بیماری پارکینسون یکی از بیماری‌های مربوط به سیستم عصبی است که به تدریج پیشرفت می‌کند. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که گروهی از سلول‌های خاص در مغز که مسئول تولید یک ماده شیمیایی به نام دوپامین هستند، آسیب می‌بینند یا از بین می‌روند. دوپامین نقش بسیار مهمی در کنترل و هماهنگی حرکات بدن دارد.
وقتی این سلول‌ها آسیب ببینند، سطح دوپامین در مغز کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه، علائم بیماری پارکینسون به تدریج خود را نشان می‌دهند.
**نشانه‌های اصلی بیماری**
چهار علامت اصلی وجود دارد که پزشکان برای تشخیص بیماری به آن‌ها توجه می‌کنند:
* **لرزش بدن:** این لرزش معمولاً در حالت استراحت دیده می‌شود و بیشتر دست‌ها یا پاها را درگیر می‌کند. گاهی اوقات ممکن است چانه یا لب‌ها نیز بلرزند. این لرزش اغلب وقتی فرد شروع به حرکت می‌کند، کمتر می‌شود.
* **کند شدن حرکات:** فرد برای انجام کارهای روزمره مانند بلند شدن از صندلی، راه رفتن یا لباس پوشیدن به زمان بیشتری نیاز دارد. حرکات بدن کند و سخت به نظر می‌رسند.
* **سفتی عضلات:** عضلات بدن سفت و منقبض می‌شوند که این حالت می‌تواند باعث احساس درد یا محدودیت در دامنه حرکتی مفاصل شود.
* **عدم تعادل:** فرد در حفظ تعادل خود مشکل پیدا می‌کند و ممکن است حالت قوزکرده به خود بگیرد. این موضوع خطر زمین خوردن را افزایش می‌دهد.
**سایر نشانه‌های همراه**
علاوه بر این موارد، افراد مبتلا ممکن است با مشکلات دیگری نیز روبرو شوند، مانند:
* تغییر در حالت چهره (کم‌حالتی صورت)
* نوسانات خلقی
* مشکلات خواب
* خستگی زیاد
* تغییر در دستخط (کوچک و فشرده نوشتن)
به یاد داشته باشید که این بیماری برای هر فردی می‌تواند به شکل متفاوتی ظاهر شود و شدت علائم نیز از شخصی به شخص دیگر فرق می‌کند.
بیماری پارکینسون چیست؟
بیماری پارکینسون که به انگلیسی Parkinson’s Disease یا به اختصار PD نامیده می‌شود، یک نوع بیماری عصبی است که باعث لرزش غیرارادی بدن، به ویژه در حالت آرامش و استراحت می‌شود. این بیماری نخستین بار در سال ۱۸۱۷ توسط پزشک انگلیسی، دکتر جیمز پارکینسون شناسایی شد و به همین دلیل به نام او شناخته می‌شود. در ادامه بیشتر با این بیماری آشنا خواهیم شد.
این بیماری معمولاً به شکل لرزش در هنگام استراحت بروز پیدا می‌کند و بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود، با این حال ممکن است جوانان نیز به آن مبتلا شوند. میزان شیوع پارکینسون در نقاط مختلف جهان تقریباً یکسان است و منطقه جغرافیایی تأثیر چندانی بر تعداد مبتلایان ندارد.
به طور کلی، بیماری پارکینسون در نتیجه کاهش و از بین رفتن سلول‌های عصبی خاصی در مغز ایجاد می‌شود که مسئول تولید ماده‌ای به نام دوپامین هستند. دوپامین یک پیام‌رسان شیمیایی در سیستم عصبی است. وقتی مقدار دوپامین کم شود، تعادل شیمیایی مغز به هم می‌ریزد و ماده دیگری به نام استیل کولین نسبت به دوپامین افزایش می‌یابد. این عدم تعادل در بخش‌های عمقی مغز باعث بروز نشانه‌های اصلی بیماری مانند لرزش، سفت شدن عضلات و کندی در حرکات بدن می‌شود.
علائم بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون در هر فرد به شکل متفاوتی خود را نشان می‌دهد و با گذشت زمان و پیشرفت بیماری، این علائم نیز تغییر می‌کنند. حتی ممکن است یک علامت که در مراحل اولیه در یک بیمار دیده می‌شود، در فرد دیگری حتی در مرحله پیشرفته بیماری هم وجود نداشته باشد. این بیماری دو دسته علامت دارد: علائم حرکتی و علائم غیرحرکتی. از مهم‌ترین نشانه‌های آن می‌توان به این موارد اشاره کرد:
⇐ لرزش که معمولاً در دست‌ها و بازوها دیده می‌شود و گاهی پاها را نیز درگیر می‌کند
⇐ سفت شدن و گرفتگی ماهیچه‌ها
⇐ کند شدن حرکات بدن
⇐ مشکل در حفظ تعادل یا سختی در راه رفتن
پارکینسون معمولاً با درگیری عضلات شروع می‌شود و به تدریج ممکن است به مشکلاتی مانند سختی در بلع یا یبوست منجر شود. در مراحل بعدی، امکان دارد بیمار در صحبت کردن دچار مشکل شود یا نتواند کلمات را به راحتی ادا کند. همچنین برخی از افراد ممکن است به اختلالات حافظه و تفکر (زوال عقل) مبتلا شوند. به طور معمول، نخستین نشانه‌های این بیماری در بازه سنی ۵۰ تا ۶۰ سالگی ظاهر می‌شود، اما گاهی ممکن است زودتر هم آغاز شود.
لرزش
لرزش دست معمولاً اولین و شناخته‌شده‌ترین علامت بیماری پارکینسون است که هم خود فرد و هم اطرافیانش را متوجه وجود مشکل می‌کند. با این حال، باید توجه داشت که همه‌ی بیماران پارکینسونی لرزش را تجربه نمی‌کنند. همچنین، هر لرزشی به معنای ابتلا به پارکینسون نیست.
در پارکینسون، معمولاً لرزش فقط در یک دست یا پا، یا یک سمت بدن دیده می‌شود. این لرزش در زمان بیداری بیشتر است و هنگام خواب کاهش پیدا می‌کند. گاهی اوقات لرزش در قسمت‌هایی مانند چانه، لب‌ها و زبان نیز مشاهده می‌شود.
با گذشت زمان و پیشرفت بیماری، ممکن است لرزش به هر دو طرف بدن گسترش یابد، اما در بسیاری از بیماران همچنان در یک سمت باقی می‌ماند. استرس و خستگی جسمی می‌توانند لرزش را بیشتر کنند، در حالی که خواب، آرامش و فعالیت‌های سبک معمولاً آن را کم کرده یا حتی متوقف می‌کنند.
با وجودی که لرزش از نشانه‌های شایع پارکینسون است، اما همه‌ی لرزش‌ها به این بیماری مربوط نیستند. برخلاف لرزش پارکینسون که با حرکت دادن دست یا بدن کمتر می‌شود، لرزش‌های ناشی از بیماری‌های دیگر با حرکت بیشتر می‌شوند.
شایع‌ترین نوع لرزش غیرپارکینسونی، “لرزش ضروری” نام دارد. این بیماری معمولاً قابل درمان است، ولی اغلب با پارکینسون اشتباه گرفته می‌شود.
سایر علائم شایع این بیماری
◊ سفت شدن و درد عضلات
یکی از معمول‌ترین نشانه‌های ابتدایی این بیماری، کم شدن حرکت طبیعی بازو در یک طرف بدن هنگام راه رفتن است. این حالت به دلیل سفت شدن ماهیچه‌ها ایجاد می‌شود. ممکن است سفتی و انقباض در ماهیچه‌های پا، صورت، گردن یا بخش‌های دیگر بدن هم دیده شود که باعث احساس درد و خستگی می‌گردد.
◊ کندی حرکت
وقتی فردی بعد از مدتی استراحت می‌خواهد حرکت را شروع کند، معمولاً این حرکت بسیار آرام و کند انجام می‌شود. به عنوان نمونه، ممکن است فردی که به این بیماری مبتلا است، برای بلند شدن از روی صندلی یا بیرون آمدن از تخت، با دشواری زیادی روبرو شود.
◊ ضعف عضلات صورت و گلو
ممکن است شخص در حرف زدن و خوردن غذا با دشواری روبرو شود. همچنین به خاطر ضعیف بودن ماهیچه‌های گلو، گاهی اوقات امکان دارد دچار احساس خفگی، سرفه یا ناتوانی در کنترل بزاق دهان شود.
صحبت کردن فرد ممکن است با مکث‌های زیاد و یکنواخت شود. ضعف عضلات صورت نیز باعث می‌شود بیمار نتواند احساساتش را به درستی با چهره‌اش نشان دهد. به این حالت که صورت حالتی بی‌احساس و ثابت پیدا می‌کند، در اصطلاح “ماسک پارکینسون” گفته می‌شود.
◊ عدم تعادل و بروز مشکل در راه رفتن
فردی که به این بیماری مبتلاست، معمولاً هنگام راه رفتن قدم‌های کوچک و فشرده برمی‌دارد و در حالت قوزکرده حرکت می‌کند. همچنین چرخش بدن به طرفین برایش دشوار است. معمولاً فرد مبتلا به پارکینسون در حفظ تعادل خود مشکل دارد، اما این مشکل اغلب تا مدتی پس از شروع بیماری ظاهر نمی‌شود.
◊ در جا خشک شدن
گاهی فرد به طور ناگهانی و برای مدت کوتاهی قادر به حرکت نیست و در جای خود ثابت می‌ماند. این حالت که به آن “یخ زدن” یا “در جا خشک شدن” می‌گویند، بیشتر هنگام راه رفتن اتفاق می‌افتد.
بسیاری از بیماران پارکینسون، نشانه‌های بیماری را فقط در یک طرف بدن خود احساس می‌کنند و این علائم به طرف دیگر بدن آن‌ها منتقل نمی‌شود.
علائم غیرحرکتی
بیماری پارکینسون علاوه بر مشکلات حرکتی، نشانه‌های دیگری نیز دارد که سایر بخش‌های بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این علائم شامل مشکلات گوارشی مانند یبوست، اختلالات خواب و همچنین ایجاد حالت‌های افسردگی می‌شود.
درمان پارکینسون
در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد؛ اما از داروهایی مانند لوودوپا، آمانتادین، بی‌پریدن و سلژیلین برای کنترل علائم و بهبود شرایط بیمار استفاده می‌شود. در برخی موارد نیز عمل جراحی توصیه می‌گردد. همچنین کاردرمانی و فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در جلوگیری از پیشرفت بیماری و حفظ توانایی‌های فرد دارند.
بر اساس پژوهش‌های جدید، مصرف مواد غذایی حاوی نیکوتین مانند فلفل و گوجه‌فرنگی می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد. گروهی از پژوهشگران آمریکایی به این نتیجه رسیده‌اند که حتی مقدار کم نیکوتین موجود در این خوراکی‌ها نیز ممکن است در پیشگیری از بیماری مؤثر باشد.
دکتر «سوزانسیرلس نیلسن» و همکارانش در دانشگاه واشینگتن در سیاتل، مطالعه‌ای روی ۴۹۰ نفر که به تازگی بیماری آن‌ها تشخیص داده شده بود، انجام دادند. آن‌ها همچنین ۶۵۴ فرد سالم را نیز به عنوان گروه مقایسه مورد بررسی قرار دادند. در این تحقیق، از همه شرکت‌کنندگان پرسشنامه‌ای درباره عادات غذایی و مصرف دخانیات تکمیل شد.
نتایج نشان داد که مصرف سبزیجات به طور کلی تأثیر خاصی روی کاهش خطر بیماری ندارد، اما خوردن گیاهان خانواده‌ی سولاناسه — که برخی از آن‌ها حاوی نیکوتین هستند — با کاهش خطر ابتلا به بیماری همراه است. در بین این مواد، فلفل بیشترین تأثیر را نشان داده است.
جالب این که سیگار و قلیان نیز به دلیل داشتن نیکوتین زیاد می‌توانند در پیشگیری از بیماری نقش داشته باشند، اما به دلیل عوارض خطرناک و بیماری‌زایی این دخانیات، استفاده از آن‌ها به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
در آزمایشی دیگر مشخص شده که استفاده از گرمای نمک دریایی روی بدن می‌تواند به بهبود علائم کمک کند. در این روش ۷۰ نفر از شرکت‌کنندگان بهبود قابل توجهی را تجربه کردند. امروزه استفاده از این نوع گرمادرمانی رو به افزایش است.
به تازگی نیز محققان بیمارستان مک‌لین در آمریکا با استفاده از داروهای درمان مالاریا، توانسته‌اند روند پیشرفت این بیماری را متوقف کنند. آن‌ها دریافتند مغز دارای گیرنده‌ای پروتئینی به نام Nurr1 است که از سلول‌های تولیدکننده دوپامین محافظت می‌کند. دو داروی مخصوص مالاریا که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تأیید شده‌اند، دقیقاً همین گیرنده را هدف قرار می‌دهند.
در واقع، ماده‌ای به نام دوپامین در مغز مسئول انتقال پیام‌های عصبی به عضلات است و این داروها به تسهیل این فرایند کمک می‌کنند.