دف، یک ساز کوبهای و به شکل دایره است. این ساز از یک لایه پوست ساخته میشود که میتواند از جنس پوست طبیعی یا پوست مصنوعی باشد. هر یک از این دو نوع پوست، ویژگیها و برتریهای خاص خود را دارند. در ادامه این مطلب از وبلاگ مدیر تولز، با تفاوت پوست طبیعی و مصنوعی در ساخت دف آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید.
دف
پیش از آنکه اسلام به ایران بیاید، سازهای دف و دایره در این سرزمین نواخته میشدند. پس از آمدن اسلام، صدای این ساز برای مدتها تنها در خانقاهها شنیده میشد و مانند یک آواز آرامشبخش برای درویشان بود. اما در زمانهٔ ما، به لطف استادان موسیقی مانند محمدرضا لطفی و بیژن کامکار، دف دوباره جان گرفت و در همهجای ایران نواخته شد و به سازی محبوب و شناختهشده تبدیل گردید.
دفها از نظر شکل ظاهری به هفت گروه اصلی تقسیم میشوند: دف مربعی، دف مستطیلی، دف گرد با حلقه، دف گرد با زنگوله، دایره زنگی، دف دوطرفه و دف بدون پوست که همراه با زنگوله است.
ساختمان دف چگونه است؟
بهترین نوع دف، آنهایی هستند که در فصل بهار و با استفاده از پوست طبیعی حیوانات ساخته میشوند. بدنهٔ این ساز معمولاً از جنس چوب است و روی آن را با پوست حیوان یا گاهی مواد پلاستیکی میپوشانند و با کمک گلمیخها آن را محکم میکنند. به طور کلی، دف از چهار قسمت اصلی تشکیل شده است: کلاف، پوست، حلقهها و گلمیخها. این اجزا در کنار هم، سازی به این زیبایی و خوشصدایی را به وجود میآورند.
پوست طبیعی و پوست مصنوعی که در ساخت دف به کار میروند، با هم تفاوتهای زیادی دارند.
پوست طبیعی از پوست حیوانات مانند گوسفند، بز یا گاو به دست میآید. این نوع پوست، انعطافپذیر و بسیار بادوام است. با گذشت زمان و استفاده مداوم، رنگ آن تغییر میکند و زیبایی خاصی پیدا میکند. همچنین پوست طبیعی در برابر ضربه مقاوم است و صدای بهتری هنگام نواختن دف تولید میکند.
در مقابل، پوست مصنوعی از مواد شیمیایی مانند پلاستیک ساخته میشود. این نوع پوست معمولاً ارزانتر است و تغییرات آب و هوایی مانند رطوبت یا گرما تأثیر چندانی روی آن نمیگذارد. اما پوست مصنوعی انعطاف کمتری دارد و ممکن است با گذشت زمان ترک بخورد یا کیفیت صدای آن مانند پوست طبیعی نباشد.
به طور کلی، انتخاب بین پوست طبیعی و مصنوعی به سلیقه، بودجه و نیازهای نوازنده بستگی دارد.
تفاوت پوست طبیعی و مصنوعی در ساخت دف
در ساخت ساز دف، پوست اهمیت بسیار زیادی دارد. استفاده از پوست مصنوعی برای ساختن این ساز، مزایای مختلفی به همراه دارد که برخی از آنها عبارتند از:
– ضخامت پوست در تمام سطح دف یکسان و برابر است.
– کوک ساز ثابت میماند.
– میزان کشش و جنس مواد در همه جای پوست، یکنواخت است.
– چون رطوبت را به خود جذب نمیکند، شکل و حالت آن تغییر نمیکند.
– هیچ بوی بدی ندارد.
– باکتریها و میکروبها نمیتوانند آن را تجزیه کنند.
– کیفیت پوست آن کاهش نمییابد و در نتیجه ارزش ساز حفظ میشود.
– به دلیل کشش یکنواخت پوست، کمانه تاب برنمیدارد.
– کوک دف در طول اجرای موسیقی، ثابت باقی میماند.
در روش سنتی و برای ساخت دف با پوست طبیعی، معمولاً از پوست حیواناتی مثل گوسفند، بز، آهو و میش استفاده میشود. در این روش، پوستی مناسبتر است که کهنه باشد. برای تشخیص کهنه بودن پوست، میتوان کمی آب به آن پاشید؛ اگر بوی نامطبوعی نداد، یعنی پوست کهنه است. همچنین پوست باید در تمام قسمتها یکدست باشد. برای دباغی کردن آن، نباید از موادی مانند آهک که در چرمسازی کاربرد دارد، استفاده کرد. گرم کردن بیش از حد پوست دف خطرناک است و ممکن است باعث پاره شدن یا آسیب دیدن آن شود. در پایان باید تأکید کرد که هرگز نباید دف را مستقیماً روی آتش قرار داد؛ برای گرم کردن آن بهتر است از نور خورشید یا تشک برقی استفاده کنید.