آیا تا به حال در خانه، محل کار یا کارگاه خود نیاز داشتهاید که روی چوب، پلاستیک یا فلز برشهای دندانهدار ایجاد کنید؟ شاید اصطلاح قلاویزکاری به گوشتان خورده باشد. قلاویزکاری دقیقاً چیست و چه کاربردی دارد؟ ابزار قلاویز چه انواعی دارد و در چه مواقعی از آن استفاده میشود؟ در این مطلب از مجله رونیکس، پس از آشنایی اولیه با قلاویز، به بررسی انواع آن و کاربردهای این ابزار میپردازیم.
قلاویز چیست؟
پیش از آن که به طور کامل با قلاویز آشنا شویم، ابتدا به فرآیند قلاویزکاری میپردازیم. در این روش، از ابزاری به نام قلاویز استفاده میشود. قلاویزکاری راهی رایج برای درست کردن رزوههای درونی روی قطعات است. از قلاویز برای ایجاد این رزوهها یا شیارهای پیچمانند در داخل سوراخ قطعات یا برای ساخت مهره استفاده میکنند. وجود این رزوهها باعث میشود پیچ به خوبی در قطعه جای بگیرد و محکم در آن قفل شود. در نهایت، اتصالی استوار و محکم ایجاد میشود.
قلاویز معمولاً شبیه یک مته با سری چهارگوش و لبههای دندانهدار و تیز ساخته میشود. این ابزار به صورت دستی یا با ماشین وارد سوراخ قطعه کار شده و با تراش دادن دیوارههای داخلی، رزوه یا شیار مورد نظر را ایجاد میکند.
با استفاده از قلاویز میتوان روی قطعات مختلف، دندانه و شیار ایجاد کرد. به طور نمونه، اگر بخواهید مهرههایی با رزوه چپگرد و اندازه اینچی بسازید، میتوانید از قلاویزهای مخصوص اندازه اینچ کمک بگیرید.
برای سوراخ کردن استیل، چه نوع متهای مناسب است؟
حالا که با قلاویز و روش کار آن آشنا شدید، خوب است بدانید قطعهای به نام حدیده نیز وجود دارد که برای ایجاد دندانه و رزوه روی سطح بیرونی قطعات به کار میرود. این فرآیند، حدیدهکاری نامیده میشود.
کاربرد ابزار قلاویز
اصلیترین استفاده از قلاویز در خانه و صنعت، برای تراشکاری و ایجاد شیارهای پیچ بر روی قطعات گوناگون است. از این ابزار برای درست کردن دندهها و آجهای پیچ روی چوب، فلزات و پلاستیک استفاده میشود.
فرآیند قلاویزکاری برای ایجاد رزوه در داخل سوراخها و حدیدهکاری برای ایجاد رزوه روی بیرون قطعات، در صنایع و کارگاههای مختلف مانند تأسیسات، خطوط تولید لولههای آب و گاز و همچنین کارخانههای تولید پیچ و مهره کاربرد گستردهای دارد.
با انواع قلاویز آشنا شوید
برای ایجاد سوراخ در قطعات گوناگون، باید از متههای مناسب هر کار بهره برد. این نکته در مورد قلاویزها هم صدق میکند. قلاویزها در اندازهها و انواع مختلف، تعداد و شکل تیغههای برنده متفاوتی دارند. به طور نمونه، برای پیچهای ریز مثل M3 یا M4، معمولاً از قلاویزهای دستهکوچک استفاده میکنند.
قلاویزها عموماً از مواد مختلفی مانند فولاد سریعبرش HSS و HSS-E، تیتانیوم خالص یا آلیاژ کبالتدار و نیز چدن ساخته میشوند. علاوه بر این، اغلب پوششهایی مانند اکسید سیاه، اکسید طلایی تیتانیوم یا ترکیب تیتانیوم و آلومینیوم روی سطح قلاویزها قرار میگیرد تا عملکرد بهتری داشته باشند.
در بازار، قلاویزهای متناسب با گامهای مختلف هر سایز پیچ موجود است. همچنین میتوان بسته به نیاز، از انواع قلاویز دستی، ماشینی و دیگر انواع آن انتخاب کرد. در ادامه، پرکاربردترین گونههای قلاویز معرفی میشوند.
قلاویز دستی
قلاویز دستی، همانطور که از اسمش مشخص است، با چرخاندن دست به داخل قطعه کار فرستاده میشود. این نوع قلاویزها معمولاً در سه اندازه متفاوت و به صورت یک دسته سه تایی ساخته میشوند.
یک دسته سه تایی از قلاویزهای دستی وجود دارد که شامل قلاویز پیشرو، قلاویز میانرو و قلاویز پسرو است. این سه نوع را میتوان از روی نشانههای روی بدنه آنها تشخیص داد. قلاویز پسرو هیچ خطی روی بدنه خود ندارد. قلاویز پیشرو یک خط دارد و قلاویز میانرو با دو خط مشخص میشود. به خاطر داشته باشید که برای ایجاد رزوه در سوراخهای کور (ته بسته) باید از هر سه قلاویز استفاده کنید؛ اما برای سوراخهای روگذر (ته باز)، فقط به قلاویزهای پیشرو و میانرو نیاز دارید.
به طور معمول، برای رزوهکاری یک سوراخ، هر سه نوع قلاویز به کار میروند. بدین ترتیب که قلاویز پیشرو حدود ۵۰ درصد از عمق سوراخ را رزوه میکند. سپس قلاویز میانرو ۳۰ درصد دیگر از کار را انجام میدهد و در نهایت، ۲۰ درصد باقیمانده با قلاویز پسرو کامل میشود. برای دقت بیشتر در کار قلاویزکاری، بهتر است به جدول استاندارد قطر سوراخها که بر اساس سایز قلاویز تهیه شده، مراجعه کنید.
قلاویز ماشینی
برای ایجاد رزوههای صنعتی با سرعت زیاد، پیشنهاد میکنیم از روش رزوهزنی با ماشین استفاده کنید که با دستگاه دریل مخصوص رزوهزنی انجام میشود. این نوع رزوهها معمولاً به صورت تکی فروخته میشوند و جنس آنها اغلب از فولاد سریعبرش (HSS) است.
درست مانند زمانی که یک مته را به سهنظام دریل وصل میکنید، اگر دریل شما قابلیت ایجاد رزوه به صورت خودکار را داشته باشد، میتوانید به جای مته، یک قلاویز ماشینی را روی دستگاه سوار کنید. با توجه به کاری که میخواهید انجام دهید، انواع مختلفی از قلاویزهای ماشینی وجود دارد: نوع ساده، نوع مارپیچ و نوع نوکتیز. هر کدام از این قلاویزها شکل و کاربرد خاص خود را دارند.
به عنوان نمونه، قلاویز ماشینی ساده، نوکی صاف دارد و بیشتر برای سوراخهایی که تهباز هستند (رزوهکاری تا انتهای قطعه) مناسب است. قلاویز ماشینی نوکتیز، از نوع ساده آن تیزتر است ولی دقت کمتری دارد. قلاویز ماشینی مارپیچی هم که از نامش پیداست، روی بدنهاش شیارهای مارپیچی دارد و معمولاً برای رزوهکاری سوراخهای تهبسته (مانند سوراخهای کور) استفاده میشود.
مدلهای ست مته رونیکس در یک نگاه
ست مته رونیکس
قلاویز فرم، نوع جدیدی از قلاویزهای ماشینی است که به جای برش و تراش فلز، رزوهها را با شکلدهی و فشار در درون قطعه ایجاد میکند. از این قلاویز معمولاً برای رزوهکاری مواد نرم مانند فولاد کمکربن، آلومینیوم، مس و دیگر فلزات غیرآهنی استفاده میشود.
قلاویز لوله
آجهای قلاویزهای لوله، برخلاف نمونههای دیگر، به شکل صاف و مستقیم هستند و مارپیچی نمیباشند. همچنین، رزوهزنی با این قلاویزها بدون برادهبرداری انجام میگیرد. از این نوع قلاویز معمولاً برای ایجاد رزوه روی لولههای انتقالدهنده گاز یا مایعات استفاده میشود.
قلاویزهای لوله به دو گونه اصلی تقسیم میشوند: نوع مستقیم و نوع مخروطی. این دو از نظر شکل و موارد استفاده با هم تفاوت دارند. قلاویز مستقیم را هم میتوان با دست و هم با دستگاه به کار برد، در حالی که قلاویز مخروطی لوله فقط به صورت دستی قابل استفاده است.
متهای که نوک آن از الماس ساخته شده است چه نام دارد و چه استفادههایی دارد؟ همچنین تفاوت آن با متههای رایج دیگر چیست؟
همچنین، مته خزینه چه نوع ابزاری است و در چه کارهایی مورد استفاده قرار میگیرد؟ در ادامه به معرفی و کاربردهای این مته میپردازیم.
سخن آخر
در این نوشته از مجله رونیکس، با ابزار قلاویز، گونههای مختلف و موارد استفاده آن آشنا شدیم. برای انجام صحیح فرآیند قلاویزکاری، علاوه بر ایجاد سوراخهایی دقیق و اصولی و بهکارگیری مایع خنککننده و روانساز مناسب، باید از قلاویز درست و متناسب با کاری که دارید انجام میدهید استفاده کنید. امیدواریم این اطلاعات برای شما سودمند بوده باشد.
اگر پرسش یا نظری دارید، میتوانید از طریق بخش دیدگاههای همین صفحه با ما در تماس باشید.
سوالات متداول
**دسته قلاویز چیست؟**
برای این که بتوان قلاویزها و حدیدههای دستی را هنگام کار به راحتی نگه داشت، از یک ابزار مخصوص به نام «دسته قلاویز» استفاده میکنند.
**برای قلاویزکاری چدن از چه نوع روانکنندهای استفاده میشود؟**
در کار روی چدن، معمولاً نیازی به روانکننده نیست. در عوض، باید با دمیدن هوای ملایم، برادهها را به طور مرتب از مسیر کار پاک کرد.
**دلایل رایج شکستن قلاویز کدامند؟**
مهمترین دلایل شکستن قلاویز عبارتند از: اندازه قلاویز با سوراخ کار همخوانی ندارد، نوع قلاویز برای آن کاری که انجام میدهیم مناسب نیست، یا از قلاویزهای بیکیفیت و غیراستاندارد استفاده شده است.