بر اساس پژوهشها، مردم در سراسر جهان به طور میانگین روزانه چهار ساعت به موسیقی گوش میدهند. طبیعی است که رقابت در دنیای موسیقی بسیار شدید باشد و کسانی که در این زمینه فعالیت دارند، باید به شکلی درست و منصفانه در این رقابت شرکت کنند. حق امتیاز موسیقی یکی از راههایی است که به تنظیم این رقابت کمک میکند. در ادامه این نوشته در وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با مفهوم حق امتیاز در موسیقی آشنا خواهید شد.
حق امتیاز در موسیقی (Music Royalty) به چه معناست؟
حق تکثیر در موسیقی (Music Royalty) ممکن است برای ما عبارت آشنایی نباشد؛ اما در جهان یک قاعده محکم و جدی محسوب میشود که هیچ کس نمیتواند از آن فرار کند! این قانون، از هنرمندان و تمام کسانی که به نوعی در فضای دیجیتال به «تولید محتوا» مشغول هستند، پشتیبانی میکند.
شاید ندانید که بسیاری از هنرمندان به دلیل عدم آگاهی از قانون کپیرایت و مسائل حقوقی مربوط به آن، زحماتشان هدر میرود؛ چون با راههای دریافت حق امتیاز آثار خود آشنا نیستند.
تا چه زمانی حق امتیاز یک آهنگ رایگان است؟
وقتی صحبت از موسیقی به میان میآید، قانون مشخصی وجود دارد: هر قطعه موسیقی، چه آهنگ باشد و چه آلبوم، تا ۱۰۰ سال پس از ساخته شدن، تحت حمایت قانون کپیرایت قرار دارد. بعد از گذشت این مدت، دیگر برای آن قطعه موسیقی حق تکثیر محفوظ نیست و همه میتوانند آزادانه از آن استفاده کنند.
کپیرایت چیست؟
حتماً برای شما هم پیش آمده که خبر حذف یک آهنگ به دلیل مشکل کپیرایت را بشنوید. اما کپیرایت دقیقاً چه معنایی دارد و چه فرقی با حق امتیاز دارد؟
کپیرایت در واقع حق قانونی است که سازنده یک اثر هنری یا فکری روی اثر خود دارد. این قانون به خالق اصلی یک اثر — مثل یک ایده، قطعه موسیقی یا نقاشی — اجازه میدهد که برای مدتی مشخص تنها کسی باشد که میتواند از آن استفاده کند و آن را گسترش دهد.
بر اساس قوانین جهانی کپیرایت، اگر خالق اثر یک فرد باشد، این حق معمولاً بین ۵۰ تا ۱۰۰ سال پس از فوت او پابرجا میماند. اما اگر یک شرکت صاحب اثر باشد، مدت زمان کپیرایت کوتاهتر خواهد بود.
این قانون شامل انواع مختلفی از آثار مثل کتاب، فیلم، موسیقی، نقاشی و نرمافزارها میشود. البته کپیرایت تنها قانون موجود نیست و قوانین دیگری مثل حق ثبت اختراع یا برند نیز ممکن است محدودیتهای بیشتری ایجاد کنند.
در واقع کپیرایت به این معناست که وقتی کسی چیزی خلق میکند، تمام حقوق مربوط به استفاده و بهرهبرداری از آن اثر در اختیار خودش قرار میگیرد.
حالا سؤال اینجاست: آیا میتوان از اثری که کپیرایت دارد استفاده کرد؟
پاسخ مثبت است، اما فقط در صورتی که حق امتیاز آن به صاحب اثر یا ناشر پرداخت شود. مثلاً اگر یک آهنگساز یک بیت موسیقی را برای فروش عرضه کند و کسی بدون پرداخت پول از آن استفاده کند، با کمک فناوریهایی مثل «Beat ID»، سازنده به سرعت متوجه خواهد شد و میتواند از طریق قانونی پیگیر حق خود شود.
حق امتیاز در آهنگ چگونه کار میکند؟
برای اینکه بفهمید حق امتیاز موسیقی چطور محاسبه و پرداخت میشود، ابتدا باید با چند مفهوم ساده آشنا شوید. هر قطعه موسیقی معمولاً حداقل در دو قالب مختلف تولید و منتشر میشود: یکی نسخه کامل آهنگ که ممکن است با خواننده یا بدون خواننده باشد، و دیگری فقط بخش صدای خواننده. این تقسیمبندی چه اهمیتی دارد؟ دلیلش روشن است: هر کس از هر یک از این دو نسخه — چه آهنگ کامل و چه فقط صدای خواننده — استفاده کند بدون اینکه حق امتیاز آن را پرداخت کند، در واقع قانون کپیرایت را نقض کرده است.
مثلاً فرض کنید هنرمند «ب»، آهنگی که اصل آن را هنرمند «الف» ساخته، بازخوانی و منتشر کند. در این حالت، هنرمند «الف» مالک اصلی اثر شناخته میشود و سهم او از درآمد باید پرداخت شود. این مثال ساده نشان میدهد که حقوق همه کسانی که در خلق یک اثر هنری نقش داشتهاند، باید حفظ شود.
درآمدی که تحت عنوان حق امتیاز به هنرمند «الف» تعلق میگیرد، ممکن است مادامالعمر باشد. یعنی هر بار که آهنگ او توسط هنرمند دوم پخش یا استفاده میشود، بخشی از سود حاصل از آن، بهعنوان حق مالکیت به صاحب اثر اصلی برگردد.