دو تار یکی از سازهای قدیمی ایرانی است که با ناخنهای دست نواخته میشود و تاریخچهای چند هزار ساله دارد. این ساز امروزه بیشتر در مناطق شمال شرقی ایران رواج دارد. جالب است بدانید که دو تار در شهرهای گوناگون، شکل و صدای کمی متفاوتی دارد. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، نگاهی میاندازیم به پیشینه، ساختمان و کاربردهای این ساز.
برای یادگیری پیشرفته، به بیوگرافی جیمزمارشال هندریکس مراجعه کنید.
منشأ ساز دو تار
مناطقی که ساز دو تار در آنها رواج دارد عبارتاند از:
* **شمال خراسان:** مانند شهرهای قوچان، بجنورد، شیروان، اسفراین، فاروج، درگز و آشخانه.
* **جنوب و شرق خراسان:** مانند تربت جام، تایباد، تربت حیدریه، نیشابور، فردوس، بیرجند، بجستان، بردسکن، قائنات، کاشمر، نردین، خواف، سرخس، گناباد و سبزوار.
* **مناطق ترکمننشین:** در شمال شرق کشور شامل استان گلستان و شهر علیآباد کتول.
* **برخی نواحی شرقی استان مازندران.**
با توجه به این گستره جغرافیایی، ساز دو تار به سه گونه اصلی تقسیم میشود:
* دو تار خراسان
* دو تار ترکمن
* دو تار مازندران
برای گسترش دانش خود، به مقاله پاسخ به سوالات رایج درباره یادگیری ساز دهنی سر بزنید.
مقاله کاخن از کجا می آید؟ منبع بسیار خوبی برای یادگیری بیشتر است.
این موضوع را بهتر بشناسید با مطالعه چرا ضبط کردن تمرین موسیقی مفید است؟.
ساختار
ساختار ساز دو تار ممکن است در مناطق گوناگون، تفاوتهای کوچکی داشته باشد؛ اما در اصل، همه آنها از یک طرح اصلی پیروی میکنند. این ساز از یک کاسه گلابیشکل و یکپارچه ساخته میشود که معمولاً از چوب درخت توت تهیه میشود. روی این کاسه را نیز با صفحهای از جنس چوب توت یا گردو میپوشانند. کاسه ساز به یک دسته بلند متصل است که محل قرارگیری دستانهاست. دیگر بخشهای ساز دو تار عبارتاند از: دو سیم، دو گوشی برای کوک کردن، سیمگیر، خرک و شیطانک.
کاربرد ساز دو تار در نواحی مختلف
در شرق استان خراسان، ساز دو تار یکی از ابزارهای اصلی در محافل و جشنهاست که معمولاً برای همراهی با خواننده و ساز دایره به کار میرود. در شمال خراسان، به کسانی که این ساز را مینوازند، بخشی گفته میشود. بخشیها علاوه بر نواختن دو تار، نقش خواننده، قصهگو و شاعر را نیز بر عهده دارند و در حین اجرا، داستانهای گوناگونی را روایت میکنند.
در مناطق ترکمننشین نیز کاربرد دو تار مشابه شمال خراسان است و به نوازندگان آن باغشی یا بخشی میگویند. باغشیها معمولاً در مراسمی مانند عروسی، شبنشینیها و حتی جلسات موسیقیدرمانی به اجرا میپردازند و آواز میخوانند. در برخی موارد، دو تار همراه با کمانچه نیز نواخته میشود.
در اینجا میتوانید اطلاعات کاملتری درباره نکات مهمی که باید در مورد کاخن بدانید بیابید.
اگر به این موضوع علاقه دارید، اپرت در موسیقی چیست و چه فرقی با اپرا دارد؟ را از دست ندهید.
در شرق مازندران، دو تار اغلب به تنهایی نواخته میشود؛ اما گاهی ممکن است با کمانچه، دایره یا تنبک همراه شود و صدای آن با آواز خواننده هماهنگ گردد.