از کارهای ساختمانی و پروژههای عمرانی تا انتقال کالا و قطعات در کارخانهها و انبارها، بسته به نوع محیط کاری، میتوان از ابزارهای گوناگونی برای جابهجایی بارهای سبک و سنگین استفاده کرد. ابزارهایی مانند جرثقیلهای دستی، جرثقیلهای نصب شده روی کامیون، و کراولرها همگی در دسته ماشینآلات حمل و نقل قرار میگیرند. بدون توجه به مدل و نوع این تجهیزات، رعایت نکردن اصول ایمنی هنگام کار با جرثقیل میتواند خطرات بزرگی ایجاد کند. بنابراین، هر کسی که با این دستگاه کار میکند—چه مهندس، چه بازرس ایمنی، چه راننده جرثقیل یا هر فرد دیگر—باید نکات ایمنی مربوط به آن را به خوبی رعایت کند تا احتمال بروز حوادث را کاهش دهد.
در این نوشته، با مرور کامل نکات ایمنی کار با جرثقیل، هفت اصل بسیار مهم در این زمینه را توضیح میدهیم.
رونیکس را بخوانید.
نگاهی به انواع جرثقیل
پیش از آن که نکات ایمنی مربوط به کار با جرثقیل را مرور کنیم، خوب است ابتدا با مدلهای مختلف جرثقیل و کارهایی که انجام میدهند آشنا شویم. در این قسمت، انواع جرثقیل را به طور خلاصه معرفی میکنیم.
جرثقیل سرچکشی
جرثقیل چکشی یکی از ابزارهای مهم و پرکاربرد در ساختمانسازی است. در این نوع جرثقیل، یک بازوی چرخان به صورت افقی روی یک برج ثابت نصب میشود.
تاور کرین
جرثقیل برجی که با نام تاور کرین نیز شناخته میشود، یکی از ابزارهای مهم در پروژههای ساختمانی به ویژه برای ساخت بناهای مرتفع است. این دستگاه توانایی حمل بارهای سنگین را دارد و میتواند آنها را تا ارتفاع بسیار بالایی در محل ساختوساز منتقل کند.
جرثقیل کامیونی
جرثقیلهایی که روی کامیون نصب میشوند، میتوانند بارهای سنگین را جابهجا کنند و در حین انجام این کار، با سرعت کم و کنترلشدهای حرکت میکنند. این نوع جرثقیلها در واقع از دو بخش اصلی ساخته شدهاند: خود کامیون که وسیلهٔ حرکت است و بازوی بلند آن که برای بلند کردن بار به کار میرود.
جرثقیل زنجیری
جرثقیل زنجیری با چرخش چرخدندهها و انتقال این حرکت به زنجیر عمل میکند. از این نوع جرثقیل معمولاً در تعمیرگاههای خودرو، کارهای آهنگری و فعالیتهای مشابه استفاده میشود. رونیکس، به عنوان یک نام معتبر در بازار ابزار ایران، این محصولات را با کیفیت مطلوب تولید میکند تا نیازهای مختلف مشتریان را برطرف سازد.
بیشتر بخوانید: آموزش 7 مورد از نکات ایمنی کار با کامیون
در ادامه، نگاهی کوتاه و ساده به انواع مدلهای جرثقیلهای زنجیری برند رونیکس خواهیم داشت. این ابزارها برای بلند کردن و جابهجایی بارهای سنگین در مکانهای مختلف مانند کارگاهها، گاراژها یا کارخانهها طراحی شدهاند. هر مدل با توجه به ظرفیت بلند کردن، طول زنجیر و ویژگیهای ایمنی آن، برای کارهای خاصی مناسب است. با مطالعه این بخش میتوانید با گزینههای موجود آشنا شوید و انتخاب بهتری داشته باشید.
جرثقیل پل
جرثقیلهای سقفی یا پلدار در صنعت کاربرد گستردهای دارند و عموماً در دو دسته اصلی تولید میشوند: نوع بازویی و نوع دروازهای.
جرثقیلهای بازویی بیشتر در محیطهای کاری ثابت نصب میشوند و برای جابجاییهای مداوم و تکراری در یک محدوده مشخص مناسب هستند. در مقابل، جرثقیلهای دروازهای معمولاً در فضاهای بزرگی مانند اسکلهها و بنادر به کار میروند و وظیفه اصلی آنها بارگیری و تخلیه محمولهها در کشتیها است.
جرثقیل شناور
از جرثقیلهای شناور یا معلق، بیشتر در ساختن و بازسازی سکوهای نفتی در دریا استفاده میکنند.
جرثقیل ثابت
جرثقیلهای ثابت، جابهجا نمیشوند. آنها در یک مکان مشخص مستقر شده و در همان محل پروژه، سرهم و نصب میگردند. از این نوع جرثقیلها معمولاً برای بالا بردن اجسام بسیار سنگین تا ارتفاع زیاد استفاده میشود.
بیشتر بخوانید: معرفی 6 بهترین برند پولیفت موجود در بازار + مشخصات
جرثقیل تلسکوپی
جرثقیل تلسکوپی از یک بازو تشکیل شده که میتواند طول خود را تغییر دهد. این تغییر طول با کمک یک سیلندر هیدرولیک انجام میشود. درست مانند لولههای تلسکوپ که درون هم میروند و بیرون میآیند، بازوی این جرثقیل نیز قابلیت جمع و باز شدن دارد. از این نوع جرثقیل معمولاً در کارهای نجات، مواقع اضطراری و پروژههای کوتاهمدت استفاده میکنند.
نکات ایمنی کار با جرثقیل
برای کاهش خطرات هنگام کار با جرثقیل، باید به سه اصل کلیدی دقت کنید: رعایت استانداردهای بلند کردن بار، آموزش مناسب کارکنان و انجام منظم تعمیر و نگهداری جرثقیل. تمام دستورالعملهای ایمنی مربوط به جرثقیل نیز بر پایه همین اصول مهم بیان شدهاند. در ادامه، هفت نکته ایمنی ضروری برای کار با جرثقیل را مرور میکنیم.
توجه به استانداردها و آییننامهها
برای کار با جرثقیل قوانین و دستورالعملهای ویژهای وجود دارد. یکی از منابع معتبر در این زمینه، آییننامه ایمنی جرثقیل وزارت کار است. نخستین گام، انتخاب نوع مناسب جرثقیل است که با جنس کار، وزن و اندازه بار همخوانی داشته باشد. این آییننامه به طور دقیق به موضوعات مهمی مانند قواعد کلی، ضریبهای ایمنی، بهکارگیری ابزار محافظتی کمکی مثل زنجیرها و اتصالات، و همچنین دستورالعملهای بازرسی جرثقیل و جابهجایی بارها میپردازد.
دریافت گواهینامه سلامت جرثقیل
برای اینکه هنگام کار با جرثقیل بیشترین ایمنی را داشته باشید، لازم است دستگاه شما دارای گواهی سلامت باشد. شما میتوانید با مراجعه به مراکز معتبری که این گواهیها را صادر میکنند، مدرک مورد نظر را دریافت کنید. کارشناسان این مراکز، پس از بررسی دقیق تمام قطعات و نحوه کارکرد جرثقیل و همچنین انجام بازرسیهای فنی بر اساس فهرستهای استاندارد، این گواهی سلامت را برای دستگاه شما صادر خواهند کرد.
انتخاب اپراتور واجد شرایط برای کار با جرثقیل
انتخاب یک فرد آموزشدیده و مناسب برای هدایت این دستگاه، نقش بسیار مهمی در جلوگیری از حوادث دارد. فردی که این کار را انجام میدهد باید شرایط زیر را داشته باشد:
– حداقل ۱۸ سال سن داشته باشد.
– قد او برای کار ایمن با جرثقیل مناسب باشد.
– از نظر بینایی و شنوایی مشکل خاصی نداشته باشد.
– دورههای آموزشی مربوط به کار با جرثقیل را با موفقیت گذرانده باشد.
– گواهینامه یا مجوز قانونی برای این کار را دریافت کرده باشد.
– به طور کامل با نحوه کار و کنترل جرثقیل آشنا و مسلط باشد.
همچنین، پیشنهاد میکنیم مقاله «گریسپمپهای سطلی رونیکس» را بخوانید.
بررسیهای لازم قبل از شروع به کار
پیش از به کارگیری جرثقیل، باید همه بخشهای آن به دقت آزمایش و کنترل شوند تا احتمال بروز حادثه هنگام بلند کردن بار تا جای ممکن کم شود. به همین خاطر، بررسی مواردی مانند سالم بودن کابلهای فولادی، عملکرد درست ترمزها، کلید اصلی قطع برق، قلاب و اهرمها، عدم نشت روغن، وضعیت مناسب پایههای تعادل و همچنین مطابقت توان جرثقیل با وزن بار، از ضروریترین کارهایی است که برای ایمنی در زمان استفاده از این دستگاه باید انجام داد.
آموزش کارکنان برای خواندن جدول بار جرثقیل (Load chart)
پیش از اینکه جرثقیل را انتخاب، اجاره یا کار با آن را آغاز کنید، باید جدول بار آن را به دقت مطالعه کنید. همچنین همه افرادی که در پروژه جابهجایی با جرثقیل نقش دارند، از جمله اپراتور، راننده، سرپرست و مدیر پروژه، باید بتوانند این جدول را بخوانند و از اطلاعات آن استفاده کنند. اگر آشنایی کافی ندارند، حتماً باید آموزش لازم را ببینند. این جدول بسته به نوع و مدل جرثقیل، اطلاعات مهمی مانند اندازه و وزن قطعات، ظرفیت بلند کردن بار، محدوده مجاز برای بلند کردن، زوایای مختلف کار و همچنین شرایط کار جرثقیل در حین حرکت را نشان میدهد.
ایمنی من بسکت (Man Basket)
هنگام استفاده از جرثقیل، کارگرانی که در ارتفاع فعالیت میکنند، هرگز نباید خود را از قلاب جرثقیل آویزان کنند. به جای آن، باید از سبد مخصوص حمل نفر استفاده شود. این سبد باید مطابق با ضوابط و استانداردهای ایمنی ساخته شده باشد و همچنین جرثقیل نیز باید قابلیت و مجوز لازم برای حمل چنین سبدی را داشته باشد.
تعمیر و نگهداری جرثقیل
برنامهریزی و انجام مراقبتهای دورهای از جرثقیلها بر اساس یک زمانبندی منظم، باعث میشود این دستگاهها با ایمنی بیشتری کار کنند و عملکرد بهتری داشته باشند. در هنگام نگهداری و سرویس جرثقیل، توجه به چند نکته کلیدی بسیار مهم است: بازدید و تعویض قطعات فرسوده یا خراب، بررسی اهرمها، کلیدهای فرمان، ترمزها، کلیدهای قطعکننده و سیستمهای کنترل و ایمنی. همچنین، نگهداری صحیح تجهیزات بارگیری (اسلینگ) در انبار، روغنکاری به موقع سیمبکسلها و پیچیدن و بازکردن صحیح آنها روی قرقره و درام از کارهای ضروری محسوب میشوند.
پیشگیری از خطر با رعایت نکات ایمنی کار با جرثقیل
در این نوشته از مجله رونیکس، اصلیترین موارد برای کار ایمن با جرثقیل را مرور میکنیم. یادآوری میشود که آموزش اپراتورهای جرثقیل، کلیدیترین قدم برای پیشگیری از حوادث است. به همین خاطر، کاربران باید دورههای آموزشی لازم را به صورت مستمر گذرانده و همواره اصول ایمنی در زمان کار با جرثقیل را رعایت کنند. علاوه بر این، بازرسیهای منظم و نگهداری به موقع دستگاه نیز نقش بسیار مهمی در ایمنی عملیات دارد؛ زیرا استفاده از تجهیزات خراب یا مراقبت نشده میتواند خطرات جدی به همراه داشته باشد.
مدیریت خطر هم موضوع بسیار مهمی است. زیرا اگر خطرهای مربوط به کار با جرثقیل را به خوبی بشناسیم و آنها را به درستی کنترل کنیم، احتمال رخ دادن سوانح تا حد زیادی کم میشود. به کارگیری صحیح جرثقیل، نظارت دقیق بر محیط کار و آماده بودن برای شرایط اضطراری نیز از نکات کلیدی در این حوزه به شمار میآیند. با رعایت این اصول، میتوان ایمنی هنگام کار با جرثقیل را تأمین کرد و از اتفاقهای ناگوار احتمالی پیشگیری نمود. به نظر شما هنگام کار با جرثقیل چه نکات دیگری را باید رعایت کرد؟ دیدگاههای خود را در همین بخش با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
اسلینگها چه نقشی در ایمنی جرثقیل دارند؟
اسلینگها که شامل سیمبکسل، تسمههای مصنوعی و زنجیر میشوند، زمانی بیشترین ایمنی و بهترین کارایی را ارائه میدهند که با توجه به جنس بار، وزن آن، اندازهاش و همچنین شرایط محیط کار انتخاب شوند.
استفاده از دو جرثقیل برای بلند کردن بار چه فوایدی دارد؟
مهمترین مزایای این روش، دقت بیشتر در جابهجایی بار، افزایش سرعت انجام کار، پخش شدن یکنواخت وزن بار و بالا رفتن سطح ایمنی عملیات است.