فرهنگ معین در توصیف ساز تار مینویسد: این ساز ایرانی از خانواده سازهای زهی است که پنج سیم دارد و با مضراب نواخته میشود. روی کاسه آن پوست برهای کشیده شده است. در ادامه این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، قصد داریم ویژگیهای پوستی را که برای ساز تار مناسب است، مرور کنیم. پیشنهاد میکنیم تا پایان این مطلب با ما همراه بمانید.
ویژگی های پوست مناسب برای ساز تار
کی از عواملی که باعث میشود یک ساز صدای بهتری تولید کند، کیفیت اجزای تشکیلدهنده آن است. در ساز تار، جنس چوب، نوع پوست و روش درست متصل کردن این بخشها بسیار اهمیت دارد.
گذاشتن پوست تار به شیوهای اصولی، همراه با انتخاب مضراب مناسب، تأثیر زیادی روی کیفیت صدای ساز میگذارد. از نظر فیزیکدانان، کار اصلی پوست تار این است که لرزشهای خرک را به بدنه کاسه ساز منتقل کند. برخی دیگر نیز باور دارند که پوست، این لرزشها را به هوای داخل کاسه تار هم میرساند. در هر صورت، پوست نقش بسیار مهم و تعیینکنندهای در چگونگی صدادهی تار دارد. مسلماً تار تمرینی که یک فرد ماهر پوست آن را نصب کرده باشد، صدایی بهتر از تار بسیار مرغوبی خواهد داشت که فرد بیتجربهای پوست آن را گذاشته باشد.
پوست تار معمولاً از پوست بره یا بزغاله نوزاد تهیه میشود که دباغها آن را در فصول پاییز و زمستان به فروش میرسانند. پوست باکیفیت باید بدون لکههای سفید، بدون چربی اضافی، یکدست و صاف باشد. وقتی در برابر نور قرار میگیرد، نباید آثار آسیب یا نقص ناشی از دباغی نادرست در آن دیده شود. امروزه پوستهایی مانند مثانه و دل گاو هم در بازار وجود دارند که این نوع پوستها کیفیت صدای پوست بره را ندارند و برای تار شیرازی مناسب نیستند. البته برای تار آذری معمولاً از پوست دل گاو استفاده میشود.
چند نکته درباره انتخاب پوست:
۱- پوست تازه باید دستکم یک سال بماند تا کهنه شود و برای استفاده آماده گردد.
۲- پوست بزغاله تودلی در برابر رطوبت مقاومت بیشتری دارد و برای کسانی که در مناطق مرطوب زندگی میکنند گزینه بهتری است، البته اگر با ساختار ساز هماهنگی داشته باشد. صدای پوست بزغاله نسبت به پوست بره خشکتر و زمختتر است.
۳- پوست نباید از قسمت عرضی بر روی ساز کشیده شود (برخی برای افزایش دوام پوست، آن را از عرض میاندازند، اما این کار بر کیفیت صدای پوست تأثیر منفی میگذارد).
۴- معمولاً ضخامت پوست برای کاسه ساز ۰/۰۵ میلیمتر و برای نقاره ۰/۰۷ میلیمتر است، مگر در موارد خاص که با توجه به سلیقه شخصی یا ویژگیهای ساز بتوان این اندازه را تغییر داد.