آرشه بخش بسیار مهمی از سازهای زهی است. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با آرشه یا کمانه آشنا خواهید شد.
آرشه یا کمانه
آرشه یا کمانه ابزاری است که برای نواختن سازهای زهی به کار میرود. آرشه از یک چوب تشکیل شده که در دو سوی آن رشتههای موی دم اسب کشیده شدهاند. این موها در قسمت نوک آرشه به کمک یک قطعه کوچک از جنس عاج یا فلز به چوب وصل میشوند. در انتهای دیگر آرشه، قطعهای به نام موگیر وجود دارد که معمولاً از چوب و صدف ساخته میشود و وظیفه آن تنظیم کشش و سفتی موهای آرشه است. موگیر به وسیله یک پیچ به بدنه چوبی آرشه متصل میشود.
تاریخچه
کمان یا آرشه
تاریخچه دقیق استفاده از کمان مشخص نیست. در یونان باستان هیچ نام یا تصویری از آرشه وجود ندارد، هرچند سالها مردم اروپا فکر میکردند یونان زادگاه آرشه است. این اشتباه به دلیل ترجمه نادرست کلمهای برای مضراب به وجود آمده بود. قدیمیترین تصویر شناخته شده از آرشه در یک کتاب مذهبی مربوط به قرن یازدهم میلادی در اسپانیا پیدا شده است.
اما قدیمیترین اشاره به آرشه در یک سفرنامه به زبان عربی دیده میشود. در این سفرنامه که برای خلیفه هارونالرشید نوشته شده، از نوازندگان رومی یاد شده که سازی را با کمان مینواختهاند.
پیش از آن نیز خوارزمی در کتاب مفاتیحالعلوم در قرن دهم میلادی نوشته است که در خراسان، رباب را با آرشه مینوازند. این گزارش نشان میدهد که نواختن ساز با آرشه مدتها پیش از این تاریخ رایج بوده است.
برخی آثار باستانی چین نیز به استفاده از آرشه اشاره کردهاند، اما درستی آنها کاملاً تأیید نشده است. یک نظریه میگوید استفاده از آرشه از چین آغاز شده، سپس به ایران، روم و امپراتوری بیزانس راه یافته و بعد از طریق شمال آفریقا به اسپانیا رسیده است.
نظریه دیگر بیان میکند که کاربرد کمان در چهار منطقه چین، ایران، بیزانس و اسپانیا به طور جداگانه و در حدود قرنهای نهم و دهم میلادی پدید آمده است. هیچکدام از این دو نظریه تاکنون به طور کامل اثبات نشدهاند.
همزمان با پیشرفت سازهای آرشهای که به صورت ایستاده نواخته میشدند، گونهای از ساز فیدل در قرن دوازدهم میلادی وارد موسیقی مذهبی شد که به صورت افقی و روی سینه نوازنده قرار میگرفت (مانند نحوه نواختن ویولن توسط کولیها).