ایران سرزمین بزرگان و هنرمندان نامآوری است که هر یک گوهری درخشان در تاریخ پرافتخار این مرز و بوم به شمار میآیند. در میان این چهرههای ماندگار، زنان هنرمند جایگاهی ویژه و بیهمتا دارند. یکی از این ستارگان درخشان، قمرالملوک وزیری است. در ادامه با زندگی و آثار این بانوی بزرگ هنر ایران بیشتر آشنا میشویم.
بیوگرافی قمرالملوک وزیری
قمرالملوک وزیری که نام اصلیاش قمرخانم سید حسینخان است، در سال ۱۲۸۴ در شهر تاکستان به دنیا آمد.
او قبل از دو سالگی، هم پدر و هم مادر خود را از دست داد. پس از آن، مادربزرگش که در جمع بانوان دربار مراسم روضهخوانی برگزار میکرد، سرپرستی او را بر عهده گرفت. قمرخانم در کودکی همراه مادربزرگ به مراسم عزاداری میرفت و با شور و اشتیاق کودکانه و صدای زیبایش، فضای مجلس را به گونهای دلنشین و آکنده از نوا تغییر میداد.
آغاز فعالیت حرفه ای
در دوران جوانی، در یک مهمانی، یکی از ثروتمندان تهران به نام آقای بحرینی صدای او را شنید و او را به مرتضی نیداود، نوازنده سرشناس تار، معرفی کرد.
او به مدت سه سال نزد مرتضی نیداود ردیفهای موسیقی ایرانی را فراگرفت. در سن نوزده سالگی، در هتل گراند تهران کنسرتی اجرا کرد. این اولین باری بود که یک زن، آن هم بدون حجاب، در ایران کنسرت عمومی برگزار میکرد. در آن برنامه، ترانه “مرغ سحر” را که ساخته نیداود و شعرش از ملکالشعرای بهار بود خواند و برای آواز در دستگاه ماهور نیز شعری از ایرج میرزا را انتخاب کرد.
از آنجا که تمایلی به سفر به هند یا اروپا نداشت، شرکتهای ضبط موسیقی از انگلیس و آلمان نمایندگانی به تهران فرستادند تا صدای او را روی صفحههای گرامافون ضبط کنند.
اجرای ترانه های سیاسی و اجتماعی
قمرالملوک وزیری نخستین خواننده زن ایرانی بود که ترانههایی با درونمایه سیاسی و اجتماعی را برای برنامههای زنده و ضبط روی صفحه انتخاب کرد. او کنسرتهای بسیاری برای امور خیریه برگزار میکرد و درآمد عمده این اجراها را صرف زندگی دوازده فرزندخوانده خود و همچنین پشتیبانی از چندین پرورشگاه مینمود.
داریوش پیرنیاکان در روزنامه اعتماد درباره او چنین نوشته است: «هرچند در گذشته خوانندگان زن بزرگی مانند ایرانالدوله، روحانگیز، ملوک ضرابی و … داشتیم، اما واقعیت این است که هیچیک از لحاظ کیفیت صدا و سطح اجرا به جایگاه هنری قمر نرسیدند. صدای او از هر نظر بینقص است. بیان شعر، گزینش اشعار و تحریرهایش همه دقیق و بهموقع است. تغییرهای ملودیکی که روی نتهای گوناگون انجام میدهد بسیار سنجیده است و در کل صدایی کامل و گسترده دارد؛ یعنی هم محدوده صدای بم را به خوبی اجرا میکند، هم محدوده زیر و هم میانه.»
استاد غلامحسین بنان نیز درباره قمر گفته بود: قمرالملوک ام کلثوم ایران است.
وفات
قمرالملوک وزیری در چهاردهم مردادماه سال یکهزار و سیصد و سی و هشت، پس از یک سکته مغزی دار فانی را وداع گفت. پیکر او در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.