مرتضی نیداوود، یک نوازندهی چیرهدست تار و آشنای با ردیفهای موسیقی ایرانی بود. او قطعات آوازی بسیاری ساخته که برخی از آنها بسیار مشهور شدهاند. یکی از برجستهترین و ماندگارترین کارهای او، تصنیف زیبا و بهیادماندنی «مرغ سحر» است. این قطعهی دلنشین تا به حال توسط خوانندگان مختلف زیادی اجرا شده است. در ادامه، شما را بیشتر با زندگی و آثار این هنرمند بزرگ ایرانی آشنا میکنیم.
مرتضی نیداوود، نوازنده تار و ردیف دان یرانی
مرتضی نیداوود در سال ۱۲۷۹ خورشیدی در تهران متولد شد. او استعداد خارقالعادهای در ساختن آهنگ داشت. این استعداد در همان سنین کم خود را نشان داد. پدرش، «بالا خان»، که خود اهل موسیقی بود و با نواختن تار و تنبک آشنا بود، او را نزد آقا حسینقلی، استاد بزرگ تار، فرستاد تا آموزش ببیند.
مرتضی خان به مدت دو سال شاگرد آقا حسینقلی و سپس سه سال نزد شاگرد ممتاز او، درویش خان، بود. او در این مدت ردیفهای موسیقی و نوازندگی تار را به خوبی فراگرفت و توانست نشان «تبرزین طلایی» را که مخصوص بهترین شاگردان بود، از درویش خان دریافت کند.
نیداوود در سن بیست سالگی اقدام به تأسیس کلاسی برای آموزش تار و ردیفهای موسیقی ایرانی کرد. پس از مرگ ناگهانی استادش، درویش خان، او مسئولیت آموزش شاگردانی که نزد آن استاد درس میخواندند را نیز بر عهده گرفت.
همکاری با قمرالملوک وزیری
آشنایی او با قمرالملوک وزیری باعث شد یکی از بزرگترین استعدادهای موسیقی آوازی ایران شناخته شود. این آشنایی به همکاری میان آن دو انجامید و قمر با آموزشهایی که از او گرفت، توانست بسیاری از ترانههای معروفش را بخواند. بیشتر آوازها و تصنیفهای قمر از سال ۱۳۰۳ به بعد با نوازندگی تار مرتضیخان نیداوود همراه بود.
یکی از مشهورترین تصنیفهایی که ساخته شد، «مرغ سحر» نام دارد که روی شعری از مرحوم بهار ساخته شد. این تصنیف را نخستین بار قمرالملوک وزیری خواند و پس از او، خوانندگان بزرگی مانند ملوک ضرابی، نادر گلچین، فرهاد و محمدرضا شجریان نیز آن را بازخوانی کردند.
همکاری با رادیو
نی داوود پس از راهاندازی رادیو، به همراه هنرمندانی مانند رضا محجوبی، علیاکبر شهنازی، حبیب سماعی، ابوالحسن صبا و موسی معروفی، همکاری خود را با این سازمان آغاز کرد. او برای خوانندگان نامداری چون قمرالملوک وزیری، ملوک ضرابی، روحانگیز، ادیب خوانساری، جواد بدیعزاده و غلامحسین بنان، قطعاتی ساخته یا در کنار آواز آنها به نواختن تار پرداخته است.
فعالیت های هنری
این هنرمند در سال ۱۳۴۸ حدود ۳۰۰ گوشه از ردیفهای موسیقی ایرانی را اجرا و ضبط کرد که به دلایلی نامشخص، تا به امروز منتشر نشدهاند. او پس از انقلاب نیز بهصورت محدود به کارهای موسیقایی خود ادامه داد و در همین دوره، قطعهی “پیشدرآمد اصفهان” را به روشی تازه برای ارکستر بزرگ بازنویسی کرد که بعدها به عنوان موسیقی اصلی سریال “هزار دستان” شناخته شد.
از آثار برجستهی دیگر او میتوان به تصنیفهای «شاه من، ماه من»، «مرغ حق» و «آتش دل» اشاره کرد که خوانندگی «آتش دل» را استاد جلال تاج اصفهانی بر عهده داشت و سالها بعد علیرضا افتخاری نیز آن را بازخوانی نمود.
همچنین برخی از کارهای ردیفنوازی این هنرمند، اخیراً توسط مؤسسهٔ ماهور به انتشار رسیده است.
مهاجرت
مرتضی نی داوود، برای مدت طولانی یک فروشگاه لوازم برق در خیابان فردوسی تهران داشت. اما بعداً تصمیم گرفت ایران را ترک کند و در سال ۱۳۵۹ به کشور آمریکا نقل مکان کرد.
وفات
داود نوری در دومین روز از مردادماه سال ۱۳۶۹، در سن نود سالگی دار فانی را وداع گفت.
روحش شاد و یادش گرامی باد.