حتماً! در ادامه یک متن بازنویسی‌شده، ساده و منحصربه‌فرد درباره پوکی استخوان و دلایل به وجود آمدن آن آورده شده است:
**پوکی استخوان چیست و چرا ایجاد می‌شود؟**
پوکی استخوان یک بیماری است که در آن استخوان‌های بدن ضعیف و شکننده می‌شوند. در این حالت، استخوان‌ها تراکم خود را از دست می‌دهند و حتی یک ضربه کوچک یا زمین خوردن ساده می‌تواند باعث شکستگی آن‌ها شود.
به زبان ساده، استخوان‌های سالم مانند یک اسفنج محکم و پر هستند، اما در بیماری پوکی استخوان، سوراخ‌های داخل این اسفنج بزرگ و بزرگ‌تر می‌شوند و از استحکام آن کم می‌کنند.
**چه عواملی باعث پوکی استخوان می‌شوند؟**
دلایل مختلفی می‌توانند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
* **افزایش سن:** با بالا رفتن سن، بدن به طور طبیعی مقداری از تراکم استخوان را از دست می‌دهد. این روند معمولاً بعد از ۳۵ سالگی شروع می‌شود.
* **کمبود مواد مغذی:** اگر بدن به اندازه کافی کلسیم و ویتامین D دریافت نکند، استخوان‌ها مواد اولیه لازم برای محکم ماندن را ندارند. کلسیم مانند آجرهای ساختمان استخوان است و ویتامین D هم به جذب بهتر کلسیم کمک می‌کند.
* **تغییرات هورمونی:** در بانوان، کاهش سطح هورمون استروژن پس از یائسگی یکی از دلایل اصلی پوکی استخوان است. در آقایان نیز کاهش هورمون تستوسترون می‌تواند باعث ضعف استخوان‌ها شود.
* **سبک زندگی کم‌تحرک:** ورزش نکردن و نشستن‌های طولانی‌مدت، استخوان‌ها را ضعیف می‌کند. فعالیت بدنی به قوی‌تر شدن استخوان‌ها کمک می‌کند.
* **سیگار و مصرف الکل:** این دو عادت مضر، به طور مستقیم به سلامت استخوان‌ها آسیب می‌رسانند و روند از دست دادن تراکم استخوان را سریع‌تر می‌کنند.
* **سابقه خانوادگی و ژنتیک:** اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده (مانند پدر یا مادر) به این بیماری مبتلا باشد، احتمال ابتلای فرد نیز بیشتر می‌شود.
* **مصرف برخی داروها:** مصرف طولانی‌مدت بعضی داروها مانند کورتون می‌تواند عوارضی داشته باشد که یکی از آن‌ها پوکی استخوان است.
در نتیجه، پوکی استخوان اغلب نتیجه ترکیبی از عوامل مختلف است و با شناخت این دلایل می‌توان برای پیشگیری از آن اقدامات لازم را انجام داد.
پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان که با نام علمی استئوپروز شناخته می‌شود، یک بیماری مربوط به استخوان‌هاست و بیشتر در سنین بالا دیده می‌شود. در این بیماری، استحکام استخوان‌ها کم می‌شود و احتمال شکستگی آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. پزشکان معمولاً بعد از یک شکستگی ناگهانی یا با انجام آزمایش تراکم استخوان، این بیماری را تشخیص می‌دهند. در ادامه بیشتر با این بیماری و دلایل ایجاد آن آشنا خواهید شد.
عکس‌های رادیوگرافی می‌توانند شکستگی‌های ستون فقرات را نشان دهند، اما در این عکس‌ها، کاهش چگالی استخوان تا زمانی که حدود ۳۰٪ از استخوان از بین نرود، قابل مشاهده نیست. به همین دلیل، رادیوگرافی روش مناسبی برای تشخیص پوکی استخوان نیست؛ زیرا میزان نفوذ اشعه در فیلم عکاسی بر کیفیت تصویر تأثیر می‌گذارد. در نتیجه، تشخیص قطعی پوکی استخوان معمولاً از طریق آزمایش سنجش تراکم مواد معدنی استخوان انجام می‌شود.
عوامل موثر بر پوکی استخوان
برخی افراد بیشتر از دیگران در معرض پوکی استخوان قرار دارند. میزان سفتی و محکمی استخوان‌ها به عوامل مختلفی مانند ژنتیک و سبک زندگی بستگی دارد. معمولاً استخوان‌های مردان از نظر تراکم، قوی‌تر از استخوان‌های زنان است، به همین دلیل زنان بیشتر از مردان به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند. همچنین این مشکل در افرادی که لاغر هستند یا در خانواده‌ی نزدیک خود سابقه‌ی این بیماری را دارند، شایع‌تر است.
مهم‌ترین عواملی که باعث بروز پوکی استخوان می‌شوند عبارتند از:
⇐ پیری
استخوان‌های ما بافتی زنده و پویا هستند که درون آن‌ها سلول‌های مختلفی در حال فعالیت می‌باشند. برخی از این سلول‌ها که به آن‌ها استئوبلاست می‌گویند، پیوسته در حال ساختن بافت جدید استخوانی هستند. در مقابل، سلول‌های دیگری به نام استئوکلاست، بخش‌های قدیمی استخوان را تجزیه و جذب می‌کنند. در نتیجه، استخوان‌های بدن ما به طور دائم در حال نو شدن هستند؛ بخش‌های کهنه جذب شده و با مواد تازه جایگزین می‌شوند.
در دوران جوانی، سرعت ساخت استخوان بیشتر از جذب آن است. اما تقریباً پس از ۳۵ سالگی، این روند برعکس می‌شود؛ یعنی مواد معدنی که از استخوان برداشته می‌شوند، کامل جایگزین نمی‌گردند. این امر به تدریج باعث می‌شود که هم حجم و هم استحکام استخوان‌ها کاهش پیدا کند.
با گذشت سن و پس از دوره جوانی، مقدار کل استخوان‌های بدن کم می‌شود و در نتیجه خطر شکستگی افزایش می‌یابد. این روند در دوران یائسگی با سرعت بسیار بیشتری پیش می‌رود، تا جایی که زنان در دهه اول پس از یائسگی ممکن است حدود نیمی از تراکم استخوانی خود را از دست بدهند.
⇐ ژنتیک
برخی افراد بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند. به طور مثال، اگر در خانواده‌ی شما سابقه شکستگی استخوان وجود داشته باشد، اگر لاغر هستید یا پوست بسیار روشنی دارید، احتمال ابتلای شما به این بیماری بیشتر است. همچنین به طور کلی، استخوان‌های افراد با نژاد آفریقایی محکم‌تر از استخوان‌های افراد با نژاد سفید است.
⇐ تغذیه
کمبود کلسیم و ویتامین دی در برنامه غذایی روزانه می‌تواند به مرور زمان باعث ضعیف و شکننده شدن استخوان‌ها شود.
⇐ عادات
افرادی که شغلشان به گونه‌ای است که بیشتر ساعت روز را پشت میز می‌نشینند و تحرک بدنی کمی دارند، همچنین کسانی که به مصرف سیگار یا نوشیدنی‌های الکلی عادت کرده‌اند، بیشتر از دیگران در معرض خطر پوکی استخوان قرار می‌گیرند.
⇐ دارو
مصرف برخی داروها مانند کورتیکوستروئیدها، هپارین و فنی‌توئین می‌تواند باعث بروز پوکی استخوان شود. همچنین افرادی که به دلیل بیماری سرطان تحت درمان با شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان هستند.
⇐ بیماری ها
در شرایط پزشکی زیر، خطر بروز پوکی استخوان افزایش می‌یابد:
– مشکلات گوارشی که جذب مواد غذایی را با اختلال مواجه می‌کنند؛ مانند بیماری سلیاک، بیماری‌های التهابی روده و حساسیت به لاکتوز
– کاهش سطح هورمون تستوسترون در آقایان
– ابتلا به بیماری‌های طولانی‌مدت مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس یا نارسایی کبد
– کم‌کاری غده تیروئید
– بی‌حرکتی طولانی‌مدت، مثلاً پس از سکته مغزی
– پرکاری غده پاراتیروئید
– سرطان پستان در خانم‌ها و سرطان پروستات در آقایان
– اختلال بی‌اشتهایی عصبی
– استفاده از داروهای درمان‌کننده پوکی استخوان
درمان پوکی استخوان
داروهای تجویزی قوی‌ترین روش برای متوقف کردن تحلیل رفتن استخوان‌ها هستند. انواع داروهایی که برای درمان پوکی استخوان به کار می‌روند عبارت‌اند از:
بیوفسفونات‌ها پرکاربردترین داروها برای این بیماری هستند. انواع مختلف آن شامل این موارد است:
۱. الندرونات (فوزاماکس): این دارو به صورت خوراکی است و معمولاً هفته‌ای یک بار مصرف می‌شود.
۲. ایباندرونات (بونیوا): به شکل قرص ماهیانه استفاده می‌شود یا به صورت تزریق وریدی، چهار بار در سال تجویز می‌گردد.
۳. ریسدرونات (اکتونل): این دارو در دوزهای روزانه، هفتگی، هر دو ماه یک بار یا ماهی یک بار موجود است.
۴. اسید زولدرونیک (رکلاست): به صورت تزریق وریدی، هر یک یا دو سال یک بار تزریق می‌شود.
عوارض جانبی این داروهای ضد پوکی استخوان ممکن است شامل سوزش سر معده، حالت تهوع و درد معده باشد. در موارد کمیاب، این داروها می‌توانند به استخوان فک آسیب برسانند. این عارضه نادر معمولاً در اثر مصرف طولانی‌مدت یا دوز بالای بیوفسفونات‌ها رخ می‌دهد.
دنوسوماب (پرولیا) نوعی پادتن است که با پروتئینی در بدن که در فرآیند تحلیل استخوان نقش دارد، واکنش نشان می‌دهد. این دارو در کاهش سرعت تحلیل استخوان و حفظ تراکم استخوان مؤثر است. دنوسوماب هر شش ماه یک بار به صورت تزریقی برای درمان پوکی استخوان استفاده می‌شود. عوارض جانبی آن ممکن است شامل قرمزی پوست، سفتی عضلات، درد یا گرفتگی عضلانی، خستگی شدید و تعریق زیاد باشد. در موارد بسیار نادر، این دارو ممکن است باعث شکستگی استخوان شود.
منابع غذایی دارای کلسیم
وقتی صحبت از کلسیم می‌شود، بیشتر افراد به یاد شیر و لبنیات می‌افتند. اگرچه شیر و فرآورده‌های لبنی منابع بسیار خوبی برای کلسیم هستند، اما تنها راه دریافت آن محسوب نمی‌شوند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید طیف گسترده‌ای از خوراکی‌های گیاهی و حیوانی – از جمله سبزیجات، ماهی، مغزها و حبوبات – نیز حاوی کلسیم هستند.
در ادامه ۱۰ ماده غذایی سرشار از کلسیم معرفی شده‌اند:
– ماهی ساردین (کنسرو شده با استخوان) – یک فنجان: ۵۶۹ میلی‌گرم (۵۷ درصد نیاز روزانه)
– ماست یا کفیر – یک فنجان: ۴۸۸ میلی‌گرم (۴۹ درصد نیاز روزانه)
– شیر خام (پروتئین آب پنیر که از شیر گرفته می‌شود) – یک فنجان: ۳۰۰ میلی‌گرم (۳۰ درصد نیاز روزانه)
– پنیر – ۳۰ گرم: ۲۰۲ میلی‌گرم (۲۰ درصد نیاز روزانه)
– کلم (خام) – یک فنجان: ۹۰/۵ میلی‌گرم (۹ درصد نیاز روزانه)
– بامیه (خام) – یک فنجان: ۸۱ میلی‌گرم (۸ درصد نیاز روزانه)
– کلم بوک چوی – یک فنجان: ۷۴ میلی‌گرم (۷ درصد نیاز روزانه)
– بادام – ۳۰ گرم: ۷۳/۹ میلی‌گرم (۷ درصد نیاز روزانه)
– کلم بروکلی (خام) – یک فنجان: ۴۲/۸ میلی‌گرم (۴ درصد نیاز روزانه)
– آب تره – یک فنجان: ۴۱ میلی‌گرم (۴ درصد نیاز روزانه)
منابع غذایی دارای فسفر
خوراکی‌هایی که فسفر زیادی دارند شامل این موارد می‌شوند:
* لوبیای سویا
* دانه کتان
* عدس
* لوبیا سفید
* بلغور جو
* لوبیا پینتو
* دانه کینوآ
* پنیر سوئیسی
* ماهی ساردین
* نخود
اطلاعات بیشتر: درمان جوش و ترمیم استخوان شکسته
منابع: ویکی‌پدیا – دکترسلام – ایران ارتوپد