در یک گروه بزرگ موسیقی که به آن ارکستر میگویند، هر نوازنده کار و مسئولیت خاص خودش را دارد. پس از رهبر ارکستر، مهمترین نقش را معمولاً فردی به نام “کنسرت مستر” بر عهده دارد که همان نوازندهٔ اول ویولن است. اگر دوست دارید بدانید کنسرت مستر دقیقاً چه کاری انجام میدهد، چرا جایگاه او اینقدر مهم است و به چه دلیل این سمت معمولاً به یک ویولنیست سپرده میشود، در ادامه این نوشته همراه ما باشید.
کنسرت مستر کیست؟
کنسرتمستر، نوازنده اصلی ویولن در ارکستر است. او بعد از رهبر ارکستر، مهمترین نقش را در گروه دارد. کنسرتمستر که به عنوان بهترین نوازنده ویولن شناخته میشود، روی اولین صندلی و نزدیک به جایگاه رهبر مینشیند.
معمولاً پس از این که بقیه اعضای ارکستر جای خود را میگیرند، او به تنهایی روی صحنه حاضر میشود، به حضار تعظیم میکند و مورد تشویق قرار میگیرد.
همه قطعههای تکنوازی ویولن را کنسرتمستر اجرا میکند و همچنین قبل از شروع برنامه، وظیفه کوک کردن سازهای ارکستر بر عهده اوست. او که ماهرترین ویولنیست ارکستر است، با نواختن و حرکت دادن آرشه، نوازندگان بخش زهی را هماهنگ میکند.
در شروع یا پایان برنامه، معمولاً کنسرتمستر به نمایندگی از تمام اعضای ارکستر، با رهبر دست میدهد. این کار نماد قدردانی از همه گروه و همکاری بین آنهاست.
وظایف کنسرت مستر یا ویولنیست اول
قبل از شروع برنامه، ارکستر خود را برای اجرا آماده میکند.
نواختن قسمتهای سولو ویولن (به غیر از کنسرتو که معمولاً توسط نوازنده مهمان اجرا میشود).
هماهنگ کردن گروه سازهای زهی با نشان دادن حرکت آرشه و نواختن.
ارتباط مستقیم بین رهبر و نوازندگان ارکستر.
تعیین و تصمیمگیری درباره جزئیات فنی مربوط به ویولن و دیگر سازهای زهی.
در شرایط خاص و ضروری، مسئولیت رهبری ارکستر را بر عهده میگیرد.
چرا کنسرت مستر همیشه باید ویولنیست باشد؟
در دوره موسیقی باروک، هارپسیکورد مهمترین ساز ارکستر به شمار میرفت. آهنگسازان پشت آن مینشستند و با کمک آن، هارمونی قطعات را کنترل میکردند. با این حال، این ساز برای هدایت و رهبری ارکستر گزینه چندان مناسبی نبود. چرا که نواختن هارپسیکورد نیازمند استفاده از هر دو دست روی صفحه کلید بود و در نتیجه، رهبر فقط با حرکت سر میتوانست نوازندگان را راهنمایی کند.
این روال تا زمانی ادامه داشت که ویولنها به ارکسترها اضافه شدند. در اواخر سده هفدهم، نوازندگان ویولنی که در آهنگسازی هم تبحر داشتند، به جمع ارکسترها پیوستند. خیلی زود، نوازنده اول ویولنها — همانند نوازنده هارپسیکورد — نقش رهبری را بر عهده گرفت. البته یک ویولنیست آزادی عمل بیشتری داشت: راحتتر حرکت میکرد و حتی با حرکت دادن آرشه نیز میتوانست به نوازندگان نشانه بدهد.
گاهی در برخی اپراها و آثار ارکستری، نوازنده هارپسیکورد و نوازنده اول ویولن با هم ارکستر را رهبری میکردند. هارپسیکورد مسئول راهنمایی خوانندگان بود و ویولنیست اول، نوازندگان را هدایت میکرد. اما این روش هم مشکلات خود را داشت و حضور دو رهبر، گاه موجب ناهماهنگی و بینظمی میشد.
در نهایت، ویولنیستهای اول در این نقش پیروز شدند، زیرا آهنگسازان به تدریج قطعاتی قویتر و هماهنگتر نوشتند که دیگر نیازی به هارپسیکورد نداشت.
در اواخر قرن هجدهم، با پیچیدهتر شدن موسیقی، کار برای ویولنیستهای اول سخت شد و آنها نمیتوانستند همزمان هم به نواختن ساز خود برسند و هم ارکستر را به خوبی رهبری کنند. بنابراین تصمیم گرفته شد که یک رهبر جداگانه و تخصصی برای ارکستر در نظر گرفته شود.
امروزه نیز در ارکسترها، کنسرتمستر حضور دارد، اما برخلاف گذشته، نقش اصلی رهبری را بر عهده ندارد و تنها به عنوان رابط بین نوازندگان و رهبر ارکستر عمل میکند.