سنتور یک ساز اصیل و پرطرفدار ایرانی است که در گروه سازهای زهی جای میگیرد. بسیاری از نوازندگان و علاقهمندان به این ساز، درباره روش تعویض سیمهای آن و همچنین شیوه مراقبت و نگهداری درست از سنتور پرسشهایی دارند. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، به پرسشهای متداول درباره سیم سنتور و زمان مناسب برای تعویض آن پاسخ داده شده است. با ما همراه باشید.
سوالات رایج در مورد سیم سنتور و زمان تعویض آن
چه زمانی باید سیم های سنتور را تعویض کرد؟
تمامی سازها به مراقبت نیاز دارند و این موضوع برای سازهایی که سیمهایشان نقش اصلی در نواختن دارد نیز صادق است. به همین دلیل باید بدانید بهترین زمان برای تعویض سیمهای ساز چه موقع است تا روی کیفیت صدای ساز تأثیر منفی نگذارد.
زمان تعویض سیمها به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ مانند میزان تمرین روزانه، فشار دست نوازنده، جنس و کیفیت سیم، رطوبت هوا و موارد دیگر. معمولاً پس از مدتی استفاده، سیمها دچار مشکلاتی مثل زنگزدگی، فرسودگی در محل انگشتگذاری (پشت پردهها)، ناپایداری در کوک، ایجاد صدای اضافی یا صدای ناخوشایند میشوند. در چنین شرایطی لازم است سیمها تعویض شوند.
اگر هنرجویان یا نوازندگان سنتور بهطور معمول و نه چندان سنگین از ساز خود استفاده میکنند، بهتر است هر دو سال یکبار سیمها را عوض کنند. اما نوازندگان حرفهای که استفادهٔ بیشتر و فشردهتری از ساز دارند، بسته به وضعیت سیمها و شرایط ساز، باید هر ۴ ماه تا یک سال سیمهایشان را تعویض کنند.
آیا حتما باید سیم های سنتور را تعویض کرد؟
وقتی که مشغول نواختن سنتور هستید، اگر با دقت به ساز نگاه کنید، میبینید که سیمها در محل شیطانک و خرک تحت فشار بسیار زیادی قرار میگیرند. به خاطر همین فشار زیاد و همچنین اصطکاک فلز با فلز در این نقاط، سیمهای سنتور به مرور زمان فرسوده و خراب میشوند.
در اثر این فشارهای مداوم، رفتهرفته سیمها ساییده شده و بخشی از آنها پهن میشود. این فرسودگی و تغییر شکل سیمها هم میتواند باعث شود که سنتور به خوبی کوک نشود یا نتواند کوک خود را حفظ کند.
علت سیاه شدن سیمهای سنتور
سیمهای سنتور در برابر رطوبت هوا دچار اکسید شدن و تغییر رنگ میشوند. اما گاهی پیش میآید که دو سنتور در شرایط یکسان قرار بگیرند، ولی سیمهای یکی از آنها تیرهتر و سیاهتر شود.
علت این اتفاق، واکنشهای الکتروشیمیایی بین عناصر موجود در چوب ساز و جنس سیمهاست. برای تمیز کردن سیمها میتوان از کاغذ سمباده نرم استفاده کرد.
نحوه تعویض سیم سنتور:
– حدود ۸۰ سانتیمتر نخ قرقره را به دور گوشی میپیچیم. برای محکم شدن، میتوانید آن را گره بزنید، کمی خیس کنید یا از مقدار کمی چسب مایع استفاده کنید. این کار را در جهت خلاف حرکت عقربههای ساعت انجام دهید.
– حدود ۱۲۰ سانتیمتر از سیم را برش دهید. دو سر آن را به شکل زنجیر به هم بتابانید. برای این کار، حدود ۵ سانتیمتر از سر سیم را روی قسمت طولانیتر قرار دهید تا یک حلقه تشکیل شود. حلقه را با انگشت شست و اشاره نگه دارید و با دست دیگر شروع به پیچاندن سیم کنید. دقت کنید که هر دو رشته سیم به طور منظم دور هم بپیچند و فقط یکی دور دیگری نتابد.
برای اطمینان از محکم بودن گره، پس از درست کردن آن، دو سر سیم را بکشید تا مطمئن شوید در حین نواختن باز نمیشود. همچنین توجه داشته باشید که هر جفت سیم در تار باید از یک قرقرهی جداگانه آمده باشد.
– سر حلقهای سیم که گره ضعیفتری دارد را به نخ قرقره گره بزنید. سر دیگر را که گره محکمتری دارد، در سیمگیر قرار دهید. سپس گوشی را در جهت خلاف عقربههای ساعت بچرخانید و همزمان با دست دیگر سیم را بکشید تا محکم و کشیده دور گوشی بسته شود. این کار مانع از شل شدن یا پیچ خوردن سیم روی گوشی میشود.
در دورهای آخر، دقت کنید سیم در راستای شیار شیطانک قرار گیرد تا از روی گوشی تا شیطانک کاملاً صاف و مستقیم بسته شود.