سنتور یکی از سازهای اصیل ایرانی است که برای داشتن صدای دلنشین و دقیق، باید به درستی کوک شود. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، قصد داریم نگاهی به نحوهٔ کوک سنتور در دستگاههای موسیقی ایرانی بیندازیم. امیدواریم تا پایان این مطلب با ما همراه بمانید.
ساز سنتور
کوک کردن سنتور در مقایسه با بسیاری از سازهای دیگر، کاری دشوارتر و پرزمانتر است و همواره یکی از دغدغههای اصلی هنرجویان و نوازندگان این ساز به شمار میرود. دلیل این موضوع، تعداد زیاد سیمهای سنتور است که برای کوک دقیق، به وقت و توجه زیادی نیاز دارد. البته هنگامی که نوازنده با روش صحیح و اصول کوک آشنا شود، میتواند این کار را با سرعت بیشتری انجام دهد. همچنین برای اجرای قطعات در دستگاههای مختلف موسیقی ایرانی، لازم است تنظیم کوک سنتور تغییر کند؛ به همین دلیل، اهمیت کوک کردن و نیاز به تسلط بر آن در نوازندگی سنتور بسیار بالاست.
سیم های سنتور
سیمهای سنتور از یک سو به قسمت سیمگیر و از سوی دیگر به گوشیهای ساز وصل میشوند که در دو سر سنتور قرار دارند. سیمها از روی خرک رد میشوند و محل استقرارشان روی ساز کاملاً مشخص است. روی هر خرک چهار سیم قرار میگیرد که همگی دقیقاً با یک نت کوک میشوند. برای معرفی کوک سنتور معمولاً از خرکها استفاده میشود و هر خرک با نام یک نت مشخص میگردد. کوک هر خرک بسته به دستگاه موسیقی ممکن است تغییر کند. پیش از تغییر کوک سیمها، باید جای خرک به درستی تنظیم شود تا سیم روی نت درست خودش کوک شود. رایجترین کوک برای سنتور، کوک شور سل است که نوآموزان معمولاً نواختن را با همین کوک آغاز میکنند.
کوک سنتور در دستگاه های مختلف
برای نواختن ساز در دستگاههای گوناگون، لازم است کوک ساز را با همان دستگاه هماهنگ کنید. کوک شور به عنوان پایه و اساس در نظر گرفته میشود و با استفاده از آن میتوان ملودیهای مربوط به آوازهای ابوعطا، دشتی، بیات ترک و افشاری را نیز اجرا کرد.
کوک دستگاه شور
خرک اول: نت می بمل روی سیمهای زرد و سفید و سیم پشت خرک
خرک دوم: نت فا برای همه سیمها
خرک سوم: نت سل برای همه سیمها
خرک چهارم: نت لا بمل برای سیمهای زرد و سفید و لا بمل برای سیم پشت خرک
خرک پنجم: نت سی بمل برای همه سیمها
خرک ششم: نت دو برای همه سیمها
خرک هفتم: نت ر برای سیمهای سفید و پشت خرک و ر بمل برای سیم زرد
خرک هشتم: نت می بمل برای همه سیمها
خرک نهم: نت فا برای همه سیمها
اگر هنگام نواختن سنتور در دستگاههای مختلف، از راهنمای بالا پیروی کنید، متوجه خواهید شد که با کوک درست، صدای ساز بسیار دلنشینتر میشود.
نکات کلیدی در زمان کوک سنتور
آچار کوک را به نرمی بچرخانید تا سیمها بیش از حد کشیده نشوند؛ زیرا ممکن است پاره شوند.
هنگام کوک کردن، دست و صورت خود را نزدیک سیمها نگه ندارید تا در صورت پاره شدن سیم، آسیبی نبینید.
اگر سیمهای ساز کهنه شدهاند، پیش از کوک کردن، آنها را تعویض کنید.
ساز را در جای خیلی سرد یا خیلی گرم قرار ندهید، زیرا این کار باعث میشود ساز از کوک خارج شود.