سیتار یک ساز موسیقی هندی است که با زخمه زدن به سیمهایش نواخته میشود. این ساز از دستهای دراز و باریک و کاسهای شبیه به میوه گلابی تشکیل شده و در گروه سازهای شبیه به عود قرار میگیرد. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با این ساز منحصر به فرد آشنا خواهیم شد. با ما همراه باشید تا مطالب جالب این بخش را مرور کنیم.
سیتار از سازهای زهی زخمهای موسیقی هندی
یکی از کهنترین فرهنگهای جهان، فرهنگ هند است که از موسیقی و نواهای پرباری برخوردار است. تاریخ موسیقی در این سرزمین به حدود چهار هزار سال پیش از میلاد بازمیگردد.
سبک موسیقی هند و به طور کلی منطقه شبهقاره، در مقایسه با کشورهای غربی که بسیار سریع تغییر میکنند، کمتر دگرگون شده است. موسیقیدانان هندی به ندرت بدون توجه به ریشههای اصلی موسیقی سرزمین خود، دست به آفرینش اثر میزنند.
آنها موسیقی را یک نوآوری همیشگی و جاری در فرهنگ خود میدانند که همواره روی آن کار شده و آفرینش دوباره نغمهها و وزنها از هزاران سال گذشته تا امروز پیوسته ادامه دارد.
سازی از خانواده لوت
سیتار یک ساز زهی و از دسته سازهای زخمهای هندی است که به خانواده لوتها تعلق دارد. این ساز دستهای دراز و باریک و کاسهای گلابیشکل دارد. سیتار هفت سیم اصلی و بین ۱۱ تا ۱۳ سیم تشدیدکننده دارد که در زیر سیمهای اصلی قرار میگیرند. این ساز با یک مضراب فلزی نواخته میشود و در مناطق شمال هند، پاکستان و بنگلادش رواج دارد.
سیمهای اصلی سیتار که وظیفه ایجاد نواهای موسیقایی را بر عهده دارند، پس از زخمه خوردن، سیمهای تشدیدکننده زیرین را نیز به لرزش درمیآورند. پردههای روی دسته این ساز از جنس فلز و به شکل کمانی هستند.
طول معمول سیتار حدود ۱.۲ متر است و بدنهای کدویی شکل دارد. دسته آن چوبی، توخالی، پهن و کشیده است و دارای گوشیهایی در جلو و کنار میباشد. همچنین حدود ۲۰ پرده متحرک و خمیده روی دسته قرار گرفته است.
سیمهای این ساز فلزی هستند و معمولاً شامل پنج سیم برای اجرای ملودی، یک یا دو سیم برای تأکید روی ضرب و ریتم، و سیزده سیم کمکی در زیر دسته میشوند. این سیمهای کمکی معمولاً بر اساس نتهای راگا (چارچوب ملودیک موسیقی هندی) کوک میگردند.
پردههای برآمده و فلزی در طول دسته ثابت شدهاند و امکان جابهجایی محدود آنها وجود دارد. بسیاری از سیتارها یک کدوی تشدیدکننده دیگر نیز در انتهای بالایی دسته، نزدیک گوشیها دارند. این بخش علاوه بر کمک به تعادل وزن ساز، هنگام قرارگیری ساز در حالت استراحت به نگهداری آن کمک میکند.
نحوه نواختن سیتار
نوازندگان معمولاً سیتار را در حالت نشسته و با زاویهای حدود ۴۵ درجه روی پاهای خود قرار میدهند. آنها با استفاده از یک مضراب سیمی که بر انگشت راست میکنند، سیمها را به صدا درمیآورند. همزمان، دست چپ روی سیمها حرکت میکند؛ یا با فشار آرام روی پردهها، یا با کشیدن سیمها به طرفین در فاصلههای بین پردهها.
سیتارهای امروزی معمولاً شش یا هفت سیم اصلی برای نواختن ملودی دارند (که بعضی از این سیمها بیشتر برای همراهی و تأکیدهای ریتمیک استفاده میشوند) و علاوه بر آن، دوازده سیم تشدیدکننده یا بیشتر دارند. برخی از سیتارها همچنین یک کدوی کوچک به عنوان جعبه طنین اضافی دارند که به قسمت بالایی دسته ساز متصل است.
سیتار شناختهشدهترین ساز تکنواز در اجراهای سنتی موسیقی کلاسیک هندی است و در این اجراها اغلب با یک جفت طبلا همراهی میشود. این ساز امروزه در خارج از مرزهای هند نیز شهرت زیادی دارد.
نوع دیگری از سیتار که در هند به آن Mind گفته میشود، این قابلیت را دارد که گام مینور را بنوازد. این ویژگی برای گیتاریستهای راک مانند یک آرزوی دستیافتنی است. نواختن این گام به نوازنده اجازه میدهد تا ملودی را به شکلی کامل اجرا کند و صدایی شبیه به گریه انسان ایجاد نماید.