در طول زمان، همیشه کمانچه و ویولن با هم مقایسه شدهاند. جالب است بدانید وقتی ویولن برای اولین بار به ایران آمد، مردم به آن «کمانچه فرنگی» میگفتند! هر دوی این سازها از دسته سازهای زهی و آرشهای محسوب میشوند و از نظر ظاهری و نحوه نواختن، نقاط مشترک زیادی دارند. با این حال، تفاوتهای مهمی نیز بین آنها وجود دارد که هویت جداگانهای به هر کدام میبخشد. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، به بررسی این تفاوتها میپردازیم تا پس از خواندن آن، درک بهتری از هر دو ساز پیدا کنید.
تفاوت کمانچه و ویولن چیست؟
۱. ملیت و تاریخچه
کمانچه یکی از سازهای کهن و اصیل ایرانی است که از دورهی صفویه و قاجار، به عنوان یکی از ابزارهای مهم در موسیقی سنتی ایران شناخته میشده. این ساز حتی از سوی سازمان میراث فرهنگی ایران در فهرست جهانی یونسکو نیز ثبت شده است. در مقابل، ویولن سازی با ریشهی کاملاً اروپایی است. پیشینهی این ساز به سدهی نهم میلادی در اروپا بازمیگردد و از قرن شانزدهم میلادی به بعد، شکل امروزیتر و کاملتری پیدا کرده است. از نخستین سازندگان مشهور ویولن، میتوان به یک ایتالیایی به نام گاسپارو برتولتی اشاره کرد.
توصیه میکنیم حتماً مقاله پرواز همای کیست؟ را مطالعه کنید.
اگر سوالاتی دارید، مقاله چرا رزین برای نواختن ویولن لازم است؟ به شما کمک خواهد کرد.
۲. نحوه نواختن
مهمترین فرق بین کمانچه و ویولن، روشی است که آنها را مینوازند. نوازنده کمانچه معمولاً در حالت نشسته ساز را مینوازد و پایه آن را روی زمین، روی صندلی یا روی زانوی خود قرار میدهد. سپس ساز را به صورت عمودی با دست چپ نگه میدارد و با دست راست آرشه را روی سیمها حرکت میدهد. وقتی نوازنده کمانچه میخواهد روی سیمها انگشت بگذارد، بهخاطر حالت ساز، نمیتواند سیمها را بهطور کامل ببیند. به همین دلیل وقتی لازم باشد سیمی را عوض کند، ساز را کمی میچرخاند تا بتواند بهتر انگشتگذاری کند.
برای درک عمیقتر این موضوع، مطلب چه زمان باید رزین ویولن را تعویض کنیم؟ را بخوانید.
برای یادگیری پیشرفته، به تکنیک روباتو در موسیقی چیست؟ مراجعه کنید.
برای اطلاعات بیشتر، به مقاله ساز کوبه ای چیست؟ مراجعه کنید.
اما نوازنده ویولن این مشکل را ندارد؛ چون ساز را به صورت ثابت روی شانه چپش قرار میدهد و با دست راست آرشه میکشد و بهراحتی سیمها را مستقیماً میبیند. همچنین برای نواختن ویولن، نوازنده حتماً نباید بنشیند و میتواند به راحتی در حالت ایستاده هم بنوازد.
مقاله روزانه چقدر تمرین آواز کنیم؟ (مبتدی تا پیشرفته) حاوی اطلاعات جامعی است.
در صورت علاقهمندی، مطلب ساز زهی چیست؟ را از دست ندهید.
برای مطالعه بیشتر، به تفاوتهای آواز سنتی و آواز پاپ سری سر بزنید.
برای اطلاعات بیشتر، به مقاله آشنایی با اصطلاح مایه در موسیقی مراجعه کنید.
برای یادگیری پیشرفته، به خوانندگی در سن بلوغ مراجعه کنید.
۳. اندازه
بزرگترین اندازه ویولن که به آن سایز کامل یا ۴/۴ میگویند و مناسب افراد بزرگسال است، تقریباً ۳۵ سانتیمتر طول دارد. در مقابل، طول ساز کمانچه از بخش پایینی آن تا بالای کاسهی ساز به حدود ۸۰ سانتیمتر میرسد.
۴. پوست
کمانچه دارای یک کاسه گرد و توخالی است که روی آن را با یک لایه پوست میپوشانند. این پوست نقش بسیار مهمی در ایجاد صدای اصیل و شرقی ساز دارد و در بیشتر سازهای سنتی ایران، مانند تار، نیز از آن استفاده میشود. اما در ساز ویولن، چنین پوستی به کار نرفته است.
۵. خرک
یکی از تفاوتهای کمانچه و ویولن، محل قرارگیری خرک آنهاست. خرک در کمانچه روی پوست ساز قرار میگیرد و همین موضوع باعث میشود صدای ساز کمی گرفته و قدیمی به گوش برسد. در مقابل، خرک ویولن مستقیماً روی بدنه چوبی ساز نصب شده و در نتیجه صدایی شفاف و رسا از آن تولید میشود.
توصیه میشود به مطالعه مقاله ساز عجیب و منحصر به فردی به نام هردی گردی ادامه دهید.
۶. تعداد سیمها
ویولن معمولاً چهار سیم دارد. در گذشته، کمانچه فقط سه سیم داشت. اما بعد از اینکه ویولن به ایران آمد، کمانچه هم از آن الگو گرفت و به چهار سیم مجهز شد.
برای گسترش دانش خود، به مقاله نکات مهم برای نگه داری هنگ درام سر بزنید.
اطلاعات جامعتری در مورد این موضوع را در ایوت گریگوریان مدرس پیانو پیدا کنید.
۷. آرشه
تفاوت اصلی بین کمانچه و ویولن در خود آرشه نیست، چون جنس هر دو آرشه از موی اسب است. نکته مهم، روش تنظیم کردنِ موهای آرشه است. در ویولن، یک پیچ در انتهای آرشه وجود دارد که نوازنده به راحتی با چرخاندن آن، موها را سفت یا شل میکند. اما آرشه کمانچه این پیچ را ندارد و نوازنده باید با فشار دست خود، میزان کشش موهای آرشه را کم و زیاد کند.
برای گسترش دانش خود، مقاله ساخت موسیقی متن فیلم های ترسناک با سازی به نام واترفون را مطالعه کنید.
برای مطالعه بیشتر، به تعریف ارکستراسیون یا سازآرایی سری سر بزنید.
برای درک عمیقتر این موضوع، مطلب موسیقی حماسی چیست؟ را بخوانید.
برای درک عمیقتر این موضوع، مطلب چگونه از صدای خود مراقبت کنیم؟ (مخصوص خوانندهها) را بخوانید.
مقاله کوک سنتور در دستگاه های مختلف منبع بسیار خوبی برای یادگیری بیشتر است.