تحقیق در مورد خانه های خشتی و آجری و تفاوتشان

خانه‌های آجری و خشتی چه فرقی با هم دارند؟

هر دو نوع خانه از گذشته تا امروز ساخته می‌شوند، اما مواد اولیه و روش ساخت آن‌ها متفاوت است.

خانه‌های خشتی از خشت ساخته می‌شوند. خشت را با مخلوط کردن خاک رس، کاه و آب درست می‌کنند و سپس آن را در قالب می‌ریزند و در آفتاب خشک می‌کنند. این خانه‌ها معمولاً در مناطق گرم و خشک بهتر دوام می‌آورند، چون خشت خاصیت عایق‌بندی خوبی دارد و داخل خانه را در تابستان خنک و در زمستان گرم نگه می‌دارد. با این حال، این خانه‌ها در برابر باران و رطوبت مقاومت کمتری دارند و اگر خوب نگهداری نشوند، ممکن است آسیب ببینند.

در مقابل، خانه‌های آجری از آجر ساخته می‌شوند. آجر با پختن خاک رس در کوره با حرارت بسیار بالا تولید می‌شود. این فرآیند، آجر را محکم‌تر و بادوام‌تر می‌کند. خانه‌های آجری در برابر باران، باد و رطوبت مقاومت خیلی بیشتری دارند و معمولاً طول عمر بالاتری هم دارند. البته ساخت آن‌ها هزینه بیشتری دارد و ممکن است در مقایسه با خانه‌های خشتی، عایق‌بندی حرارتی کمتری داشته باشند.

به طور خلاصه، خانه‌های خشتی معمولاً سنتی‌تر، با هزینه کمتر و عایق‌بندی بهتر هستند، اما در برابر آب ضعیف‌ترند. خانه‌های آجری محکم‌تر، بادوام‌تر و مقاوم‌تر در برابر عوامل جوی هستند، اما ساخت آن‌ها پرهزینه‌تر است.

در گذشته، انسان‌ها برای درست کردن خانه، از چیزهایی استفاده می‌کردند که در محیط اطرافشان پیدا می‌شد. یعنی نوع موادی که برای ساختن خانه به کار می‌رفت، کاملاً به منابع طبیعی همان منطقه بستگی داشت. به همین دلیل در مناطق جنگلی، خانه‌ها را از چوب می‌ساختند، در مناطق کوهستانی از سنگ و در بیابان‌ها از خشت و گل.

طبیعتاً استحکام این خانه‌ها در برابر بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، توفان و ریزش کوه، با هم فرق داشت. خسارت‌هایی که این حوادث به سکونتگاه‌های مردم وارد می‌کرد، باعث شد بشر به فکر تولید مصالح ساختمانی بادوام‌تر و مقاوم‌تر بیفتد.

امروزه اگرچه شکل و شمایل مصالح ساختمانی عوض شده، اما مواد اولیه آن‌ها همچنان از طبیعت گرفته می‌شود؛ مانند خاک، سنگ و چوب. با این تفاوت که این مواد را طی فرآیندهایی تغییر می‌دهند تا مصالحی مقاوم‌تر، زیباتر و متناسب با سلیقه‌های گوناگون به دست آید.

روش تهیه خشت و آجر

خشت از مخلوط خاک و آب ساخته می‌شود. برای این کار، گل را در قالب‌های مخصوص می‌ریزند و آن را در آفتاب قرار می‌دهند تا خشک شود. به خشت خشک‌شده، خشت خام می‌گویند. مشکل خشت خام این است که اگر در معرض رطوبت قرار بگیرد، آسیب می‌بیند و از بین می‌رود. برای حل این مشکل، خشت را در کوره حرارت می‌دهند و می‌پزند. به خشت پخته‌شده، آجر گفته می‌شود.

برای اینکه خشت محکم‌تر شود، به خاک رس آن موادی اضافه می‌کنند که معمولاً در همان منطقه پیدا می‌شود. این مواد می‌توانند شامل کاه، تکه‌های ریز سنگ، خاکستر، موی بز، پشم شتر، پوست برنج، ساقه‌های خشک برنج، فضولات حیوانی، ریشه برخی گیاهان و الیاف درخت خرما باشند.

میزان مقاومت هرکدام از این ترکیب‌ها در برابر انقباض و انبساط، رطوبت و لرزه‌های شدید، با هم فرق دارد. به همین دلیل، کارشناسان در هر منطقه با توجه به آب‌وهوا، شرایط جغرافیایی و اندازه ساختمانی که قرار است ساخته شود، مناسب‌ترین ترکیب را انتخاب می‌کنند.

خانه های خشتی

خانه‌های گِلی بیشتر در جاهای گرم و خشک مثل بیابان‌ها دیده می‌شوند. استفاده از خشت برای ساخت این خانه‌ها در چنین مناطقی بسیار مقرون به صرفه است، چون خاک لازم برای درست کردن خشت به راحتی در دسترس است و از طرفی، به خاطر کم بودن رطوبت هوا، این خانه‌ها سال‌های طولانی پایدار می‌مانند.
البته با دانش امروزی می‌توان این خانه‌ها را در مناطق مرطوب هم ساخت، به شرطی که پایه‌ها را در برابر نفوذ رطوبت مقاوم کنند.
اگر خانه‌های خشتی توسط معماران ماهر ساخته شوند، نه تنها در برابر رطوبت مقاوم می‌شوند، بلکه می‌توانند در برابر زمین لرزه‌های خفیف نیز مقاومت خوبی داشته باشند.
معماران این خانه‌ها هنگام کار، پس از پاک کردن گرد و غبار از روی خشت، با پارچه‌ای مرطوب سطح آن را نمدار می‌کنند و سپس ملات را با دقت به آن می‌چسبانند. همچنین یک پوشش مناسب روی دیوارهای بیرونی می‌کشند تا استحکام بنا بیشتر شود.
خانه‌های خشتی قدیمی معمولاً دارای سقف گنبدی شکل، آشپزخانه، اتاق‌های متعدد، حیاط، حوض آب، راهروی ورودی، هشتی، راهپله‌ای به پشت بام و طاقچه‌هایی در دیوارها برای گذاشتن چیزهایی مثل آینه، شمعدان و وسایل تزئینی هستند. نمونه‌های زیبا و محکمی از این خانه‌ها در شهرهایی مثل کرمان و یزد وجود دارد که هنوز هم قابل سکونت هستند.
یکی از مزیت‌های مهم خانه‌های خشتی، عایق بودن دیوارهای آن‌ها در برابر سرما و گرماست.
این دیوارها معمولاً بسیار کلفت هستند، چون در گذشته خشت‌ها در اندازه‌های چهل در چهل ساخته می‌شدند و امروزه در ابعاد کوچک‌تری مثل بیست در بیست یا بیست در سی تهیه می‌شوند. اگرچه این دیوارهای ضخیم فضای زیادی می‌گیرند، اما در تابستان از ورود گرما و در زمستان از نفوذ سرما به داخل خانه جلوگیری می‌کنند و زندگی در شرایط سخت کویر را ممکن می‌سازند.
از ویژگی‌های جالب دیگر این خانه‌ها این است که معمولاً دو یا سه پله پایین‌تر از سطح کوچه ساخته می‌شدند. این طراحی، به همراه سقف گنبدی و بادگیرهایی که روی سقف نصب می‌شد، باعث خنک‌تر شدن فضای خانه در تابستان می‌شد.
امروزه با وجود مصالح ساختمانی مختلف، هیچ‌کدام به اندازه خشت نتوانسته‌اند در برابر سرمای شدید زمستان و گرمای طاقت‌فرسای تابستان در کویر از ساکنان خانه محافظت کنند.
البته خانه‌های خشتی یک نقطه ضعف مهم دارند: نفوذ رطوبت. اگر روی دیوارهای بیرونی پوشش مناسبی کشیده نشود، باران و برف به سرعت به بدنه ساختمان نفوذ می‌کند. رطوبت باعث می‌شود دانه‌های خاک متورم شده و از هم جدا شوند و در نتیجه پیوند بین اجزای خشت از بین برود.
رطوبت همچنین موجب ترک خوردن دیوارها، فرسوده شدن اسکلت خانه و در نهایت ضعیف شدن آن در برابر فشارها و تخریب ساختمان می‌شود.
امروزه در شهرها به دلیل افزایش جمعیت، گرانی زمین و این که خانه‌های خشتی معمولاً بیش از یک طبقه ندارند، ساخت آن‌ها کمتر رواج دارد. اما در روستاها که دسترسی به مصالح ساختمانی دیگر سخت است و معمولاً فضای کافی برای ساخت خانه وجود دارد، هنوز هم از خانه‌های خشتی استفاده می‌شود.

خانه های آجری

آجر در واقع از پختن خاک رس به دست می‌آید. اندازه آن از خشت کوچک‌تر است و با کمک ماسه، سیمان و آب می‌توان آجرها را به هم چسباند. از آجر برای ساخت سازه‌های قوسی و منحنی شکل هم استفاده می‌شود. این مصالح در برابر آتش و فرسایش مقاوم است و توانایی ذخیره‌ی گرما را نیز دارد.

ساختمان‌های آجری معمولاً در چهار طبقه یا کمتر ساخته می‌شوند. دیوارهای آنها نازک است و به همین دلیل دو مشکل اصلی دارند: اول اینکه استحکام کمی در برابر زلزله دارند و دوم اینکه عایق خوبی برای جلوگیری از نفوذ سرما، گرما و صدا نیستند.

خوشبختانه امروزه معماران و مهندسان با به کارگیری روش‌های علمی و مطمئن، مقاومت این خانه‌ها را افزایش داده‌اند و باعث شده‌اند ساکنان آنها با آسودگی بیشتری زندگی کنند.

تفاوت خانه‌های خشتی و آجری

می‌توان تفاوت بین خانه‌های خشتی و آجری را اینطور توضیح داد:

– مواد اولیه‌ای که برای ساختن این خانه‌ها استفاده می‌شود با هم فرق دارد.
– دیوارهای خانه‌های خشتی کلفت‌تر هستند و به همین دلیل بهتر سرما، گرما و صدا را از بیرون نگه می‌دارند. اما دیوارهای خانه‌های آجری نازک‌تر هستند و این ویژگی را کمتر دارند.
– خانه‌های خشتی معمولاً فقط یک طبقه ساخته می‌شوند، در حالی که از آجر می‌توان برای ساختن خانه‌های تا چهار طبقه هم استفاده کرد.
– هر دو نوع این خانه‌ها در برابر بلایای طبیعی مانند زلزله استحکام زیادی ندارند. اما امروزه با پیشرفت معماری، راه‌هایی برای محکم‌تر کردن این خانه‌ها در برابر رطوبت، زلزله و موارد مشابه پیدا شده است. کسانی که دوست دارند چنین خانه‌هایی داشته باشند، می‌توانند از این روش‌های جدید استفاده کنند.

روش ساخت آجر و خشت