سوره شوری چهل و دومین سوره قرآن کریم است که در بخشی از قرآن که در مکه نازل شده، قرار دارد. این سوره پنجاه و سه آیه دارد و موضوع اصلی آن حول مباحث توحید، معاد، نبوت و اهمیت قرآن می‌چرخد.
در روایت‌های اسلامی آمده است که خواندن این سوره فضیلت‌های بسیاری دارد. از جمله این که گفته میشود اگر کسی این سوره را regularly بخواند، خداوند او را در زمره بندگان شایسته‌اش قرار می‌دهد و در روز قیامت در امان خواهد بود. همچنین برای کسی که سوره شوری را بنویسد و با خود همراه داشته باشد، موجب حفظ و افزایش روزی و دوری از بلاها میشود.
تأکید شده که این سوره را باید با توجه به معانی آن و با حضور قلب تلاوت کرد تا اثرگذاری بیشتری داشته باشد.
سوره شوری چهل و دومین بخش قرآن کریم است که ۵۳ آیه دارد و در شهر مکه بر پیامبر نازل شده است. این سوره در قسمت ۲۵ قرآن جای دارد. در این بررسی، به مواردی مانند شناخت کلی سوره، دلیل انتخاب نام آن، درونمایه‌های اصلی، رویدادهای مربوط به نزول آیات، ویژگی‌های برجسته، آیات معروف و نکات مهم و کلیدی سوره شوری پرداخته میشود.
معرفی سوره شوری
سوره شوری چهل و دومین سوره قرآن است که به ترتیب نزول، شصت و دومین سورهای محسوب میشود که بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرود آمده است. این سوره، بیست و سومین سوره در میان سوره‌هایی است که با حروف مقطعه شروع میشوند. از نظر اندازه، این سوره در دسته سوره‌های مثانی جای دارد؛ یعنی جزو سوره‌هایی است که تعداد آیاتش کمی بیش از یک حزب است.
سوره شوری یکی از سوره‌های «حوامیم» نیز به شمار میرود.
توضیح: به آن دسته از سوره‌های قرآن که با «حم» آغاز میشوند، «حوامیم» گفته میشود. این سوره‌ها شامل موارد زیر هستند: غافر، فصلت، شوری، زخرف، دخان، جاثیه و احقاف.
علت نامگذاری سوره شوری
سوره شوری در زبان عربی به معنای “مشورت کردن” و “پرس و جو” است. دلیل نامگذاری این سوره به “شوری” آیه ۳۸ آن است که در آن به ویژگی مؤمنان اشاره شده و می‌فرماید: «آنان اهل مشورت هستند».
این سوره نام‌های دیگری نیز دارد؛ از جمله “حم عسق” و “حم شریعه”.
علت نامیدن آن به “حم عسق” این است که در آغاز سوره، این حروف جدا از هم آمده است.
نام “حم شریعه” نیز از آن رو انتخاب شده که در آیه ۱۳ این سوره، کلمه “شَرَعَ لکم” به کار رفته و در این آیه بیان میشود که اساس دین اسلام همانند ادیان پیشین است. حروف “حم” در ابتدای “شریعه” قرار گرفته تا این سوره از سوره جاثیه که آن هم به نام “شریعت” شناخته میشود، متمایز گردد.
محتوای سوره شوری
مفهوم وحی و پیامبری، قلب تپنده و محور اصلی این سوره قرآن را تشکیل می‌دهد.
مطالب کلی سوره شوری را می‌توان به این صورت خلاصه کرد:
– فرود آمدن وحی، بیان بزرگی و مالکیت مطلق خدا بر آسمان‌ها و زمین، و عظمت وحی (آیات ۱ تا ۵)
– هشدار به شرک‌ورزان و بیان سرانجام کار ستمکاران (آیات ۶ تا ۸)
– بیان دلیل‌ها و نشانه‌های یگانگی خدا (آیات ۹ تا ۱۲)
– اشاره به مشترکات ادیان، نازل شدن دین واحد بر همه پیامبران، و خودداری مشرکان از پذیرش آن (آیه ۱۳)
– به وجود آمدن تفرقه و اختلاف در میان پیروان ادیان پس از آگاهی از حقانیت دین، و ظهور کینه و دشمنی میان خودشان (آیه ۱۴)
– بیان وظایف پیامبر: دعوت به یگانگی خدا و پایداری در راه دین (آیه ۱۵)
– بیان سرانجام کسانی که با دین به ستیز برمی‌خیزند (آیه ۱۶)
– نازل کردن کتاب و معیار برای تشخیص درست از نادرست، ویژگی‌های believers و کافران، و پاداش و کیفر هر گروه (آیات ۱۷ تا ۲۰)
– تنها خدا سزاوار است که آیین حق را بنیان نهد، توصیف جایگاه ستمکاران و مؤمنان در روز رستاخیز (آیات ۲۱ و ۲۲)
– مودت و محبت به اهل‌بیت، تنها پاداش رسالت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، استواری و پایداری حق، باطل بودن تهمت دروغ بستن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر خدا، و دعوت گناهکاران به توبه و بازگشت (آیات ۲۳ تا ۲۶)
– روزی‌رسانی خدا به بندگانش بر پایه حکمت و دانایی (آیه ۲۷)
– بیان نشانه‌های قدرت و پروردگاری خدا (آیات ۲۸ و ۲۹)
– آسیب‌دیدن انسان در نتیجه اعمال نادرست خودش (آیات ۳۰ و ۳۱)
– نشان دادن قدرت و ربوبیت خدا در حرکت کشتی‌ها بر روی آب (آیات ۳۲ تا ۳۵)
– ناپایدار بودن نعمت‌های دنیا و ماندگاری نعمت‌های آخرت (آیه ۳۶)
– ویژگی‌های مؤمنان: دوری از گناهان بزرگ، فرو بردن خشم، برپا داشتن نماز، انجام کارها با مشورت، بخشش و انفاق، ایستادگی در برابر ستم، دوری از ظلم کردن و ظلم دیدن، و پاداش بخشش (آیات ۳۷ تا ۴۳)
– بیان سرنوشت دردناک ستمکاران، جاودانگی عذاب برای آنان، بی‌یاور بودنشان در قیامت، دعوت به بازگشت به سوی خدا، و یادآوری این که وظیفه پیامبر تنها رساندن پیام است نه مجبور کردن مردم به پذیرش، و توصیف ویژگی‌های انسان ناسپاس (آیات ۴۴ تا ۴۸)
– داشتن فرزند دختر و پسر، نشانه‌ای از قدرت و پروردگاری خداوند (آیات ۴۹ و ۵۰)
– بیان سه راه برای دریافت وحی (آیه ۵۱)
– نازل شدن وحی از سوی خدا بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، و بازگشت همه امور به خداوند (آیات ۵۲ و ۵۳)
شأن نزول سوره شوری
سوره شوری، همانند بسیاری از سوره‌های دیگر که در شهر مکه نازل شده‌اند، در دورانی بر پیامبر(ص) فرود آمد که مشرکان با ایشان و دعوت الهی‌اش مخالفت می‌کردند و مانع‌تراشی می‌نمودند.
دلایل نزول برخی آیات:
**دلیل نزول آیه ۲۳:**
پس از هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه، شرایط اقتصادی سختی برای ایشان پیش آمد. در این هنگام، گروهی از انصار برای کمک به پیامبر، مقداری پول جمع کردند و نزد ایشان آوردند. در پاسخ به این اقدام، آیه ۲۳ سوره شوری نازل شد و پاداش رسالت پیامبر را دوست‌داشتن و مودت اهل‌بیت علیهم‌السلام معرفی کرد.
در روایتی دیگر نیز آمده که این آیه در پاسخ به مشرکان مکه نازل شد که ادعا می‌کردند پیامبر(ص) به خاطر مال و ثروت به رسالت پرداخته است.
**دلیل نزول آیه ۵۱:**
یهودیان می‌گفتند: «چون پیامبر(ص) مانند موسی(ع) با خدا سخن نمی‌گوید و او را نمی‌بیند، ما به او ایمان نمی‌آوریم!»
در پاسخ به این سخن، آیه ۵۱ سوره شوری نازل شد و سه راه برای ارتباط انسان با خدا بیان کرد:
از طریق وحی، از پشت پرده غیب، و از طریق فرستاده خدا.
فضایل و خواص سوره شوری
فضیلت‌هایی برای خواندن سوره شوری گفته شده که شامل این موارد است:
– فرشتگان برای کسی که سوره شوری را می‌خواند، از خداوند طلب آمرزش و رحمت می‌کنند و بر او درود می‌فرستند.
– اگر کسی همیشه این سوره را بخواند، در روز قیامت با صورتی نورانی و شاداب برانگیخته میشود و مورد لطف و مهربانی خدا قرار می‌گیرد.
– همچنین کسی که این سوره را بنویسد و با خود نگه دارد، از بدی و آزار دیگران در امان می‌ماند.
آیات مشهور سوره شوری
برخی از آیات سوره شوری در میان مسلمانان شناخته‌شده‌تر هستند. دو نمونه از این آیات، آیه‌ای است که درباره محبت و دوستی با خویشاوندان سخن می‌گوید و دیگری آیه‌ای است که بر مشورت کردن در کارها تأکید دارد.
آیه مودت (آیه 23)
… قُلْ لَا أَسْأَلُکمْ عَلَیهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى…
… بگو: «من در برابر این رسالتم، هیچ پاداشی از شما نمی‌خواهم؛ تنها خواسته‌ام دوست داشتن نزدیکانم (اهل‌بیت علیهم‌السلام) است»…
در یک روایت نقل شده که روزی مردی اهل شام در حضور امام سجاد علیه‌السلام بی‌احترامی کرد. امام به او فرمودند: «آیه ۲۳ سوره شوری را خوانده‌ای؟» مرد شامی پاسخ داد: «بله، خوانده‌ام». امام سپس توضیح دادند: «مقصود از “قربی” در این آیه، ما خاندان پیامبر هستیم».
آیه شوری (آیه 38)
وَالَّذِینَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَینَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ ینْفِقُونَ
و کسانی که دعوت پروردگارشان را پذیرفتند و نماز را برپا داشتند و کارهایشان براساس مشورت بین خودشان است و از آنچه به آنها روزی عطا کرده‌ایم، انفاق می‌کنند.
در این آیه، یکی از ویژگی‌های افراد باایمان، مشورت کردن با دیگران در کارهایشان معرفی شده است.
همچنین آیه ۴۰ سوره شوری از آیات مربوط به احکام اسلامی محسوب میشود، زیرا در آن آمده است که کیفر کار بد، قصاص است؛ اما اگر فرد خطاکار پشیمان شود و توبه کند، می‌توان از اشتباه او چشم‌پوشی کرد.
نکات کلیدی سوره شوری
مهم‌ترین موضوعاتی که در این سوره به آنها پرداخته شده عبارت است از:
– وحی و فرود آمدن قرآن و راهنمایی انسان‌ها
– پاداش پیامبری: دوستی و محبت به خاندان پیامبر (علیهم‌السلام)
– دلیل‌های یکتاپرستی و زندگی پس از مرگ
– اشتراکات ادیان آسمانی
ثواب و فضیلت خواندن سوره هود