساز خود کاری کرد که وقتی چکشها به سیمها برخورد میکنند، امکان ایجاد تغییرات بیشتر در شدت صدا فراهم شود.
کریستوفوری؛ سازنده نخستین پیانو
یک مرد ایتالیایی به نام بارتولومئو کریستوفوری، اولین ساز شبیه به پیانو را اختراع کرد. پیش از این، سازهایی مانند هارپسیکورد وجود داشتند که وقتی کلیدهایشان را فشار میدادید، صدا بلند یا آرام نمیشد. کریستوفوری میخواست سازی بسازد که نوازنده بتواند با نیرویی که به کلیدها وارد میکند، نتها را نرم یا قوی بنوازد.
او با طراحی یک مکانیسم جدید، کاری کرد که چکشها به سیمها ضربه بزنند و بلافاصله برگردند. این کار باعث میشد صدا بتواند ادامه پیدا کند و نوازنده کنترل بیشتری روی حال و هوای موسیقی خود داشته باشد. او این ساز جدید را “گراوی چمبالو کول پیانو ا فورته” نامید، که به معنی “هارپسیکوردی با صدای آرام و بلند” است. همین نام بعدها کوتاه شد و به “پیانو” معروف شد.
پیانو فورت
ساز اصلی که کریستوفوری ساخت، پیانو فورت نام داشت. در زبان ایتالیایی به آن clavicembalo col piano e forte میگفتند که یعنی هارپسیکوردی با صدای نرم و قوی. استفاده از نام پیانو از حدود سال ۱۷۳۲ بیشتر شد، چون در آن زمان تصمیم گرفتند نام پیانوفورت را کوتاه کنند. اگرچه حدود پنجاه سال زمان برد تا کلمه پیانو کاملاً رواج پیدا کند، اما وقتی این اتفاق افتاد، این نام برای همیشه ماندگار شد.
محبوبیت پیانو در اروپا
در اواخر قرن هجدهم، ساخت پیانو در کشورهای اروپایی بسیار رایج شد و هر کشوری که پیانو میساخت، سبک و طرح مخصوص به خود را داشت. پیانوهایی که در انگلستان ساخته میشدند، معمولاً مکانیسم سنگینتر و صدای پرحجمتری داشتند. در مقابل، پیانوهای اتریشی مکانیسم سبکتر و صدای نرمتر و ملایمتری تولید میکردند.
پیانوهای ساخت ونیز هم به خاطر قابهای چوبیشان بسیار محبوب بودند و چکشهای آنها از جنس چرم ساخته میشد. نکته جالب این است که ولفگانگ آمادئوس موتزارت، آهنگساز بزرگ، پیانوهای ونیزی را بیشتر دوست داشت؛ چون صدای آنها ظریفتر و لطیفتر از پیانوهای امروزی بود.