آیا تا به حال برایتان پیش آمده که آهنگی را بشنوید و سپس مدتی طولانی آن را بیاختیار در ذهن خود تکرار کنید؟ این حالت در دنیای علم نام خاص خود را دارد و به آن “کرم گوش” میگویند. در ادامه این مطلب از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با این پدیده آشنا خواهید شد.
کرم گوش چیست؟
گاهی پیش میآید که بخشی از یک آهنگ، بیاختیار در ذهن ما تکرار شود و انگار از ذهنمان بیرون نرود. دانشمندان به این حالت «کرم گوش»، «آهنگ چسبنده» یا «سندروم موسیقی چسبناک» میگویند. تقریباً همه ما این تجربه را داشتهایم که ملودی یا قسمتی از ترانهای قدیمی، ناگهان در فکرمان چرخ بخورد و تکرار شود.
اصطلاح «کرم گوش» در واقع از یک واژه آلمانی با همین معنی گرفته شده است. در موسیقی آلمان، این اصطلاح برای آهنگهایی به کار میرود که ریتم تند و بخشهای تکرارشونده زیادی دارند. این تکرارها گاهی در عین جذاب بودن، میتوانند آزاردهنده هم بشوند.
در تعریف جهانی، کرم گوش به بخشهای کوتاهی از یک آهنگ گفته میشود که به صورت ناخودآگاه وارد ذهن فرد میشود. در این حالت، شخص احساس میکند که آن موسیقی را میشنود، در حالی که در واقع هیچ صدایی از بیرون پخش نمیشود.
کرم گوش به آن لحن یا آهنگی گفته میشود که ناخودآگاه در ذهن ما تکرار میشود و مدام آن را مرور میکنیم. این اتفاق معمولاً بدون خواست ما رخ میدهد؛ یعنی یک قطعه موسیقی یا حتی یک ملودی ساده در افکارمان جا میگیرد و برای مدت کوتاهی یا حتی طولانی، در ذهن ما میچرخد. گاهی اوقات با شنیدن یک آهنگ برای اولین بار، بخشی از آن در خاطرمان میماند و بعداً خود به خود در ذهن زمزمه میشود. به این پدیده در روانشناسی موسیقی، اصطلاحاً “کرم گوش” میگویند.
تحقیقات علمی
تحقیقات نشان میدهد تقریباً ۹۰ درصد افراد، دست کم هفتهای یک بار این تجربه را دارند. شاید ما خیلی ساده از این موضوع بگذریم و دیگر به آن فکر نکنیم، اما روانشناسان آن را نادیده نگرفتهاند!
دلایل علمی نشان میدهند که چرا گاهی نمیتوانیم از تکرار مداوم یک آهنگ در ذهن خود جلوگیری کنیم. گروهی از پژوهشگران انجمن روانشناسی آمریکا با انجام یک مطالعه گسترده، علت علمی این پدیده — که در آن یک شعر یا ملودی بیاختیار در ذهن تکرار میشود — را شناسایی کردهاند.
در سده نوزدهم، روانشناس آلمانی «هرمان ابینگهاوس» که به خاطر کارهایش در زمینه حافظه شناخته شده است، مفهومی به نام «بازیابی غیرارادی حافظه» را مطرح کرد. پدیده «کرم گوش» را میتوان نمونهای از همین بازیابی غیرارادی دانست. البته خود ترانه نیز باید ویژگیهای خاصی داشته باشد تا بتواند اینچنین در ذهن باقی بماند.
روانشناسان نام earworms یا «کرم گوش» را بر این قطعات موسیقی تکرارشونده گذاشتهاند. بر پایه پژوهشی که در سال ۲۰۰۹ انجام شد، مشخص شده که این کرمهای گوش میتوانند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشند و در موارد کمی هم آزاردهنده شوند.
ویژگی های مشترک آهنگ هایی که به کرم گوش تبدیل می شوند
براساس گزارش سایت انگجت، پژوهشگران آهنگهای معروفی را که اغلب به عنوان «کرم گوش» شناخته میشوند (ترانههایی که مدام در ذهن تکرار میشوند) با ترانههای پُرخوانندهای که ممکن است چندان گیرا نباشند مقایسه کردند. هدف آنها این بود که بفهمند چه چیز باعث میشود یک آهنگ به شکلی وسوسهانگیز در ذهن بچرخد.
بر پایه یافتههای این محققان، موسیقیهایی که به کرم گوش تبدیل میشوند چند ویژگی کلیدی دارند: معمولاً ضربآهنگ تندی دارند، از یک الگوی ملودیک آشنا پیروی میکنند و در عین حال دارای فاصلههای صوتی یا تکرارهای غیرمنتظره هستند.